Usługi budowlane kończą się dopiero protokołem

Zgodnie z ustawą o VAT (art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury z tytułu świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych. Fakturę zaś należy wystawić w ciągu 30 dni od wykonania usługi budowlanej (art. 106i ust. 3). Jeżeli faktura w takim terminie nie została wystawiona, to obowiązek podatkowy i tak należy rozpoznać w tym terminie 30 dni (art. 19a ust. 7).

Kluczowa zatem dla branży budowlanej była odpowiedź na pytanie, kiedy należy uznać usługę budowlaną za wykonaną: w momencie jej faktycznego zakończenia, czy też w momencie przyjęcia protokołu odbioru prac. Organy podatkowe podtrzymywały, że VAT należy płacić już w momencie zakończenia robót, a podatnicy dowodzili, że dopiero po podpisaniu protokołu. To istotna różnica dla branży budowlanej.

Co orzekł TSUE?

Trybunał w wyroku z 2 maja 2019 r. (w polskiej sprawie C-224/18) uznał, że, co do zasady, usługa budowlana powinna być uznana za wykonaną w momencie podpisania protokołu.

Jak zauważył Trybunał, usługa może zostać uznana za wykonaną dopiero po spełnieniu wszystkich warunków jej kompletności. Spełnienie tych warunków następuje wraz z przyjęciem protokołu, gdy treść umowy przewiduje prawo zamawiającego do zweryfikowania prac zanim zostaną zaakceptowane oraz obowiązek usługodawcy polegający na dokonaniu koniecznych zmian, by rezultat rzeczywiście odpowiadał temu, co zostało uzgodnione. Dodatkowymi argumentami za takim podejściem – zdaniem Trybunału – może być to, że taki protokół odzwierciedla standardy w danej branży oraz to, że protokół „ustala ostatecznie wysokość należnego świadczenia wzajemnego” (wynagrodzenia).

Co to oznacza w praktyce?

Umowy dotyczące wykonania robót budowlanych mogą być różnie skonstruowane (obserwuje się konstrukcję jednorazowej płatności po zakończeniu robót, częściową płatność po zakończeniu etapów robót, częściowe płatności bez zakończenia etapów). Treść umowy – zgodnie z cytowanym wyrokiem – ma tutaj istotne znaczenie. Jednocześnie nadal funkcjonuje w obrocie interpretacja ogólna Ministra Finansów z 1.04.2016 r., zgodnie z którą decydujące jest zgłoszenie robót do odbioru nabywcy, a wielu podatników ma swoje interpretacje indywidualne.

Te i inne czynniki firmy budowlane powinny wziąć pod uwagę przy weryfikacji swojej polityki podatkowej w odniesieniu do kontraktów budowlanych. W zależności od tych czynników zasadne może być potwierdzenie nowego podejścia podatkowego zgodnego z wyrokiem Trybunału. Zwłaszcza, że kwestia ta ma istotny wpływ na przepływy pieniężne w branży budowlanej.

Dodatkowo należałoby przeanalizować wpływ wyroku na przeszłe rozliczenia transakcji budowlanych (w szczególności, czy konieczna byłaby ich korekta).

Do rozważenia pozostaje również wpływ tego wyroku na inne niż budowlane usługi potwierdzane protokołem odbioru.