Komentarz eksperta 1/2019

Artykuł

Ustalanie kwoty wolnej od podatku od niektórych instytucji finansowych

Biuletyn Zespołu Doradztwa Podatkowego dla Instytucji Finansowych | Komentarz eksperta | 2/2019

Zasady obliczania kwoty wolnej od podatku na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o podatku od niektórych instytucji

Spółki A, B i C oraz polskie oddziały spółek D i E są podmiotami należącymi do globalnej grupy. Wszystkie spółki prowadzą działalność w branży ubezpieczeniowej oraz reasekuracyjnej. Dotychczas spółki obliczały kwotę wolną od podatku bankowego łącznie jako kwotę dla wszystkich podatników zależnych lub współzależnych. W związku z tym spółki zwróciły się do organu podatkowego z pytaniem czy na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o podatku bankowym spółki powinny oddzielnie od siebie ustalać kwotę wolną od podatku jako podmioty niestanowiące podatników zależnych lub współzależnych. Zdaniem spółek, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o podatku bankowym, spółki nie są podatnikami zależnymi lub współzależnymi i powinny odrębnie ustalać kwotę wolną od podatku.

Organ podatkowy ze stanowiskiem przedstawionym we wniosku nie zgodził się. Uzasadniając takie stanowisko podkreślił, iż w celu ustalenia, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o podatku bankowym, nadwyżki sumy aktywów ponad wartość aktywów wolną od opodatkowania, sumowaniem należy objąć wszystkich podatników należących do grupy podmiotów powiązanych ze sobą. Nie ma żadnych wątpliwości, że podmioty A, B, C, D i E są podmiotami powiązanymi, a więc powinny łącznie ustalać kwotę wolną. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przychylił się do stanowiska organu i oddalił wniesioną skargę.

Jednak Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się zarówno ze stanowiskiem organu podatkowego, jak i WSA w Warszawie. NSA odwołał się do pojęcia podatnika zależnego - ustawa o podatku od niektórych instytucji finansowych nie zawiera definicji legalnej pojęć „podatnik zależny”, „podatnik współzależny”, podobnie zresztą jak nie zawiera definicji podmiotów powiązanych, ani nie zawiera w tym zakresie odesłania do innych aktów prawnych. W ocenie Sądu zważywszy na przedmiot regulacji nie do zaakceptowania byłoby tu przyjęcie przy wykładni wskazanych wyżej pojęć wyjaśnienia słów według ich znaczenia w języku potocznym. Należy więc – zdaniem NSA - sięgnąć do przepisów ustawy o rachunkowości, zwłaszcza, że do ustawy tej nawiązuje art. 5. ust. 2. zd. 1. W tych też przepisach tkwi źródło rozpatrywanego problemu - w świetle tych uregulowań ci podatnicy nie spełniają definicji jednostki zależnej, a zatem podatników A, B, C, D i E nie można uznać za podatników zależnych bądź współzależnych.

Naczelny Sąd Administracyjny
Data: 29.01.2019 r.
Sygnatura: II FSK 3087/18

***

Komentarz eksperta:

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 stycznia 2019 r. (sygn. akt II FSK 3087/18) dotyczy kwestii ustalania kwoty wolnej od podatku od niektórych instytucji finansowych przez powiązane ze sobą zakłady ubezpieczeń. Jest to pierwszy i z tego powodu ważny wyrok, w którym Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, w jaki sposób należy interpretować, budzący wątpliwości interpretacyjne od momentu swojego wejścia w życie w lutym 2016 r., art. 5 ust. 2 zdanie drugie ustawy o podatku od niektórych  instytucji finansowych.

Przepis ten stanowi, że kwotę wolną od podatku, w wysokości 2 mld zł, oblicza się łącznie dla wszystkich podatników zależnych lub współzależnych pośrednio lub bezpośrednio od jednego podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych ze sobą. Oznacza to, że niektórym zakładom ubezpieczeń nie przysługuje kwota 2 mld zł wartości aktywów wyłączonych z opodatkowania, lecz muszą tę kwotę podzielić pomiędzy kilku podatników. W rezultacie, dla tych zakładów ubezpieczeń kwota aktywów podlegających opodatkowaniu będzie istotnie większa, a więc zapłacą one wyższy podatek od niektórych instytucji finansowych. Przepis ten reguluje zatem jeden z elementów konstrukcyjnych podatku i ma bezpośrednie przełożenie na wysokość podatku płaconego przez zakłady ubezpieczeń. Dla wielu polskich zakładów ubezpieczeń kluczowe znaczenie ma więc właściwe określenie kręgu podmiotów zobowiązanych do wspólnego wykorzystania kwoty wolnej od podatku.

W sprawie będącej przedmiotem omawianego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego pięciu podatników (tj. trzy polskie zakłady ubezpieczeń i dwa polskie oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń) prowadzących w Polsce działalność i należących do tej samej globalnej grupy kapitałowej, wystąpiło do Ministra Finansów z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej odpowiadającej na pytanie czy każdy z nich powinien dysponować własną kwotą wolną w wysokości 2 mld zł, czy też powinni oni wspólnie rozliczyć jedną kwotę wolną w wysokości 2 mld zł.

Trzy polskie zakłady ubezpieczeń występujące z wnioskiem o interpretację miały wspólnego akcjonariusza, którym była spółka francuska. Natomiast dwa polskie oddziały należały do spółek zagranicznych powiązanych kapitałowo z powyższą francuską spółką.

Rozstrzygnięcie Naczelnego Sąd Administracyjnego ma przynajmniej dwa istotne aspekty. Po pierwsze potwierdza, że podatnikami, którzy zobowiązani są do wspólnego ustalenia kwoty wolnej od podatku są podatnicy określeni mianem zależnych lub współzależnych. Po drugie, że pojęcia te należy rozumieć zgodnie z definicjami zawartymi w słowniczku ustawy o rachunkowości.

Posługując się definicjami z ustawy o rachunkowości, podatników, którzy nie mają w Polsce wspólnej jednostki dominującej nie można określić mianem zależnych bądź współzależnych. Oznacza to, że każdy z takich podatników powinien mieć prawo pomniejszenia podstawy opodatkowania podatkiem od niektórych instytucji finansowych o całą kwotę 2 mld zł. Taka sytuacja może wystąpić przykładowo w przypadku polskich spółek siostrzanych, które posiadają wspólną spółkę matkę za granicą lub w przypadku polskiej spółki matki i spółki córki.

Należy dodać, że w tym samym dniu zapadł analogiczny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt II FSK 3243/18) w sprawie innego zakładu ubezpieczeń, przy czym w obu sprawach skład orzekający nie był jednomyślny i jeden sędzia zgłosił zdanie odrębne. W niedalekiej przyszłości spodziewane są kolejne orzeczenia NSA w analogicznych sprawach.

Wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 stycznia 2019 r. wskazują, że zakłady ubezpieczeń, które w przeszłości ustalały kwotę wolną od podatku od niektórych instytucji finansowych wspólnie z innymi podatnikami, powinny przeanalizować przyjęte podejście i w razie stwierdzenia, że nieprawidłowo ustalały kwotę wolną od podatku w zaniżonej wysokości, wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.

Czy ta strona była pomocna?