Czy JST występuje w charakterze podatnika VAT przy wniesieniu aportu rzeczowego do spółki komunalnej?

Co na to przepisy ustawy o VAT?

Zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, nie uważa się za podatników organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. W konsekwencji, w zakresie czynności cywilnoprawnych dokonywanych przez JST nawet, gdy dotyczą one zadań własnych gmin, podmioty te zasadniczo powinny być uznawane za podatników VAT.

Transakcja aportu rzeczowego zakłada przeniesienie na podmiot trzeci, w drodze czynności cywilnoprawnej, prawa do rozporządzania towarami jako właściciel w zamian za wynagrodzenie wyrażone co do zasady w formie udziałów pieniężnych w kapitale zakładowym. Tym samym, w świetle przepisów ustawy o VAT taka transakcja, co do zasady, powinna być uznana za odpłatną dostawę towarów, co potwierdzają liczne interpretacje indywidualne.

Wyjątkiem od powyższej zasady byłoby uznanie, że w ramach aportu zostaje zbyta zorganizowana część przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwo, co na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT jest wyłączone z zakresu opodatkowania.

Czego dotyczył spór?

Przytoczony na wstępie wyrok WSA w Szczecinie dotyczył gminy, która jest 100% udziałowcem spółki zajmującej się gospodarką mieszkaniową. Zamiarem gminy było wniesienie do przedmiotowej spółki w drodze aportu gruntów. Gmina, nie mając pewności czy wniesienie aportem gruntów do spółki będzie skutkowało zastosowaniem art. 15 ust. 6 ustawy o VAT i uznaniem, że w tym zakresie nie działa jako podatnik VAT, wystąpiła do DKIS z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej.

Według gminy nie powinna ona występować w charakterze podatnika, gdyż w tym przypadku realizuje swoje zadania statutowe, wspierające budownictwo mieszkaniowe realizowane w celu wykonania obowiązków konstytucyjnych i ustawowych organu władzy publicznej. Ponadto w relacji ze spółką, wnosząc wkład rzeczowy nie wykonuje czynności charakterystycznej dla obrotu gospodarczego i dostępnej wszystkim podmiotom.

DKIS uznał stanowisko za nieprawidłowe, wskazując, iż: „(…) działanie Gminy będzie realizowane na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z STBS, a nie na skutek jej działań władczych. Zdaniem organu, planowany przez Gminę aport dwóch nieruchomości gruntowych do STBS, będzie stanowić czynność podlegającą opodatkowaniu VAT, a Gmina wystąpi w tym przypadku w roli podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 u.p.t.u.(…)”.

Gmina nie zgodziła się ze stanowiskiem DKIS i złożyła skargę do sądu administracyjnego.

WSA w Szczecinie uznał, że spółka kontrolowana przez jednostkę samorządu terytorialnego może być uznana za formę bezpośredniego działania tej jednostki w sferze gospodarki komunalnej. Ponadto podkreślił, że gminę ze spółką nie łączy umowa o powierzeniu wykonania zadań. Wykonywanie działalności przez spółkę jest całkowicie podporządkowane gminie jako jej właścicielowi. Tym samym orzekł, że wniesienie aportu do spółki nie miało na celu jej dokapitalizowania, lecz związane było z realizacją zadania własnego.

Dotychczasowe stanowisko organów i sądów administracyjnych

Analizowane orzeczenie nie wpisuje się w dotychczasowe stanowisko organów podatkowych i sądów administracyjnych, według którego transakcja aportu co do zasady jest czynnością cywilnoprawną, w odniesieniu do której JST działa w charakterze podatnika.

WSA w Szczecinie wskazał, że z okoliczności sprawy wynika, iż w sytuacji, w której spółka jest kontrolowana przez gminę może być uznana za formę bezpośredniego działania gminy i tym samym spółka może zostać uznana za jednostkę organizacyjną gminy i nie powinna być w takim przypadku postrzegana jako podmiot zewnętrzny. Tym bardziej, że podstawą działania spółki jest wyłącznie akt organu gminy powołujący ją do życia. Bazując na przedstawionym stanie faktycznym sąd uznał, że w tym szczególnym przypadku JST nie będzie działała w charakterze podatnika VAT.

Jednocześnie należy podkreślić, iż przedmiotowy wyrok nie jest prawomocny i sprawa zapewne będzie miała swój finał przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Jak minimalizować ryzyko błędnego rozliczenia transakcji aportu dla celów VAT przez JST?

W obliczu rozbieżności interpretacyjnych organów podatkowych jak i sądów administracyjnych najbezpieczniejszym podejściem dla JST wydaje się być uzyskanie interpretacji indywidualnej we własnej sprawie. W praktyce bardzo często gminy posiłkują się interpretacjami indywidualnymi uzyskanymi przez innych podatników, co niestety nie daje żadnej ochrony prawnej w sytuacji potencjalnej kontroli rozliczeń przez organy podatkowe. Jednocześnie należy pamiętać, że maksymalną ochronę podatkową JST może uzyskać jedynie w sytuacji otrzymania interpretacji indywidualnej przed wystąpieniem skutków podatkowych, które wiążą się ze zdarzeniem przedstawionym w interpretacji. Tym samym, tym bardziej w transakcjach dotyczących aportów, z uwagi na bardzo często wysoką kwotę transakcji, przed podjęciem decyzji co do stosownego rozliczenia aportu dla celów VAT, warto uzyskać własną interpretację indywidualną.