Zmiany w rozliczeniach zysków kapitałowych w PIT – wprowadzone pakietem SLIM VAT 3

Na przestrzeni ostatniego czasu nastąpiło wiele znaczących zmian podatkowych w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych, jednak nie jest to koniec modyfikowania przepisów PIT. Nowelizacja ustawy przewiduje kilka kluczowych zmian dotyczących zasad opodatkowania zysków kapitałowych takich jak możliwość kompensaty dochodów i strat z inwestycji w fundusze kapitałowe z dochodami i stratami uzyskiwanymi z innych inwestycji kapitałowych czy sposób opodatkowania odsetek od obligacji kupowanych na rynku wtórnym. Nowe regulacje w tym zakresie wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2024 roku.

Poniżej prezentujemy niektóre zmiany dotyczące zysków kapitałowych w PIT, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2024 roku:

Od 1 stycznia 2024 r. zgodnie z nowym brzmieniem art. 30b ust 1 ustawy o PIT „od dochodów uzyskanych z […] z umorzenia, odkupienia, wykupienia albo unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu”. Takie sformułowanie przepisu oznacza, że dochodem z zysków kapitałowych będzie różnica między sumą przychodów uzyskanych z umorzenia, odkupienia, wykupienia i unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, a kosztami ich uzyskania. Taki dochód będzie podlegał opodatkowaniu według 19% stawki podatku. W razie, gdyby nie była możliwa identyfikacja umarzanych, odkupywanych, wykupywanych albo unicestwianych w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, przy ustalaniu dochodu przyjmuje się, że każdorazowo przychód został osiągnięty z tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych nabytych najwcześniej (FIFO).

W odróżnieniu od obecnego stanu faktycznego przedmiotowy dochód będzie podlegał wykazaniu na formularzu PIT-38, samodzielnie przez inwestor. Oznacza to również, że od stycznia 2024 r. w przypadku tego typu przychodów instytucja finansowa wypłacająca świadczenie nie będzie zobowiązana do poboru zryczałtowanego podatku.

Wraz z wejściem w życie nowelizacji przepisów dotyczących zysków kapitałowych, jak wskazuje nowe brzmienie art. 30a ust. 1 pkt 5, zryczałtowanym podatkiem dochodowym opodatkowane zostaną tylko przychody ze świadczeń otrzymanych z dochodów funduszu kapitałowego, jeżeli statut przewiduje wypłaty z tych dochodów jego uczestnikom bez umarzania, odkupywania, wykupywania albo unicestwiania w inny sposób tytułów uczestnictwa w takim funduszu.

Art. 9 ust. 6 ustawy o PIT otrzymuje nowe brzmienie „Przepis ust. 3 ma zastosowanie do strat: 1) z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) w spółce, udziałów w spółdzielni, papierów wartościowych, w tym z odpłatnego zbycia papierów wartościowych na rynku regulowanym w ramach krótkiej sprzedaży; 2) z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych; 3) z realizacji praw wynikających z papierów wartościowych i pochodnych instrumentów finansowych; 4) z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepieniężny; 5) z umorzenia, odkupienia, wykupienia albo unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych [dodany fragment przepisu].

Według obecnie obowiązujących przepisów nie ma możliwości kompensowania zysków ze sprzedaży akcji ze stratami osiągniętymi w związku ze sprzedażą jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych i odwrotnie. W związku ze zmianami umożliwione zostanie rozliczanie strat z umorzenia, odkupienia, wykupienia albo unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych z dochodami z innych inwestycji kapitałowych takich jak np. akcje, co będzie miało pozytywny skutek dla inwestorów w postaci obniżenia dochodów do opodatkowania o faktycznie poniesione straty ze wszystkich inwestycji kapitałowych wskazanych w art. 9 ust. 6.

Art. 21 ust.1 pkt. 105 otrzymał następujące brzmienie: wolny od podatku dochodowego jest: „[…] oraz z umorzenia, odkupienia, wykupienia albo unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych i ze zbycia tych tytułów uczestnictwa, otrzymanych w drodze darowizny – w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn”.

Do tej pory pkt. 105 nie odnosił się do umorzenia, odkupienia, wykupienia czy uczestnictwa w inny sposób z tytułu uczestnictwa w funduszach kapitałowych i ze zbycia tych tytułów uczestnictwa. Zmiana brzmienia przepisu poszerza zatem możliwość zwolnienia z PIT o przytoczone powyżej czynności.

W art. 3 w ust. 2b rozszerzone zostało pojęcie uzyskiwanego dochodu o pkt. 5a tj. za dochód uznawane są także „umorzenia, odkupienia, wykupienia i unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych utworzonych na podstawie przepisów obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz odpłatnego zbycia tych tytułów uczestnictwa”.

W art. 17 w ust. 1 po pkt 3 dodano pkt 3a, co skutkuje, że za przychody kapitałowe uznaje się także „wykup przez emitenta obligacji, od których są należne świadczenia okresowe”. Zgodnie z art. 30a ust.1 pkt 2a od uzyskanych dochodów (przychodów pobiera się 19% zryczałtowany podatek od dochodów z wykupu przez emitenta obligacji, od których są należne świadczenia okresowe. Zgodnie natomiast z art. 24 ust. 24 dotyczącym zasad ustalania dochodu do opodatkowania ”Dochodem z wykupu przez emitenta obligacji, o którym mowa w art. 30a ust. 1 pkt 2a, jest różnica między kwotą uzyskaną z wykupu obligacji wraz ze świadczeniami uzyskanymi za ostatni okres przed wykupem tych obligacji a wydatkami poniesionymi na objęcie lub nabycie tych obligacji na rynku pierwotnym lub wtórnym przez podatnika albo spadkodawcę, przy czym nie stanowią wydatków na objęcie lub nabycie obligacji kwoty odsetek zapłaconych przez podatnika lub jego spadkodawcę przy ich objęciu lub nabyciu, w części w jakiej odsetki te nie podlegają opodatkowaniu lub są zwolnione z podatku.”

Nowelizacja przepisów wskazywać będzie, że dochody do opodatkowania to różnica między kwotą uzyskaną z wykupu obligacji wraz ze świadczeniami uzyskanymi za ten okres przed wykupem tych obligacji, a wydatkami na objęcie lub nabycie tych obligacji. Wprowadzane zmiany mają zezwalać podatnikom na rozliczanie wydatków dokonanych na objęcie czy nabycie obligacji jako kosztów, co pomniejszy ich dochód do opodatkowania. Dochody opodatkowane będą 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym, do poboru tego podatku zobowiązane będą instytucje finansowe wypłacające świadczenia. W razie, gdy nie będzie możliwa identyfikacja papierów wartościowych, do ustalania dochodów przyjmować się będzie zasadę FIFO.

Podsumowując, Ministerstwo Finansów przychyliło się do postulatów i zmian w zakresie możliwości rozliczania strat z zysków kapitałowych, które budziły kontrowersje od kilku lat. Najważniejszymi zmianami dla inwestorów będzie możliwość kompensaty dochodów i strat z inwestycji z funduszy kapitałowych z dochodami i stratami uzyskiwanymi z innych inwestycji kapitałowych. Do tej pory nie było takiej możliwości, a rozliczenie strat zawężone było jedynie do kompensacji w ramach funduszu kapitałowego. Zmiana ta pozwoli na rozliczenie straty także w ramach innych inwestycji kapitałowych, co zapewne w wielu przypadkach umożliwi pomniejszenie ogólnego dochodu do opodatkowania o rzeczywistą stratę. Kolejną dużą zmianą jest wprowadzenie podatku tylko od odsetek od obligacji, które inwestor faktycznie uzyskał, gdyż do tej pory zdarzały się sytuacje zapłaty podatku od kwoty wyższej niż realny zysk. Wprowadzone zmiany mają korzystny wpływ dla inwestorów na opodatkowanie uzyskanych zysków kapitałowych.

Autorzy: Magdalena Dzikowska-Dzioba, Klaudia Żukowska oraz Szymon Wojciechowski