Przegląd Podatkowy: VAT 11/2021

Wybrane orzeczenia TSUE i NSA

Jeżeli usługa została wykonana, to obowiązek podatkowy powstaje z datą jej wykonania. Fakt, że wysokie wynagrodzenie jest wymagalne w rocznych ratach przez kolejnych 5 lat nie zmienia tej konkluzji (wyrok TSUE z 28 października 2021 r., C-324/20).

Niemiecki pośrednik w handlu nieruchomościami wykonał swoją usługę dla jednej ze stron transakcji. Wynagrodzenie z tytułu tej usługi wyniosło 1.000.000 EUR i powinno być powiększone o należny podatek VAT. Jednak zgodnie z ustaleniami stron wynagrodzenie nie było wymagalne natychmiast w całości. Miało być płatne ratami przez 5 kolejnych lat. Podatnik próbował argumentować, że do tej sytuacji stosuje się przepisy o uldze na złe długi: skoro wynagrodzenie przez długi czas nie będzie zapłacone, to podatnik może skorygować swój podatek VAT należny i nie płacić go „od razu”.

Organy były przeciwnego zdania. Podejście to podzielił Trybunał Sprawiedliwości, po wcześniejszej tożsamej opinii Rzecznika Generalnego.

Sąd unijny uznał, że jeżeli usługa ma charakter jednorazowy, to VAT należny jest po zakończeniu jej świadczenia „jednorazowo”. Przepisy o sukcesywnym powstawaniu obowiązku podatkowego dla usług świadczonych w okresach rozliczeniowych nie mogą znaleźć tu zastosowania. Nie znajdą zastosowania w tym przypadku również przepisy o uldze na złe długi.

W postępowaniu podniesiono również, że w takiej sytuacji podatnik musi finansować VAT na rzecz fiskusa przez długi czas. Zapłacić musi go natychmiast, a otrzyma go w cenie od nabywcy dopiero po kilku latach. To jednak, zdaniem Trybunału, nie zmienia powyższej konkluzji.

Jeżeli podatnik we wniosku o zwrot VAT wskaże określoną kwotę, ale z dokumentów sprawy wynika, że zwrot powinien być wyższy – organ musi wypłacić tą wyższą kwotę (wyrok TSUE z 21 października 2021 r., C-396/20).

Belgijski podatnik wystąpił z wnioskiem o zwrot podatku VAT naliczonego w innym państwie członkowskim na bazie mechanizmu Dyrektywy 2008/9/WE. Do wniosku dołączył wykaz faktur, które były podstawą zwrotu. Pomiędzy wykazem faktur a wnioskiem istniały jednak pewne nieścisłości w zakresie wnioskowanych kwot do zwrotu: niekiedy kwota zwrotu we wniosku była niższa niż na liście załączonych faktur, a niekiedy kwota wynikająca z załączonych faktur była niższa niż we wniosku. W tej sytuacji organ rozstrzygnął sprawę niekorzystnie dla podatnika zwracając kwoty zawsze niższe.

Trybunał uznał, że taka praktyka organów podatkowych może być niezgodna z prawem unijnym. Konieczne jest tutaj stosowanie standardu dobrej administracji. Zdaniem Trybunału, w takich sprawach organ administracji powinien dostrzec oczywiste błędy podatnika popełnione na jego własną niekorzyść i odpowiednio zareagować wzywając go do ewentualnych uzupełnień.

Okoliczności przemawiające za brakiem stałego miejsca prowadzenia działalności dla celów VAT (wyrok NSA z 22 października 2021 r., sygn. I FSK 1519/19).

Zagraniczna spółka prowadziła w Polsce sprzedaż towarów poprzez lokalnych dystrybutorów (spółki zależne). Dystrybutorzy magazynowali nabyte od niej towary w Polsce, a następnie odsprzedawali posiadane zapasy odbiorcom końcowym. Od 1 stycznia 2012 r. spółka rozpoczęła wdrażanie nowego modelu sprzedaży, w którym towary magazynowane w Polsce miały pozostawać jej własnością, a do ich sprzedaży i wydania dystrybutorom miało dochodzić dopiero w związku z konkretnymi zamówieniami złożonymi przez klientów końcowych.

1 stycznia 2012 r. spółka odkupiła od dystrybutorów zapasy pochodzących od niej towarów. Na przestrzeni kolejnych miesięcy jeden z nich przenosił również na nią umowy najmu magazynu oraz o świadczenie usług logistycznych. Tym samym obsługa magazynowa i logistyczna towarów w Polsce zaczęła być wykonywana na zlecenie spółki przez podmiot trzeci.

W toku kontroli podatkowej organy podatkowe stwierdziły, że dostawy towarów dokonane przez Spółkę na rzecz polskich dystrybutorów powinny były zostać rozpoznane jako krajowe, a podatnikiem z tego tytułu powinna być spółka (tj. podatek VAT nie mógł zostać rozliczony przez nabywców w oparciu o mechanizm odwrotnego obciążenia), ponieważ od początku 2012 r. posiadała w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Sprawa trafiła do NSA, który zgodził się ze spółką, że nie mogło być mowy o powstaniu stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce już z początkiem 2012 r., skoro umowy związane z potencjalnym zapleczem technicznym przeszły na spółkę dopiero w późniejszym czasie. Ponadto zauważył, że spółka nie posiadała na terytorium Polski żadnego zaplecza personalnego, nie zatrudniała ani nie delegowała do Polski żadnego pracownika, nie posiadała na terytorium Polski żadnych aktywów, nie miała na terytorium kraju własnej infrastruktury technicznej ani biurowej, a czynności zarządcze i strategiczne związane z procesem dostawy towarów do polskich kontrahentów były realizowane poza Polską, przy czym magazynowanie i wydawanie towarów w Polsce było elementem szerszego procesu sprzedaży koordynowanego z siedziby spółki.

NSA w ustnym uzasadnieniu podkreślił także, że skoro wobec zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia podatek należny z tytułu spornych transakcji i tak został odprowadzony, to w sprawie nie zachodziła potrzeba poszukiwania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej spółki w Polsce. NSA przypomniał, że celem wspomnianej instytucji jest uniknięcie sytuacji nieracjonalnych, w których dochodziłoby do podwójnego opodatkowania tej samej transakcji, albo z drugiej strony, do braku jej opodatkowania.

Nieodpłatne świadczenie usług podlegające VAT nie może być dokumentowane fakturą, a obdarowanemu nie przysługuje prawo odliczenia VAT (wyrok NSA z 4 listopada 2021 r., sygn. I FSK 1806/18).

Sprawa dotyczyła podatnika będącego komandytariuszem w spółce komandytowej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług dotyczących praw własności intelektualnej. Wspólnicy spółki komandytowej rozważali jej rozwiązanie. W takim wypadku podatnikowi przypadłaby część majątku spółki komandytowej obejmująca wartości niematerialne i prawne, w szczególności prawa do znaków towarowych i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej. Spółka komandytowa uzyskała interpretację indywidualną, zgodnie z którą przeniesienie na podatnika wartości niematerialnych i prawnych w powyższych okolicznościach będzie stanowiło nieodpłatne świadczenie usług, zrównane z odpłatnym świadczeniem usług na podstawie art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT.

Podatnik wystąpił o interpretację indywidualną w celu ustalenia, czy przeniesienie na niego wartości niematerialnych i prawnych w następstwie rozwiązania spółki komandytowej powinno być udokumentowane fakturą oraz czy będzie mu z tego tytułu przysługiwało prawo do dokonania odliczenia podatku naliczonego.

NSA zgodził się z Sądem I instancji oraz organem podatkowym, że w kontekście przepisów związanych z fakturowaniem sprzedaż należy rozumieć jako odpłatne świadczenie usług, z wyłączeniem uznanego za takie z mocy przepisu szczególnego świadczenia nieodpłatnego. Nie ma zatem podstaw, aby nieodpłatne świadczenie takie jak w przedmiotowej sprawie było dokumentowane fakturą. NSA zauważył, że ma to uniemożliwiać obdarowanemu odliczenie podatku naliczonego, który nie dokonując zapłaty VAT nie poniósł żadnego ciężaru.

Zmiany w prawie

Faktury ustrukturyzowane z podpisem Prezydenta

Ustawa wprowadzająca Krajowy System e-faktur (KSeF) oraz możliwość wystawiania i otrzymywania za pośrednictwem tego systemu nowego rodzaju faktur, tj. faktur ustrukturyzowanych, została podpisana przez Prezydenta.

Przepisy w tym zakresie wejdą zatem w życie z początkiem 2022 r. jako dobrowolne rozwiązanie. Jak jednak informuje Ministerstwo Finansów, stosowanie nowych zasad ma się stać obligatoryjne już w 2023 r.

Grupy VAT również z podpisem Prezydenta

Prezydent podpisał również ustawę o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustawy, dotyczącą tzw. „Polskiego Ładu”.

Ustawa ta dotyczy przede wszystkim zmian w podatkach dochodowych, ale z perspektywy VAT warto zwrócić uwagę, że nowe przepisy umożliwią m.in. łączenie w grupy VAT i występowanie przez kilka podmiotów jako jeden podatnik. Uchwalona nowelizacja przewiduje jednak, że utworzenie takiej grupy będzie wymagało wykazania związków kapitałowych, ekonomicznych i organizacyjnych między jej członkami.