System kaucyjny – zmiany w modelach biznesowych i kontrowersje z opodatkowaniem VAT

O co chodzi?

Wdrożenie systemu kaucyjnego wpłynie na wiele procesów w szeroko pojętej branży napojowej, a także w gospodarce opakowaniami po napojach. Przypomnijmy, że systemem kaucyjnym mają zostać objęte butelki na napoje: z tworzyw sztucznych jednorazowego użytku o pojemności do 3l, szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5l oraz metalowe puszki na napoje (więcej o założeniach systemu pisaliśmy TUTAJ).

Wśród podmiotów, na które system będzie oddziaływał najbardziej, można wyróżnić m.in.:

• Producentów/wprowadzających różnego rodzaju napoje (w tym: woda, sok, nektar, mleko, jogurt i inny pitny produkt mleczny, napój alkoholowy),
• Szeroko pojęty handel:
  • Sieci handlowe związane z produktami spożywczymi,
  • Małe, rodzinne sklepy,
  • Punkty handlowe, dla których napoje są jedynie dodatkowym, uzupełniającym asortymentem,
  • Inne jednostki handlu detalicznego oferujące napoje, w szczególności te, których powierzchnia handlowa jest większa niż 200 m2,
• Podmioty zajmujące się zbieraniem i przetwarzaniem odpadów,
• Producenci opakowań,
• Gospodarstwa domowe.

Ostateczne brzmienie przepisów ustanawiających system kaucyjny może okazać się decydujące dla decyzji konsumentów w zakresie preferowania niektórych opakowań czy w przypadku biznesu decydowania o prowadzeniu działalności danego typu. Oczywiście będą o tym przesądzać, oprócz przesłanek środowiskowych, aspekty budżetowo-finansowe.

Co to oznacza w praktyce?

Wzmożone w okresie wakacyjnym prace legislacyjne przynoszą równie wzmożone dyskusje, audyty, opracowywanie strategii i różnych scenariuszy wśród przedstawicieli branż, których dotkną zmiany. Poszczególne biznesy patrzą na system kaucyjny z różnych perspektyw, zadając pytania czy funkcjonowanie w nim będzie dla nich korzystne czy nie i z jakimi kosztami będzie się wiązało.

„Efekty uboczne” wdrożenia systemu kaucyjnego mogą być wielopłaszczyznowe, m.in.:

• rezygnowanie przez producentów z opakowań objętych systemem na rzecz zamienników nie objętych systemem, jak np. butelki szklane jednokrotnego użytku czy kartony do płynnej żywności,
• z drugiej strony rezygnowanie z opakowań nieobjętych systemem na rzecz opakowań nim objętych, jeśli system będzie działał efektywnie, a problemem na rynku będzie dostęp do surowców potrzebnych do produkcji opakowań lub presja konsumentów,
• rezygnowanie niektórych podmiotów z oferowania napojów objętych systemem z uwagi na obligatoryjność przystąpienia do systemu i odbierania opakowań od konsumentów dla jednostek o powierzchni handlowej powyżej 200 m2,
• zmiany w oferowanych opakowaniach/prowadzonej działalności dyktowane wyborami konsumentów (co z pewnością będzie zależne od ostatecznej wysokości kaucji i „przyjęcia” systemu w społeczeństwie).
   

Projektowane zmiany w zakresie systemu kaucyjnego wpłyną na rozliczenia VAT

Projektowane przepisy dotyczące systemu kaucyjnego wprowadzić mają również zmiany w rozliczeniach VAT dla określonych typów opakowań wielokrotnego użytku (głównie opakowań szklanych). Również te przepisy budzą w praktyce sporo kontrowersji wśród przedsiębiorców.

Zgodnie z projektem ustawy, do podstawy opodatkowania VAT towarów nie będzie wliczana wartość opakowania, jeżeli podatnik dokonał dostawy towaru w opakowaniu wielokrotnego użytku. Przy sprzedaży towarów do konsumentów pobierana będzie kaucja za te opakowania. Jednocześnie, podmiot wprowadzający na rynek opakowanie wielokrotnego użytku będzie zobowiązany do rozliczenia – raz w roku – podatku VAT od wydanych, ale niezwróconych mu opakowań tego typu.

W tym celu, podmiot wprowadzający opakowania wielokrotnego użytku na rynek zostanie zobowiązany do prowadzenia elektronicznej ewidencji opakowań wprowadzonych na rynek oraz opakowań zwróconych. Na jej podstawie kalkulowana będzie na ostatni dzień roku kalendarzowego podstawa opodatkowania VAT (dotycząca niezwróconych opakowań). Ponadto podatnik będzie zobowiązany do udostępnienia wspomnianej ewidencji na żądanie organu podatkowego oraz przechowywania jej przez 5 lat od zakończenia roku, w którym dokonano rozliczenia.

W toku prac legislacyjnych przepisy te były szeroko dyskutowane. Pojawiły się opinie ze strony przedsiębiorców, że nowe rozwiązania dotyczące systemu kaucyjnego powinny być zachętą do podejmowania działań na rzecz środowiska, podczas gdy kwestia opodatkowania VAT w tym systemie może prowadzić do dodatkowych obciążeń (finansowych i organizacyjnych) dla podmiotów wprowadzających do obrotu towary w tego typu opakowaniach i zniechęcać ich do całego systemu. Postulowano nawet o nieobejmowanie podatkiem VAT kaucji / wartości niezwróconych opakowań objętych systemem kaucyjnym.

Na tym etapie, w uwagach do projektu ustawy ustawodawca wskazał jedynie, iż Ministerstwo Klimatu i Środowiska będzie pozostawało w kontakcie z Ministerstwem Finansów i analizowało kwestię rozliczeń VAT w tym obszarze.

Co dalej?

Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce to wiele nowych obowiązków przede wszystkim dla podmiotów wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje. W trakcie analizy wpływu nowych regulacji na funkcjonowanie przedsiębiorstwa konieczne jest również zwrócenie uwagi na aspekt podatkowy, a w szczególności na ewentualne zmiany zasad rozliczania VAT i dodatkowe obowiązki ewidencyjne.

Bardzo bliski termin rozpoczęcia funkcjonowania systemu (w projekcie przewidziano start od 01.01.2025 r.), powoduje, że już teraz wiele firm wraz z doradcami zastanawia się, jak dostosować swoją działalność do zmian, aby przejść przez nie obronną ręką.