Kontrola eksportu

Sankcje USA i UE w sprawie Iranu

W dniu 8 maja 2018 r. Stany Zjednoczone wycofały się z nuklearnego porozumienia z Iranem (ang. Joint Comprehensive Plan of Action, JCPOA). Wszystkie sankcje nałożone wcześniej na Iran przed zawarciem porozumienia zostaną ponownie nałożone przez rząd USA. Pierwsza część obowiązuje już od 6 sierpnia 2018 r. Pozostałe sankcje mają wejść w życie nie później niż 4 listopada 2018 r.

Działanie to uderza w europejskie przedsiębiorstwa, które dokonały w Iranie inwestycji skuszone preferencyjnymi warunkami wynikającymi z nuklearnego porozumienia z Iranem.

W rezultacie europejskie firmy mogą znaleźć się w trudnej sytuacji: pewne działania są wspierane przez władze UE, lecz jednocześnie zabronione w prawie amerykańskim, które ma bezpośrednie zastosowanie, o ile dana transakcja ma jakikolwiek związek z USA (np. dotyczy amerykańskich produktów lub gdy stroną jest amerykański podmiot). Konsekwencje mogą dotyczyć także, pośrednio, firm kooperujących z podmiotami podlegającymi sankcjom.

W celu ochrony przedsiębiorstw w UE, Komisja Europejska uruchomiła tzw. Statut Blokujący (rozporządzenie Rady (WE) 2271/96), który oficjalnie „zakazuje” spółkom UE przestrzegania eksterytorialnych skutków sankcji amerykańskich. Jednak nawet, jeśli firma nie będzie miała żadnych amerykańskich powiązań, utrzymanie działalności w Iranie stanie się znacznie trudniejsze, zwłaszcza pod względem zabezpieczenia finansowych aspektów transakcji.

W tej sytuacji dla europejskich przedsiębiorców zasadne jest dokonanie analizy dotychczasowych działań w celu ograniczenia ryzyka naruszenia regulacji amerykańskich.
 

Rosja

Niepewność w obrocie międzynarodowym związana jest również z aktywnością Federacji Rosyjskiej dążącej do wprowadzenia własnego prawa zakazującego rosyjskim firmom stosowania się do sankcji zarówno amerykańskich, jak i unijnych. W szczególności projekt ustawy z 14 maja 2018 r. proponuje wprowadzenie zmian w rosyjskim Kodeksie Karnym. Na podmioty, które „podejmą lub powstrzymają się od działania” w celu wykonania decyzji zagranicznego rządu skierowanego przeciwko Federacji Rosyjskiej (np. Stany Zjednoczone) mogą zostać nałożone kary finansowe lub kara pozbawienia wolności.

Wdrożenie omawianego prawa w Federacji Rosyjskiej stanowić będzie istotne wyzwanie dla przedsiębiorstw z UE i USA, które posiadają oddziały w Rosji w zakresie przestrzegania przepisów wydanych przez jurysdykcje różnych państw, co może zmusić ich do ponownego przemyślenia dotychczasowej strategii.

Jest to szczególnie istotne w związku z niedawną decyzją UE o dalszym rozszerzaniu sankcji stosowanych wobec Federacji Rosyjskiej, zamrożeniu aktywów i ograniczeniach w podróżowaniu do dnia 15 marca 2019 r.
 

Chiny

Ponadto, obecne plany Chin co do przyjęcia w przyszłym roku pierwszej kompleksowej ustawy o kontroli eksportu, niewątpliwie spowodują duże zmiany w globalnych wymogach w zakresie kontroli eksportu. Podobnie jak w ustawodawstwie USA, chińskie prawo będzie miało zastosowanie eksterytorialne przewidując np. wymóg posiadania chińskiego zezwolenia na powrotny wywóz w przypadku działalności handlowej wykonywanej nawet poza Chinami.

Oczekuje się również, że Chińskie prawo pozwoli Państwu Środka na podjęcie działań odwetowych w związku z dyskryminacyjnymi kontrolami w eksporcie, nałożonymi przez inne kraje na Chiny. W konsekwencji takich działań rządu chińskiego przedsiębiorstwa musiałyby w krótkim czasie dostosować swoje działania handlowe do chińskich zasad.
 

Co to znaczy dla przedsiębiorców?

Firmy, które działają na skalę globalną muszą być świadome sankcji i obowiązków wynikających z zasad kontroli eksportu, które mogą mieć zastosowanie do ich produktów i działalności eksportowej. Konsekwencje mogą być znaczące, są to m. in. utrata pozwoleń na wywóz, grzywna, wpisanie spółki na listę sankcyjną, a nawet kary pozbawienia wolności.

W związku z tym firmy powinny zdawać sobie sprawę z ryzyka związanego z kontrolą eksportu, na które są narażone, rozumieć działanie rynków, na których chcą operować i konieczności skutecznego zarządzania międzynarodowymi transakcjami handlowymi (np. poprzez wprowadzenie odpowiednich mechanizmów kontrolnych).

Kluczem jest budowanie zdolności adaptacji do zmieniających się warunków. Zapewnienie spełniania wymogów w zakresie kontroli eksportu powinno korespondować z działalnością operacyjną i obraną strategią biznesową, a także z systemami IT oraz innymi obszarami działalności.