Analizy
Związki zawodowe nie tylko dla pracowników od 1 stycznia 2019 roku
Strefa pracodawcy: podatki i prawo 14/2018 | 27 sierpnia 2018 r.
W zeszłym tygodniu opublikowana została nowelizacja ustawy o związkach zawodowych. Zmiany wejdą w życie od 1 stycznia 2019 roku. Od tego dnia znacznie rozszerzy się krąg osób uprawnionych do zrzeszania się w związkach zawodowych, co może wymagać zmiany dotychczasowej polityki kadrowej w firmach.
Nowelizacja jest konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2015 roku, który za niekonstytucyjne uznał ograniczenie prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych wyłącznie dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W efekcie prawo do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych zostanie przyznane również osobom świadczącym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym także osobom samozatrudnionym (prowadzącym jednoosobowo działalność gospodarczą, które same nie zatrudniają pracowników).
W konsekwencji, wszystkim współpracownikom zostaną przyznane uprawnienia wiążące się z prowadzeniem działalności związkowej. Dotyczy to w szczególności zwolnienia od pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, czy w celu wykonania doraźnej czynności związkowej, a także ochrony przed wypowiedzeniem. Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych będą korzystać z tych uprawnień co do zasady na takich samych zasadach jak pracownicy.
W praktyce może to istotnie ograniczyć elastyczność zatrudnienia osób na zleceniu (nawet krótkotrwałym), które założą lub wstąpią do już istniejącego związku zawodowego. W szczególności wszystkie decyzje skutkujące odmową kontynuacji zatrudnienia takiej osoby mogą być oceniane przez pryzmat dyskryminacji z tytułu przynależności związkowej. Przy czym zakaz dyskryminacji z powodu przynależności związkowej został w nowej ustawie wyraźnie rozszerzony na osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych.
Związki zawodowe mogą również objąć swoją ochroną niezrzeszone osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, jak było to dotychczas w przypadku pracowników niezrzeszonych w związkach zawodowych. Nie oznacza to jednak np. konieczności konsultowania rozwiązania umów z tymi osobami. Tryb konsultacyjny nadal zastrzeżony jest w takich przypadkach wyłącznie dla umów o pracę.
Osoby zatrudnione na podstawie cywilnoprawnej zyskają też prawo do wszczynania i przystępowania do sporów zbiorowych z pracodawcą, np. na gruncie warunków wynagradzania, czy wykonywania pracy. Będą mogły również brać udział w referendum strajkowym i ostatecznie także w strajku.
Co jeszcze się zmieni?
- Wyraźnie wprowadzona zostanie sankcja utraty przez związek uprawnień w razie niepoinformowania pracodawcy o liczbie członków. Przy czym informacja w tym przedmiocie będzie składana w cyklach półrocznych, nie kwartalnych, jak dotychczas.
- Przewidziana została również procedura sądowej weryfikacji podanej przez związek liczby członków.
- Zmianie uległy również kryteria uznania organizacji związkowej za reprezentatywną.
- Katalog naruszeń podlegających karze obejmie: (i) niepodjęcie negocjacji ze związkiem w razie planowanych zmian warunków zatrudnienia w związku z przejściem zakładu pracy (lub jego części) na nowego pracodawcę; czy (ii) niepotrącanie składek członkowskich pomimo wniosku związku i zgody pracownika.
- Z kolei działacze związkowi będą mogli zostać ukarani grzywną m.in. w razie: (i) przeznaczania dochodów związku na cele niestatutowe lub dzielenia tych dochodów pomiędzy związkowców; lub (ii) zawyżania liczby członków organizacji związkowej.
