Spory zbiorowe na nowych zasadach – rewolucja czy kosmetyczne zmiany

Zakres sporu zbiorowego

Jedną z najistotniejszych proponowanych zmian jest rozszerzenie zakresu przedmiotu sporu zbiorowego jak też katalogu podmiotów, które w spór mogą się zaangażować. Zgodnie z projektem, spór zbiorowy pracy to spór osób wykonujących pracę zarobkową z pracodawcą lub pracodawcami o zbiorowe prawa lub wolności związkowe, a także o zawodowe, ekonomiczne lub socjalne zbiorowe interesy lub prawa, związane z wykonywaniem pracy.

Taka definicja wskazuje, że spór zbiorowy będzie mógł być prowadzony we wszelkich sprawach zbiorowych, związanych z pracą zarobkową. Obecnie zakres sporu to jedynie warunki pracy, płacy, świadczenia socjalne oraz prawa i wolności związkowe.

Panuje błędne przekonanie, że spory zbiorowe i strajki to przywilej wyłącznie pracowników. Osoby wykonujące pracę zarobkową, które spór z pracodawcą będą mogły toczyć to nie tylko pracownicy ale osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób oraz mają takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Jest to ukłon ustawodawcy w stronę zleceniobiorców czy kontraktorów, którzy osobiście wykonują dane usługi. Jest to bardzo duża cześć rynku zatrudnienia.

W dalszym ciągu nie będzie dopuszczalne prowadzenie sporu w celu poparcia indywidualnych żądań, jeżeli ich dochodzenie jest możliwe np. w sądzie pracy.

Przedmiotem sporu będzie np. realizacja lub przestrzeganie układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego tu bez konieczności ich wcześniejszego wypowiadania. Wypowiedzenie układu lub porozumienia będzie konieczne jedynie w sytuacji, gdy spór objąłby postulat zmiany treści jego postanowień.

Kolejną istotną zmianą jest brak braku możliwości zawierania przez strony porozumień wieczystych. W przypadku braku zastrzeżenia przez strony terminu obowiązywania porozumienia, będzie ono mogło być każdorazowo z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, analogicznie do zasad wypowiadania układu zbiorowego.

Wyłanianie reprezentacji organizacji związkowych

Zasadniczo obowiązkowe będzie wyłonienie wspólnej reprezentacji organizacji związkowych w celu prowadzenia sporu zbiorowego. jeśli do tego nie dojdzie istotna będzie obecność co najmniej jednej reprezentatywnej organizacji związkowej.

Małe organizacje związkowe (często niereprezentatywne) nie będą mogły samodzielnie wszczynać sporu zbiorowego. Będą zmuszone pozyskać wsparcie większego związku zawodowego. Również zakończenie sporu zbiorowego będzie wymagało zgody jedynie reprezentatywnych związków zawodowych uczestniczących w sporze.

Kontrola legalności referendum strajkowego

Z perspektywy pracodawców, kluczową zmianą jest wprowadzenie możliwości sądowej kontroli legalności referendum strajkowego. Ogłoszenie strajku będzie wymagał minimum 7-dniowego uprzedzenia. W okresie pomiędzy ogłoszeniem strajku a terminem jego rozpoczęcia pracodawca lub związek zawodowy będą mogli złożyć wniosek o kontrolę legalności referendum strojowego. Wniosek powinien być rozpoznany przez sąd w terminie 14 dni od dnia jego złożenia. Od postanowienia sądu będzie przysługiwała apelacja w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia z uzasadnienie. Sąd drugiej instancji będzie miał 14 dni na rozstrzygnięcie sprawy. Do czasu zakończenia postępowania kontrolnego, strajk nie będzie mógł się rozpocząć. Wzorcowy proces kontroli legalności referendum strajkowego powinien trwać maksymalnie około 1,5 miesiąca.

Czas trwania sporu

Najistotniejszą w naszej ocenie zmianą jest określenie czasu trwania prowadzenia sporu. Obecne przepisy nie regulują ile czasu spór zbiorowy może trwać. Powoduje to niepewność co do uprawnień stron, niepokój społeczny w firmie. Jest to bardzo negatywne zjawisko. Spotykamy się z sytuacjami, że w poszczególnych podmiotach spór zbiorowy trwa np. 4 lata. Projekt zakłada, że spór może trwać nie dłużej niż 9 miesięcy od dnia nieuwzględnienia przez pracodawcę żądań strony społecznej. Za zgodą stron spór będzie mógł być przedłużony maksymalnie o dodatkowe 3 miesiące. Brak porozumienia w tych terminach będzie oznaczał wygaśnięcie sporu z mocy prawa.

Ponadto, do 21 dni (obecnie 14 dni) został wydłużony minimalny termin na rozpoczęcie strajku od dnia zgłoszenia żądań.

Mediacja prewencyjna

Projektowana jest nowa instytucja, tzw. mediacji prewencyjnej. Umożliwi ona stronom skorzystanie z profesjonalnej pomocy mediatora, już na etapie rokowań. Ma to przyśpieszyć proces rozwiązywania sporu zbiorowego, szczególnie, gdy strony są mocno skonfliktowane już pierwszym etapie sporu. Skorzystanie z mediacji prewencyjnej będzie jednak wymagało zgody obydwu stron sporu. W przypadku ostrego konfliktu między nimi, mediacja prewencyjna może zatem okazać się trudna do faktycznego zastosowania.

Inne kwestie

Kolejną istotną zmianą jest brak możliwości zawierania przez strony porozumień wieczystych. Jeśli strony nie uregulują terminu obowiązywania porozumienia, będzie ono mogło być wypowiedziane z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedziane, analogicznie do zasad wypowiadania układu zbiorowego.