Ustawa implementująca Dyrektywę SUP z podpisem Prezydenta

O co chodzi?

Nad nowymi obostrzeniami i obowiązkami związanymi z tworzywami sztucznymi jednorazowego użytku na poziomie Unii Europejskiej pracowano od wielu lat. Efektem tych prac było m.in. opublikowanie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (dalej: Dyrektywa SUP/Dyrektywa Plastikowa/Dyrektywa). Termin transponowania Dyrektywy do porządku prawnego krajów członkowskich upływał 3 lipca 2021. Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozpoczęło pracę nad projektem ustawy wdrażającej Dyrektywę do polskich przepisów na początku 2021 r. (pierwszy projekt nowelizacji datowano na 18 marca 2021 r., a pismo kierujące go do konsultacji publicznych na 31 marca 2021). Jednak na przestrzeni dwóch ostatnich lat, pojawiały się kolejne wersje projektu i informacje o czasie jego wejścia w życie (o toczącym się procesie legislacyjnym informowaliśmy m.in. TUTAJ), a równolegle Komisja Europejska ponaglała Polskę do podjęcia działań mających na celu implementację unijnej Dyrektywy. Ostatecznie 27 kwietnia 2023 r. na stronie Prezydenta RP zmieszczono informację o podpisaniu ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw, implementującej Dyrektywę SUP do krajowych przepisów (na dzień 5 maja ustawa nie została opublikowana w Dzienniku Ustaw).

Co to oznacza w praktyce?

Ustawa wprowadza szereg zmian systemowych zmierzających do zmniejszenia ilości odpadów powstających z produktów z tworzyw sztucznych lub zawierających tworzywa sztuczne oraz ich wpływu na środowisko naturalne (z uwzględnieniem środowiska wodnego i zdrowia człowieka). Każdy przedsiębiorca, którego działalność w jakikolwiek sposób (np. produkcja, wewnątrzwspólnotowe nabycie/dostawa i import/eksport, wykorzystanie do działalności, sprzedaż) związana jest z użyciem tworzyw sztucznych jednorazowego użytku powinien przenalizować czy i w jaki sposób dotyczą go nowe obowiązki.

Do najważniejszych zmian wprowadzonych nowelizacją (a tym samym nowych obowiązków dla przedsiębiorców) dotyczących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych należy zaliczyć:

• Zmniejszenie stosowania

Obejmuje: kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka, pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności.

Rozwiązanie polega na obowiązku pobierania i przekazywania urzędom marszałkowskim przez przedsiębiorców opłaty za oferowanie nabywcom wskazanych produktów, a także na obowiązku zapewnienia przez przedsiębiorców dostępności opakowań alternatywnych.

• Zakaz wprowadzania do obrotu

Obejmuje: patyczki higieniczne, sztućce, talerze, słomki, mieszadełka do napojów, patyczki mocowane do balonów oraz mechanizmy tych patyczków, pojemniki na żywność oraz pojemniki i kubki na napoje wykonane z polistyrenu ekspandowanego.

Rozwiązanie polega na zakazie wprowadzania do obrotu wskazanych produktów.

• Oznakowanie

Obejmuje: podpaski higieniczne, tampony, aplikatory do tamponów, chusteczki nawilżane, wyroby tytoniowe z filtrami i filtry sprzedawane do używania łącznie z wyrobami tytoniowymi oraz kubki na napoje.

Rozwiązanie polega na obowiązku opatrzenia wskazanych produktów widocznym, czytelnym i nieusuwalnym oznakowaniem (na opakowaniu produktu lub na samym produkcie) informującym o niewłaściwych metodach wyrzucania oraz szkodliwym wpływie na środowisko naturalne tych produktów.

• Finansowanie kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju, które zostały wprowadzone do obrotu

Obejmuje: pojemniki na żywność, paczki i owijki, pojemniki na napoje o pojemności do trzech litrów, kubki na napoje, lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego oraz chusteczki nawilżane, balony oraz wyroby tytoniowe z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne i filtry zawierające tworzywa sztuczne sprzedawane do używania łącznie z wyrobami tytoniowymi.

Rozwiązanie polega na ponoszeniu corocznej opłaty na pokrycie kosztów związanych z gospodarką odpadami powstałymi ze wskazanych produktów.

• Podnoszenie świadomości ekologicznej

Obejmuje: pojemniki na żywność, paczki i owijki, pojemniki na napoje o pojemności do trzech litrów, kubki na napoje, wyroby tytoniowe z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne i filtry zawierające tworzywa sztuczne sprzedawane do używania łącznie z wyrobami tytoniowymi, chusteczki nawilżane, balony, lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego.

Rozwiązanie polega na obowiązku finansowania publicznych kampanii edukacyjnych dla wybranych produktów (wymienione w punktach 5-9 załącznika nr 10).

Nowelizacja ustawy przewidziała również nowe obowiązki związane z pojemnikami/butelkami na napoje:

• stosowanie zakrętek i wieczek wykonanych z tworzyw sztucznych do pojemników na napoje o pojemności do trzech litrów przymocowanych do tych pojemników podczas etapu zamierzonego użytkowania napoju,
• zapewnienie w roku 2025 co najmniej 25% (dotyczy butelek PET), a w roku 2030 co najmniej 30% udziału tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w butelkach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów,
• zapewnienie poziomu selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych – w odniesieniu do butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów – wynoszącego 77% od roku 2025 i 90% od roku 2029.

Brak realizacji obowiązków związanych z zapewnieniem recyklatu oraz poziomów selektywnej zbiórki obarczony będzie koniecznością uiszczenia opłaty produktowej.

Wprowadzanie opisywanych zmian systemowych, nakłada na przedsiębiorców gospodarujących wskazanymi typami produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych obowiązki związane ze sprawozdawczością, m.in.:

• prowadzenie ewidencji liczby nabytych/wydanych/wprowadzonych do obrotu produktów oraz przechowywanie informacji zawartych w ewidencji przez 5 lat,
• składanie rocznych sprawozdań w zakresie wypełniania obowiązków (w tym o finansowaniu kampanii edukacyjnych),
• zapewnienie użycia recyklatu/poziomu selektywnej zbiórki dla butelek,
• uzyskanie wpisu w BDO, bądź jego aktualizację.

Co dalej?

Nowelizacja ustawy, mimo że prace nad nią toczyły się od dawna, dla wielu przedsiębiorców będzie oznaczała konieczność wprowadzenia zmian w swojej działalności i ponoszenia dodatkowych opłat, a w przypadku niektórych obowiązków, może okazać się problemowa w realizacji np. w kontekście obowiązku zapewnienia selektywnej zbiórki butelek. W przypadku produktów objętych zakazem wprowadzania do obrotu oraz obowiązkiem oznakowania ustawodawca przewidział możliwość używania ich do wyczerpania zapasów (o ile zostaną wprowadzone do obrotu przed dniem wejścia w życie ustawy). Ustawa wejdzie w życie 14 dni od dnia ogłoszenia z wyjątkami, m.in.: z dniem 1 lipca 2024 wejdą w życie przepisy dotyczące zapewnienia dostępności opakowań alternatywnych oraz obowiązku wprowadzenia do obrotu napojów w jednorazowych butelkach z tworzyw sztucznych wraz z przymocowaniem do tych butelek zakrętek i wieczek. W celu zmotywowania przedsiębiorców do skutecznego wdrożenia nowych przepisów, ustawodawca przewidział możliwość nakładania szeregu kar administracyjnych (w wysokości od 500 do 500.000 zł) za niedopełnienie obowiązków wynikających z nowelizacji.