Klauzula obejścia prawa podatkowego

Co zawiera klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania ?

W świetle Projektu, w przypadku zastosowania klauzuli w sytuacji tzw. „unikania opodatkowania”, organy podatkowe będą miały prawo ocenić skutki podatkowe danej czynności w taki sposób, żeby korzyść podatkowa została zniwelowana.

Postępowanie podatkowe w przypadku unikania opodatkowania ma być obligatoryjnie wszczynane lub przejmowane do dalszego prowadzenia przez Ministra Finansów. O zastosowaniu klauzuli Minister Finansów będzie rozstrzygać w drodze decyzji.

Planuje się również powołanie Rady do Spraw Unikania Opodatkowania, która ma wydawać pisemne, niewiążące opinie co do zasadności zastosowania klauzuli w danej sprawie.

Unikanie opodatkowania

Zgodnie z treścią Projektu unikaniem opodatkowania będzie „Czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem ustawy podatkowej”. Taka czynność (lub zespół czynności) „nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeśli sposób działania był sztuczny”.

Sztuczny sposób działania zdefiniowany został jako taki, który nie zostałby zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej. Przy ocenie sztuczności sposobu działania uwzględniane mają być w szczególności:

• nieuzasadnione dzielenie operacji,
• angażowanie podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia gospodarczego,
• elementy prowadzące do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu wyjściowego,
• elementy wzajemnie się znoszące lub kompensujące,
• ryzyko gospodarcze przewyższające spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, iż należy uznać, że rozsądnie działający podmiot nie wybrałby tego sposobu działania.

Czynność (zespół czynności) będzie uznawana za podjętą przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, gdy pozostałe cele czynności, wskazane przez podatnika, zostaną uznane za mało istotne. W Projekcie nie wskazano reguł, według których należy oceniać istotność celów innych niż podatkowe.

Konsekwencje zastosowania klauzuli obejścia prawa podatkowego

W przypadku zastosowania klauzuli, skutki podatkowe czynności mają być określane na podstawie stanu rzeczy, który mógłby zaistnieć, gdyby dokonano „czynności odpowiedniej” – tj. czynności, której inny podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej. Jeśli zaś okoliczności sprawy będą wskazywać, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonania czynności, wówczas skutki podatkowe będą oceniane na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.

Prawo do skorygowania deklaracji

W przypadku wszczęcia przez Ministra Finansów postępowania w sprawie zastosowania klauzuli, podatnikowi będzie przysługiwało prawo do skorygowania deklaracji podatkowej – jeszcze przed wydaniem decyzji w pierwszej instancji. Jest to wyjątek (w normalnych okolicznościach prawo do skorygowania deklaracji w trakcie trwania postępowania podatkowego nie przysługuje). Takie działanie ma na celu to, by zapobiec zastosowaniu wobec podatnika sankcji karnych skarbowych – a zatem w takim przypadku podatnik nie poniesie dodatkowych sankcji, poza koniecznością zapłaty zaoszczędzonego podatku oraz ewentualnych odsetek za zwłokę.

Interpretacje indywidualne i opinie zabezpieczające

Zgodnie z treścią Projektu nie będą wydawane interpretacje indywidualne w zakresie tych elementów stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, które stanowią unikanie opodatkowania, a wydana w tym zakresie interpretacja indywidualna nie będzie wywoływać skutków prawnych. Przepisy dotyczące zakresu ochrony wynikającej z interpretacji nie będą stosowane, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej będzie stanowić przedmiot decyzji wydanej w związku z zastosowaniem klauzuli.

Minister Finansów będzie uprawniony do wydawania, na wniosek podmiotu zainteresowanego, opinii zabezpieczającej, dotyczącej czynności planowanej, rozpoczętej lub dokonanej albo zespołu powiązanych czynności (termin na wydanie opinii wyniesie 6 miesięcy, natomiast opłata za wniosek – 20.000 PLN).

Wejście w życie i zakres zastosowania

Zgodnie z treścią projektowanych przepisów ich wejście w życie nastąpi w terminie 14 dni od ogłoszenia. Dokładną datę wejścia w życie nowych przepisów trudno przewidzieć, niemniej, zgodnie z tzw. Oceną skutków regulacji - ma to nastąpić jeszcze w I kwartale 2016 roku.

Omawiane regulacje obejmą przede wszystkim czynności, zrealizowane po ich wprowadzeniu – zatem wszelkie działania podatników podejmowane po wprowadzeniu omawianych przepisów powinny być weryfikowane pod kątem ich zgodności z klauzulą. Rekomendujemy jednak także dokonanie analizy, jaki wpływ wprowadzenie klauzuli może wywrzeć na czynności dokonane w przeszłości, przed wejściem w życie omawianych przepisów, których konsekwencje nastąpią wówczas, gdy klauzula będzie już obowiązywać. Jest to istotne w szczególności w kontekście treści Uzasadnienia do Projektu, które może sugerować próbę odejścia od ugruntowanej zasady zakazu działania prawa podatkowego wstecz.