Przewodnik po najważniejszych informacjach dotyczących mechanizmu CBAM i związanych z nim obowiązków

CBAM (ang. „Carbon Border Adjustment Mechanism”) to mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, który będzie miał zastosowanie przy imporcie do Unii Europejskiej wybranych towarów wytworzonych w branżach wysokoemisyjnych, pochodzących z państw trzecich. Docelowo, mechanizm ma nakładać dodatkowe ograniczenia i obowiązki oraz dodatkowy koszt na import do Unii Europejskiej wybranych produktów wytwarzanych w branżach wysokoemisyjnych.

Zgodnie z informacjami podawanymi przez Komisję Europejską, Mechanizm CBAM jest jednym ze środków do realizacji nadrzędnych celów klimatycznych UE na 2030 r. (redukcja emisji o 55%, inicjatywa „Fit for 55”) oraz 2050 r. (neutralność klimatyczna).

Mechanizm ma służyć m.in. minimalizacji ryzyka związanego z „wyciekiem emisji” poza UE w związku z przywozem na teren Unii produktów wytwarzanych w branżach wysokoemisyjnych, a także zapewnienie równych warunków konkurencji dla towarów pochodzących z UE i państw trzecich.

Wdrożenie mechanizmu CBAM podzielone zostało na dwa etapy:

• okres przejściowy CBAM, wiążący się przede wszystkim z nowymi obowiązkami sprawozdawczymi dla importerów, rozpoczyna się 1 października 2023 r. i ma trwać do końca 2025 r.
• pełne wdrożenie CBAM przewidziane jest z kolei na 1 stycznia 2026 r.
  
  

W okres przejściowym, tj. od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r., importerzy wyrobów objętych CBAM będą zobowiązani m.in. do ustalania emisji „wbudowanych” w importowane przez siebie towary oraz składania kwartalnych Sprawozdań CBAM do Komisji Europejskiej, za pomocą dedykowanej platformy elektronicznej.

Po pełnym wdrożeniu CBAM, tj. od 1 stycznia 2026 r. pojawią się dodatkowe obowiązki i koszty, w tym m.in.:

• tylko podmioty zarejestrowane na potrzeby CBAM jako „Upoważnieni Zgłaszający” będą mogły importować do UE wyroby objęte CBAM;
• Upoważnieni Zgłaszający będą zobowiązani do ustalania poziomu emisji „wbudowanych” w importowane przez nich wyroby objęte mechanizmem oraz składania corocznych Deklaracji CBAM;
• obowiązkiem Upoważnionych Zgłaszających będzie również nabywanie oraz umarzanie, w odpowiednich okresach, właściwej liczby specjalnych Certyfikatów CBAM odpowiadającej ustalonemu wcześniej poziomowi, „zaimportowanych” emisji;
• na Upoważnionych Zgłaszających będzie również ciążyć szereg innych obowiązków i formalności, w tym związanych z przechowywaniem danych i dokumentacji.
  

Produkty objęte mechanizmem CBAM wskazane są w załączniku do Rozporządzenia CBAM według ich klasyfikacji w Nomenklaturze Scalonej (CN). Zaliczają się one do następujących, ogólnych kategorii / sektorów: żelazo, stal, aluminium, nawozy, cement, energia elektryczna, wodór.
Rozporządzenie wprowadza pewne wyłączenia z zakresu CBAM (m.in. ze względu na wartość przesyłki lub pochodzenie towaru).

Komisja Europejska przewiduje możliwość rozszerzenia katalogu towarów objętych CBAM w późniejszym okresie.

Obowiązek ustalania i deklarowania emisji „wbudowanych” w importowane towary będzie dotyczył zarówno emisji bezpośrednich, pochodzących z procesów produkcji towarów, jak i emisji pośrednich, pochodzących z wytwarzania energii elektrycznej zużywanej w procesach produkcji towarów (niezależnie od miejsca wytwarzania zużywanej energii elektrycznej).

Metodologia monitorowania i obliczania emisji wbudowanych w importowane towary na potrzeby okresu przejściowego CBAM została opisana szczegółowo w przepisach wykonawczych do Rozporządzenia CBAM, przyjętych przez Komisję Europejską w połowie sierpnia 2023 r., a także w wydanych w tym samym czasie wytycznych KE dla importerów oraz zagranicznych operatorów instalacji produkcyjnych.

Z uwagi na złożoność metodologii bazowej obliczania emisji zdefiniowanej w regulacjach CBAM, na początkowym etapie okresu przejściowego, dla celów ustalania emisji dopuszczalne jest tymczasowe stosowanie, w określonych warunkach, metod uproszczonych opisanych w przepisach.

Tak. Obowiązujące przepisy przewidują możliwe sankcje pieniężne za niewykonywanie obowiązków związanych z CBAM, w tym obowiązków sprawozdawczych w okresie przejściowym.