Rośnie liczba gmin wprowadzających i pobierających opłatę reklamową

Możliwość wprowadzania opłaty reklamowej na terenie gmin pojawiła się w 2015 r. razem z dodaniem stosownych zapisów do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (UPOL). Było to powiązane z nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, która wprowadziła możliwość przyjmowania przez gminy tzw. uchwał krajobrazowych (czyli takich, które mają na celu ujednolicenie zasad i warunków sytuowania na obszarze gminy obiektów małej architektury, tablic reklamowych, urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń) – opłata reklamowa stanowi uzupełnienie regulacji związanych z tymi uchwałami i miała stanowić rodzaj zachęty (w postaci możliwych dodatkowych dochodów) dla gmin, które zdecydują się skorzystać z możliwości wdrożenia regulacji nakierowanych na uporządkowanie krajobrazu. Jest ona zatem daniną lokalną o charakterze fakultatywnym - gmina może (ale nie musi) ją wprowadzić oraz ustalić jej wysokość, z uwzględnieniem górnych progów ustalonych przez ustawodawcę, a także terminy płatności oraz wzór formularza.

Mimo to, w początkowych latach od wprowadzenia opisanych regulacji, niewiele gmin podjęło prace nakierowane na przyjęcie uchwał krajobrazowych, które są niezbędnym pierwszym krokiem do wprowadzenia opłaty reklamowej. Motywację niektórych z nich do teraz osłabia fakt, że na rozpatrzenie przez Trybunał Konstytucyjny oczekuje pytanie prawne NSA dotyczące braku zapewnienia ustawowych podstaw i trybu dochodzenia odszkodowania przez podmioty, które są zobowiązane do usunięcia i rozbiórki tablic i urządzeń reklamowych wzniesionych legalnie na terenie gminy (sygn. P 20/19). W konsekwencji, na koniec 2022 roku uchwały krajobrazowe wprowadziły jedynie 64 gminy m.in. Starachowice, Gdańsk, Bochnia, Kościelisko, Kielce, Świnoujście, a także Kraków. Natomiast, według naszych ustaleń, uchwały w zakresie samej opłaty reklamowej pojawiły się jedynie w ok. 10 gminach.

W ostatnim czasie obserwujemy jednak uchwalanie kolejnych. Odnotowujemy również wzmożone działania organów podatkowych nakierowane na weryfikację wywiązywania się z obowiązków z zakresu opłaty reklamowej na terenie gmin, które już ją wprowadziły.

Przedmiot i podmiot opłaty reklamowej

Przedmiotem opłaty reklamowej są tablice reklamowe i urządzenia reklamowe usytuowane na obszarze gminy. Co istotne, podlegają one opłacie niezależnie od tego, czy spełniają wymogi wynikające z obowiązującej w gminie uchwały krajobrazowej. Przepisy UPOL w zakresie kluczowych definicji związanych z opłatą odsyłają do definicji zawartych w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 roku. Ustawa ta zawiera następujące definicje:

• reklama – upowszechnienie w jakiejkolwiek wizualnej formie informacji promującej osoby, przedsiębiorstwa, towary, usługi, przedsięwzięcia lub ruchy społeczne;
• tablica reklamowa – przedmiot materialny przeznaczony lub służący ekspozycji reklamy wraz z jego elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, o płaskiej powierzchni służącej ekspozycji reklamy, w szczególności baner reklamowy, reklamę naklejaną na okna budynków i reklamy umieszczane na rusztowaniu, ogrodzeniu lub wyposażeniu placu budowy, z wyłączeniem drobnych przedmiotów codziennego użytku wykorzystywanych zgodnie z ich przeznaczeniem;
• urządzenie reklamowe – przedmiot materialny przeznaczony lub służący ekspozycji reklamy wraz z jego elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, inny niż tablica reklamowa, z wyłączeniem drobnych przedmiotów codziennego użytku wykorzystywanych zgodnie z ich przeznaczeniem;
• szyld – tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe informujące o działalności prowadzonej na nieruchomości, na której ta tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe się znajdują.

Opłaty reklamowej nie pobiera się, jeżeli tablice reklamowe czy urządzenia reklamowe:

• nie są widoczne z przestrzeni dostępnej publicznie;
• stanowią szyld, jednak musi on być zgodny z wytycznymi uchwały krajobrazowej;
• są realizacją obowiązku nałożonego przepisami prawa;
• służą jedynie do upowszechniania informacji, które trwale upamiętniają wydarzenia, osoby czy instytucje lub mają charakter religijny, związany z działalnością kościoła lub innych związków wyznaniowych. Opłaty nie pobiera się także od tablic i urządzeń reklamowych, które usytuowane są w granicy cmentarzy oraz terenów użytkowanych jako miejsca kultu i działalności religijnej.

Podatnikami zobowiązanymi do uiszczania opłaty reklamowej zgodnie z ustawą o podatkach i opłatach lokalnych są:

• właściciele nieruchomości lub obiektów budowlanych (z wyłączeniem nieruchomości gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste);
• użytkownicy wieczystych nieruchomości gruntowych;
• posiadacze samoistnych nieruchomości lub obiektów budowlanych;
• posiadacze nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Co ciekawe, w ustawie zaznaczono, że istnienie i powstanie obowiązku podatkowego zależy wyłączenie od usytuowania tablicy lub urządzenia reklamowego na terenie nieruchomości lub na obiekcie budowlanym, nawet jeśli nie jest na nich widoczna reklama.

Wysokość opłaty reklamowej

Opłata reklamowa składa się z dwóch części – stałej i zmiennej. Stawki opłaty zarówno w przypadku części stałej jak i zmiennej mają charakter dzienny.

Część stała opłaty ma charakter zryczałtowany, co oznacza, że jej wysokość nie jest zależna od rozmiarów tablicy czy urządzenia reklamowego. Odwrotnie jest w przypadku części zmiennej, dla której powierzchnia tablicy reklamowej jest niezbędna do jej prawidłowego wyliczenia wysokości opłaty. Jeśli kształt urządzenia reklamowego uniemożliwia wyznaczenie pola powierzchni, wówczas opłatę wylicza się na podstawie pola powierzchni bocznej prostopadłościanu opisanego na urządzeniu reklamowym – z taką koniecznością można się spotkać w przypadku wyliczenia opłaty dla, przykładowo, pylonów i totemów reklamowych.

Mając na uwadze strukturę opłaty reklamowej można wskazać, że może ona być szczególnie wysoka dla podmiotów, które decydują się na sytuowanie wielu reklam o stosunkowo niewielkiej powierzchni, jak również dla podmiotów korzystających z nośników wielkopowierzchniowych.

Co istotne, jeżeli od danej tablicy reklamowej lub urządzenia reklamowego jest równocześnie płacony podatek od nieruchomości, to opłata reklamowa za ten obiekt może zostać obniżona o podatek za analogiczny okres (przy czym, jeśli jest niższa od wymiaru podatku, to obniżenie może wynieść maksymalnie równowartość opłaty reklamowej).

Opłata reklamowa a pojawiające się wątpliwości interpretacyjne

Fakt wprowadzania opłaty reklamowej w kolejnych gminach powoduje, że kolejne firmy zaczynają zwracać uwagę na wątpliwości wynikające z niejasnych zapisów zarówno w zakresie UPOL jak i prawa lokalnego (uchwały krajobrazowej) – wątpliwości te znacznie utrudniają prawidłowe określenie przedmiotów objętych opłatą reklamową, jak i obliczenie samej opłaty w właściwej wysokości.

Przykładowo, opisany powyżej zapis obejmujący opłatą reklamową każdą tablicę lub urządzenie reklamowe niezależnie od tego czy w danym momencie są na nim eksponowane reklamy na pierwszy rzut oka wydaje się rozsądny. Co jednak w przypadku reklam w formie plakatów/folii wyklejanych na witrynach sklepowych – czy mając na uwadze treść przepisów należy uznać, że każda sklepowa witryna stanowi tablicę reklamową nawet jeśli nigdy nie wywieszono w niej reklamy, tylko dlatego, że istnieje taka techniczna możliwość?

Często na sklepach widuje się również grafiki przedstawiające różne produkty, jednak bez wskazania konkretnego producenta czy oferty handlowej (przykładowo, na sklepach spożywczych można zobaczyć zdjęcia czy grafiki przedstawiające np. warzywa, owoce lub pieczywo) – takie plansze, niewątpliwie mające zachęcić klienta do zakupów w danym miejscu, niekoniecznie są powszechnie uznawane za reklamy (czasem nawet okazuje się, że widoczny na zdjęciu produkt wcale nie jest dostępny w danym sklepie) – mając jednak na uwadze kluczowe definicje przytoczone powyżej, takie „ozdoby” niewątpliwie promują towary. Zatem, mimo, że nie stanowią one oczywistej oferty handlowej właściciela sklepu, może powstać obowiązek objęcia ich opłatą reklamową.

Wątpliwości budzi też rozumienie „widoczności z przestrzeni dostępnej publicznie” – czy reklama spełniająca tę cechę musi być widoczna dla pieszego (mniejsze reklamy) czy kierowcy pojazdu (tu z racji większej odległości i pozycji za kierownicą raczej widoczne są większe reklamy)? Podobnie, czy naklejki i potykacze umieszczone, przykładowo, na terenie stacji benzynowych (przy dystrybutorach) są widoczne z przestrzeni dostępnej publicznie, czy należy je traktować jak informacje przeznaczone już dla klientów korzystających z usług danego sprzedawcy i wyłączyć z opłaty?

W prawidłowym rozliczeniu opłaty reklamowej nie pomagają również formularze, które są opracowywane i wprowadzane przez poszczególne gminy (nie został – jak w przypadku deklaracji na podatek od nieruchomości, rolnym czy leśny – wprowadzony jednolity formularz obowiązujący na terenie całego kraju). Spotkaliśmy się z sytuacjami, gdzie – przykładowo – formularz nie przewidywał możliwości obniżenia opłaty od danego obiektu reklamowego o należny od niego podatek od nieruchomości.

Powyższe przykłady to jedynie kropla w morzu pytań z jakimi mierzą się posiadacze reklam w gminach, w których wprowadzono opłaty reklamowe. Do tego dochodzi szereg problemów związanych z dostosowaniem posiadanych obiektów reklamowych do wymogów uchwał krajobrazowych (a ten obowiązek dotyczy także gmin, gdzie do etapu wprowadzenia opłaty reklamowej nawet nie doszło). Wysokie kary pieniężne za „nieprzepisowe” nośniki reklam są bardzo dotkliwe.

Z uwagi na fakt, że coraz więcej gmin zaczyna wprowadzać uchwały krajobrazowe i opłaty reklamowe, spodziewamy się wzrostu ilości wątpliwości, a w efekcie, licznych sporów między organami podatkowymi a właścicielami nośników reklamowych. W dalszym ciągu oczekujemy również na rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego. Naszym zdaniem temat opłaty reklamowej oraz powiązanej z nią uchwały krajobrazowej będzie nabierał istotności, a orzecznictwo w tym zakresie jest warte monitorowania.