Zmiany w zakresie publicznego dostępu do danych o beneficjentach rzeczywistych

Publiczne rejestry beneficjentów rzeczywistych

Poprzednie brzmienie AML IV przewidywało, że informacje o beneficjentach rzeczywistych mają być we wszystkich przypadkach udostępniane właściwym organom i jednostkom analityki finansowej, podmiotom zobowiązanym, w ramach stosowania zasad należytej staranności wobec klienta, a także wszelkim osobom lub organizacjom, które mogą wykazać uzasadniony interes. Artykuł 1 pkt 15 lit. c) AML V zmienił ten przepis w ten sposób, że prawo to zostało przyznane każdej osobie, bez względu na wykazanie uzasadnionego interesu.

Na gruncie obowiązującego art. 30 AML IV dostęp do danych osobowych beneficjentów rzeczywistych obejmujących co najmniej imię i nazwisko, miesiąc i rok urodzenia, obywatelstwo, oraz państwo zamieszkania beneficjenta rzeczywistego, jak również informacje o charakterze i skali posiadanego udziału jest zatem powszechny i przysługuje każdemu, a zakres publicznie dostępnych danych nie jest katalogiem zamkniętym i może być rozszerzony przez państwa członkowskie. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 30 ust. 9 AML IV wyłączenie jawności danych może następować wyłącznie w indywidualnych przypadkach i w wyjątkowych okolicznościach, tj., jeżeli taki dostęp narażałby beneficjenta rzeczywistego na ryzyko nadużycia finansowego, porwania, szantażu, przemocy lub zastraszenia, bądź jeżeli beneficjent rzeczywisty jest osobą małoletnią lub z innych względów niezdolną do działania.

Uzasadnienie takiej zmiany przedstawione było m.in. w motywie 30 AML V, zgodnie z którym publiczny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych pozwala na większą kontrolę informacji przez społeczeństwo obywatelskie (…) oraz przyczynia się do utrzymania zaufania do uczciwości transakcji finansowych oraz do systemu finansowego. Może przyczynić się do zwalczania nadużywania podmiotów o charakterze korporacyjnym i innych podmiotów prawnych oraz porozumień prawnych do celów prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (…).

Naruszenie prawa do poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych

Wątpliwości co do zgodności przytoczonych powyżej regulacji powziął sąd w Luksemburgu, do którego zostały wniesione dwie skargi - przez spółkę luksemburską i przez beneficjenta rzeczywistego tej spółki - w ramach których zwrócono się o ograniczenie publicznego dostępu do dotyczących ich informacji. Sąd uznał, że ujawnienie takich informacji może skutkować niewspółmiernym ryzykiem naruszenia praw podstawowych beneficjentów rzeczywistych, w związku z czym skierował do Trybunału Sprawiedliwości pytania prejudycjalne dotyczące wykładni odpowiednich przepisów AML IV w brzmieniu nadanym AML V oraz ich ważności w świetle Karty .

Trybunał zbadał czy ingerencja w prawo do poszanowania życia prywatnego (art. 7 Karty) oraz prawo do ochrony danych osobowych (art. 8 Karty) przewidziana na gruncie art. 30 ust. 5 lit. c) AML IV w brzmieniu nadanym AML V spełnia kryteria odpowiedniości, konieczności i proporcjonalności. Trybunał wskazał w tym zakresie w szczególności, że potencjalny pozytywny wpływ dostępności informacji o beneficjentach rzeczywistych na zwalczanie nadużywania podmiotów korporacyjnych, czy też inne argumenty określone m.in. w motywach AML V nie pozwalają wykazać, że środek ten jest ściśle konieczny do zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Dodatkowo, podkreślono, że art. 30 ust. 5 AML IV przewiduje, że każda osoba jest uprawniona do dostępu co najmniej do danych, o których mowa w tym przepisie, a państwa członkowskie mogą przewidzieć dostęp do dodatkowych informacji pozwalających na ustalenie tożsamości beneficjenta rzeczywistego. Taka redakcja przepisów ingerujących w prawa zagwarantowane w art. 7 i 8 Karty zdaniem Trybunału nie spełnia wymogu jasności i precyzji.

Trybunał wskazał także, że w porównaniu do poprzedniego brzmienia art. 30 ust. 5 AML IV odwołującego się do kryterium uzasadnionego interesu, nowy system wprowadzony przez AML V, przewidujący publiczny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych, stanowi znacznie poważniejsze naruszenie praw podstawowych zagwarantowanych w art. 7 i 8 Karty, które nie może zostać zrekompensowane ewentualnymi korzyściami, jakie mogłyby z tego wyniknąć w zakresie zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

Stwierdzenie nieważności art. 1 pkt 15 lit. c) AML V zmieniającego art. 30 ust. 5 lit. c) AML IV

Z powyższych względów Trybunał orzekł, że art. 1 pkt 15 lit. c) AML V jest nieważny w zakresie, w jakim przepis ten zmienił art. 30 ust. 5 akapit pierwszy lit. c) AML IV, w taki sposób, że ów art. 30 ust. 5 akapit pierwszy lit. c) w zmienionej wersji przewiduje, że państwa członkowskie zapewniają, aby informacje o beneficjentach rzeczywistych podmiotów o charakterze korporacyjnym i innych podmiotów prawnych utworzonych na ich terytorium były we wszystkich przypadkach udostępniane każdej osobie.

Trybunał stwierdził tym samym, że ingerencja jaką stanowi ten środek, nie jest ani ograniczona do tego, co ściśle konieczne, ani proporcjonalna do zamierzonego celu, a sporne przepisy zezwalają na publiczne udostępnianie danych, które nie są ani wystarczająco zdefiniowane ani możliwe do zidentyfikowania. Jednocześnie wskazano, że fakultatywne przepisy, które umożliwiają państwom członkowskim ograniczenie dostępu do tych informacji, nie są wystarczające do wyważenia rangi naruszenia.

Wyrok Trybunału wymusi zatem zmianę systemu funkcjonowania krajowych rejestrów beneficjentów rzeczywistych, w ten sposób, że państwa członkowskie będą musiały zapewnić, aby dostęp do danych beneficjentów zgromadzonych z tych rejestrach nie był możliwy dla każdej osoby i każdego podmiotu, co oznacza zniesienie jawności rejestru. W tym celu konieczna będzie interwencja legislacyjna, w tym również na szczeblu krajowym.

Z pełnym wyrokiem Trybunału można zapoznać się tutaj .

Zapraszamy do zapoznania się z naszym Blogiem Prawo Nowych Technologii

Innowacje i wszechobecna cyfryzacja napędzają wzrost przedsiębiorstw i są dziś nieodzownym elementem strategii każdej organizacji. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, niezwykle ważna jest umiejętność stosowania odpowiednich regulacji prawnych i podatkowych.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ