Czy usługi świadczone przez Operatora w ramach umowy o współpracy stanowią usługi zwolnione z VAT, jako usługi pośrednictwa finansowego w zakresie długów?

Spółka będąca czynnym podatnikiem VAT w ramach swojej podstawowej działalności udziela pożyczek osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej. W celu poprawy swojej płynności finansowej Spółka planuje rozpocząć współpracę ze spółką kapitałową z Łotwy ("Operator"), która prowadzi platformę internetową, dzięki której osoby fizyczne lub osoby prawne („Inwestorzy") z różnych krajów mają możliwość inwestowania swoich środków finansowych w wierzytelności.

W ramach współpracy z Operatorem, Spółka zawiera umowy, na mocy których dochodzi do przeniesienia niewymagalnych wierzytelności z tytułu udzielonych przez Spółkę pożyczek na Operatora.

Inwestorzy, po zarejestrowaniu się na platformie wybierają wierzytelności pożyczkowe, bądź ich części (określony procent wierzytelności), w które chcą inwestować oraz podpisują umowę z Operatorem, na podstawie której nabywają od Operatora wierzytelności, które zostały wcześniej nabyte przez Operatora od Spółki. Operator jest odpowiedzialny za wszelkie rozliczenia związane z funkcjonowaniem platformy - realizuje wszystkie płatności i pośredniczy w kontaktach pomiędzy Spółką, a Inwestorami.

Ponadto, Strony podpisały umowę o współpracy, na mocy której Spółka będzie świadczyć za wynagrodzeniem usługi związane z obsługą klienta i administrowania pożyczkami oraz windykacją, natomiast Operator będzie zobowiązany między innymi do:

• poszukiwania i pozyskiwania inwestorów zainteresowanych inwestowaniem w pożyczki Spółki;
• negocjacji warunków inwestowania w pożyczki oferowane przez Spółkę;
• gromadzenia i dostarczania niezbędnych informacji w celu umożliwienia Inwestorom automatycznej inwestycji w pożyczki;
• aktualizowania Platformy o nowe pożyczki;
• wykonywania innych czynności uzgodnionych ze Spółką mających na celu zapewnienie prawidłowego przebiegu usługi pośrednictwa.

Z tytułu powyższych czynności, Operatorowi przysługuje wynagrodzenie.

W przedmiotowym stanie faktycznym, Spółka wystąpiła z wnioskiem o interpretację, w celu potwierdzenia swojego stanowiska, że usługi świadczone przez Operatora w ramach umowy o współpracy stanowią usługi zwolnione z VAT, jako usługi pośrednictwa finansowego w zakresie długów i jako takie powinny zostać przez Spółkę wykazane w deklaracji VAT w ramach importu usług.

Organ uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe, wskazując, że wykonywane przez Operatora czynności mające na celu zapewnienie prawidłowego przebiegu usługi nie mogą być utożsamiane ze świadczeniem usług pośrednictwa finansowego w zakresie długów.

Podobne stanowisko zajął WSA w Warszawie, stwierdzając w uzasadnieniu ustnym wyroku, że pomiędzy Inwestorem, a Spółką, w praktyce nie dochodzi do zawarcia żadnej umowy. Mamy tu do czynienia z dwoma osobnymi stosunkami prawnymi. Wprawdzie Operator oferuje wierzytelności, które pierwotnie zostały nabyte od Spółki, jednakże zawiera on umowy z inwestorami we własnym interesie, a zatem nie pośredniczy pomiędzy Spółką i Inwestorami w zawieraniu przez nich umów. Sam zawiera takie umowy, najpierw ze Spółką, a następnie z Inwestorami. Po zbyciu wierzytelności przez Spółkę na rzecz Operatora, wierzytelności te nie przysługują już Spółce, zarówno w sensie cywilnym jak również w sensie ekonomicznym.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, sygnatura nr: III SA/Wa 2702/18

Komentarz eksperta

Opisany wyżej wyrok porusza interesujące i - stosunkowo nowe z podatkowego punktu widzenia - zagadnienie na rynku usług finansowych, które dotyczy skutków podatkowych transakcji zawieranych przez spółki udzielające pożyczek konsumenckich z operatorem platformy internetowej umożliwiającej inwestowanie osobom fizycznym oraz prawnym w pożyczki. Za sprawą platformy, firmy pożyczkowe pozyskują finansowanie, którego kapitał mogą przeznaczyć na inwestycje i udzielanie kolejnych pożyczek, a inwestorzy, którzy udzielają finansowania, uzyskują dostęp do nowego źródła alokacji środków oferującego atrakcyjną stopę zwrotu przy stosunkowo niewielkim ryzyku.

Schemat w jakim dokonywane są inwestycje stanowiące finansowanie dla pożyczkodawców, opiera się na mechanizmie pośredniczenia przez operatora platformy pomiędzy inwestorami, a spółkami pożyczkowymi właściwie w każdym aspekcie transakcji. Spółki pożyczkowe co do zasady nie mają bezpośredniego kontaktu z inwestorami, a wszelkie przepływy pieniężne dokonywane są w strumieniach:

firma pożyczkowa –> operator –> inwestor oraz inwestor –> operator –> firma pożyczkowa.

Wydaje się, że na chwilę obecną nie są całkowicie jasne skutki podatkowe zarysowanego wyżej schematu. Zagadnienie to jest skomplikowane w swojej kompleksowości m.in. ze względu na niejasne relacje prawne istniejące pomiędzy stronami transakcji. W szczególności, wątpliwości może budzić kwestia, czy w ramach schematu dochodzi faktycznie do sprzedaży wierzytelności, a jeżeli tak, to do jednej (pomiędzy spółką pożyczkową, a inwestorem), czy może do dwóch (pomiędzy spółką pożyczkową, a operatorem i dalej pomiędzy operatorem, a inwestorem). Ustalenie i jednoznaczne określenie z jakimi cywilnoprawnymi zdarzeniami mamy do czynienia wydaje się kluczowe dla prawidłowego określenia skutków podatkowych transakcji.

Na dzień dzisiejszy znane są interpretacje organów podatkowych traktujące o opisanym schemacie inwestycyjnym w zakresie PCC oraz WHT. Opisany wyrok jest natomiast jedną z pierwszych wypowiedzi sądu administracyjnego w zakresie VAT i charakteru usługi świadczonej przez operatora na rzecz spółki pożyczkowej korzystającej z finansowania za pośrednictwem platformy. WSA w Warszawie stwierdził za Dyrektorem KIS, że usługa ta nie korzysta ze zwolnienia z VAT, ponieważ nie stanowi usługi pośrednictwa finansowego w zakresie długów (zwolnienie z art. 43 ust. 1 pkt 40 Ustawy o VAT). Argumentacja na poparcie tego stanowiska oparta została na twierdzeniu, że w opisanym przez Spółkę stanie faktycznym dokonuje ona sprzedaży wierzytelności do Operatora, który następnie sprzedaje daną wierzytelność Inwestorowi.

Biorąc pod uwagę tak opisane zdarzenie, można zgodzić się z konstatacją Dyrektora KIS oraz WSA, iż w tym przypadku nie mamy do czynienia z usługą pośrednictwa finansowego. Niemniej jednak, wydaje się, że wyrok ten nie powinien być traktowany jako przesądzający o charakterze usługi świadczonej przez operatora na rzecz spółki pożyczkowej.

W mojej ocenie, kluczowe dla określenia charakteru tej usługi, jako zwolnionej z VAT lub nie, jest prawidłowe i precyzyjne ustalenie oraz opisanie stanu faktycznego, z jakim w rzeczywistości mamy do czynienia, a także określenie skutków cywilnoprawnych dokonywanych czynności pomiędzy wszystkimi zaangażowanymi stronami stosunku prawnego. Mając na uwadze zasygnalizowane wyżej wątpliwości co do skutków zawieranych umów, w mojej ocenie istnieje potencjał do uznania, że usługi operatora mają cechy usług pośrednictwa w transakcjach finansowych, które powinny korzystać ze zwolnienia z VAT, jednakże takowa konkluzja może być jedynie reperkusją holistycznej analizy prawnej, która doprowadziłaby do wniosku, że w rozważanym schemacie nie dochodzi do dwóch odrębnych sprzedaży wierzytelności.

Adam Doroszuk - Doradca podatkowy, Starszy Konsultant w Zespole Doradztwa Podatkowego dla Instytucji Finansowych

Autor:

Adam Doroszuk – Starszy Konsultant w Zespole Doradztwa Podatkowego dla Instytucji Finansowych