Rozliczenie w CIT straty na obligacjach

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa CIT) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e.

W myśl przywołanej regulacji, ustawa CIT nie wskazuje, iż przedmiotowe koszty nigdy nie będą mogły stanowić kosztu dla celów podatku CIT a jedynie określa moment, w którym podatnik powinien rozpoznać koszt uzyskania przychodu. Powyższe stosuje się z zastrzeżeniem ust. 7e ustawy CIT. Ustawodawca zatem wprost wskazuje, iż art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy CIT nie stosuje się do zamiany jednostek uczestnictwa subfunduszu.

Pomimo powyższych, wydaje się jasnych regulacji, w 2020 roku pojawiły się indywidualne interpretacje podatkowe np. z 21 maja 2020 r. nr 0111-KDIB1-2.4010.125.2020.1.MS, w których Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zajął stanowisko, które nie wynika bezpośrednio z przepisów ustawy CIT, iż art. 16 ust. 1 pkt 8 stosuje się również z zastrzeżeniem art. 16 ust. 1 pkt 39.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy CIT nie uważa się za koszt uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, w tym w sposób określony w art. 12 ust. 1 pkt 7, z wyjątkiem wierzytelności lub jej części, które uprzednio zostały zarachowane jako przychód należny - do wysokości uprzednio zarachowanej jako przychód należny.

W indywidualnych interpretacjach Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zajmuje stanowisko, zgodnie z którym obligacja jako dłużny papier wartościowy stanowi potwierdzenie wierzytelności nabywcy obligacji (w stosunku do emitenta) z tytułu zwrotu przekazanej emitentowi od nabywcy obligacji określonej kwoty pieniężnej. Tym samym, w związku z wierzytelnością, która jest inkorporowana w obligacjach, niezbędne powinno być, zdaniem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, stosowanie art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy CIT z zastrzeżeniem art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy CIT.

W kontekście powyższego stanowiska, należy wskazać, iż wydaje się, że ustawodawca nie utożsamia w ustawie CIT papieru wartościowego z wierzytelnością/należnością lub z kredytem (pożyczką), lecz oddzielnie traktuje papiery wartościowe. Ponadto, gdyby ustawodawca chciał, aby koszt podatkowy w postaci ceny nabycia podlegał ograniczeniom z art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy CIT to wydaje się, iż posłużyłby się w art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy CIT zwrotem "z zastrzeżeniem pkt 39" a nie sformułowaniem „z zastrzeżeniem ust. 7e”. Wreszcie można argumentować, iż każdy dłużny papier wartościowy inkorporuje w sobie wierzytelność, ale nie każda wierzytelność jest inkorporowana w dłużnym papierze wartościowym. Ponadto, ustawodawca, co do zasady, osobno wyróżnia papiery wartościowe (od wszystkich wierzytelności lub wierzytelności z tytułu kredytów/pożyczek). W związku z powyższym można uznać, że art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy CIT stanowi przepis szczególny (lex specialis) wobec art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy CIT. Zgodnie z zasadą, iż norma szczególna ma pierwszeństwo przed normą ogólną, niezasadne byłoby stosowanie ich jednocześnie w odniesieniu do transakcji dotyczących m.in. obligacji.

Z uwagi na specyfikę podatkowego rozliczania obligacji stanowisko zaprezentowane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej powoduje, że w wielu przypadkach inwestowania w obligacje, w tym obligacje skarbowe, opodatkowaniu nie będzie podlegać dochód (zysk) faktycznie osiągnięty, ale kwota, która nie odzwierciedla ekonomiki transakcji patrząc przez pryzmat całego okresu posiadania obligacji – w przypadku bowiem obligacji kuponowych opodatkowaniu odrębnie podlegają otrzymywane kupony odsetkowe (już w momencie otrzymania) co wiąże się z tym, że całościowo na danej obligacji podatnik zyskał pomimo straty na moment jej zbycia/wykupu.

Należy jednak zwrócić uwagę, iż omawiane stanowisko z przywołanej interpretacji nie jest w pełni jednolite, gdyż w interpretacji indywidualnej z dnia z dnia 3 marca 2020 r. nr 0111-KDIB1-2.4010.15.2020.1.MS Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził stanowisko uprawniające do ujęcia przez nabywcę całości wydatków związanych z nabyciem danego papieru wartościowego/obligacji dla celów rozliczeń podatku CIT (nie wskazując stosowania ograniczenia wynikającego z art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy CIT).

W związku z istotnością powyższego zagadnienia należy zwrócić szczególną uwagę na dalszy rozwój sprawy i monitorować podejście organów podatkowych do opodatkowania inwestycji w obligacje.