Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach a nowe obowiązki gmin

Nowe obowiązki JST w zakresie postępowania z nieczystościami ciekłymi

Głównym celem uchwalenia ustawy nowelizującej, tj. ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1549 z późn. zm.), było dokonanie transpozycji do prawa krajowego wymogów określonych w dyrektywie Rady nr 91/271/EWG z 21 maja 1991 r., dotyczącej ścieków komunalnych (Dz. Urz. UE z 1991 r. L135 s. 40), w szczególności eliminacja lub ograniczenie problemów interpretacyjnych i praktycznych związanych z jej skutecznym wdrażaniem. Poniżej opisane zostały najważniejsze obowiązki JST wprowadzone w ramach nowelizacji.
 

Obowiązek skontrolowania właścicieli nieruchomości w zakresie wykonywania obowiązków dotyczących pozbywania się nieczystości ciekłych i odpadów komunalnych

W okresie dwóch lat od dnia wejścia w życie art. 6 ust. 5aa Ustawy o utrzymaniu czystości należy przeprowadzić kontrolę, w zakresie: posiadania umów dotyczących pozbywania się nieczystości ciekłych lub odbierania nieczystości komunalnych; zgodności postanowień umów dotyczących odbierania odpadów komunalnych z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz ze sposobem wskazanym w określonych przepisach; a także dowodów uiszczania opłat za usługi lub innego sposobu udokumentowania wykonania obowiązków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3b Ustawy o utrzymaniu czystości.

Pierwszy dwuletni okres, w jakim JST ma obowiązek przeprowadzenia kontroli, minie w dniu 8 sierpnia 2024 r. Podkreślenia wymaga, że intencją ustawodawcy jest przeprowadzenie kontroli u wszystkich podmiotów zobligowanych do wykonywania obowiązków, o których mowa w art. 6 ust. 5a Ustawy o utrzymaniu czystości. Nowością jest zobowiązanie JST do przygotowania raz na dwa lata planu kontroli, co wynika z art. 6 ust. 5aa Ustawy o utrzymaniu czystości. Ustawodawca lakonicznie określił elementy przedmiotowego dokumentu, wskazując jedynie, że ma określać co najmniej wykaz podmiotów podlegających kontroli w okresie kontrolowanym. Wątpliwości może także budzić forma przyjęcia planu kontroli, która w ustawie nie została wskazana. Co ważne, celem ustawodawcy przy wprowadzeniu nowelizacji było m.in. ułatwienie weryfikacji wykonywania obowiązków przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Nie można więc wykluczyć ze strony inspekcji ochrony środowiska działań mających na celu sprawdzenie, czy w ramach danej JST przedmiotowy obowiązek został spełniony.

Nowelizacja wprowadza także sankcję dla JST za niewykonanie obowiązku wynikającego z art. 6 ust. 5a Ustawy o utrzymaniu czystości. Zgodnie z art. 9z ust. 7 Ustawy o utrzymaniu czystości W przypadku gdy wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie wykonuje obowiązku, o którym mowa w art. 6 ust. 5a - gmina podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 50 000 zł. Natomiast jeśli przedmiotowy obowiązek wykonywany jest przez związek międzygminny, karze pieniężnej podlega ten związek (art. 9z ust. 5 Ustawy o utrzymaniu czystości).
 

Obowiązek dokonania zmiany uchwały, o której mowa w art. 7 ust. 3a Ustawy o utrzymaniu czystości

Do dnia 9 sierpnia 2024 roku JST mają czas na dokonanie zmiany uchwały rady gminy w sprawie wymagań jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych (art. 14 ust. 3 nowelizacji).

Pozostałe wybrane obowiązki JST wprowadzone nowelizacją

Przypomnieć należy także pozostałe wybrane obowiązki JST wynikające z ustawy nowelizującej, których termin wykonania w niedawnym czasie upłynął.

W dniu 30 kwietnia 2024 roku upłynął termin dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast na złożenie sprawozdania za 2023 r. dotyczącego gospodarowania nieczystościami ciekłymi do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich oraz do odpowiedniego miejscowo Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Wskazać należy, że ustawa nie określa formy, jaką powinno przyjąć to sprawozdanie – można było skorzystać ze wzoru ankiety sprawozdawczej przygotowanego przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie albo przygotować takie sprawozdanie w formie przyjętej we własnym zakresie.

Zakres danych wymaganych do ujęcia w ww. sprawozdaniu może być dla JST dość problematyczny. Przykładowo, w zakresie informacji o liczbie przeprowadzonych kontroli dokumentów oraz wynikach tych kontroli nie jest jasne czy chodzi o kontrolę samej umowy czy kontrolę dowodu uiszczenia opłaty za usługę objętą umową. Pewne wątpliwości można mieć również do wymogu przekazania informacji o liczbie zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni ścieków, których opróżnianie zorganizowała JST – w szczególności jakiego rodzaju nieruchomości on dotyczy. JST może mieć także trudności z przygotowaniem informacji o ilości wody w metrach sześciennych pobranej przez użytkowników nieruchomości niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej – z uwagi np. na brak dostępu do niektórych danych.

Ponadto, rady gmin w terminie do dnia 9 lutego 2023 roku miały obowiązek dostosować regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy do zmian wynikających z ustawy nowelizującej. W dniu 9 lutego 2023 roku upłynął również termin na dokonanie zmiany uchwały w sprawie górnych stawek opłat, o której mowa w art. 6 ust. 2 Ustawy o utrzymaniu czystości.

Z kolei zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy nowelizującej JST w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy (czyli w terminie do dnia 9 sierpnia 2023 roku) miały dostosować się do obowiązku zorganizowania odbierania odpadów komunalnych oraz opróżniania zbiorników bezodpływowych i osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków w przypadku właścicieli nieruchomości, którzy nie zawarli stosownych umów.
 

Nowe obowiązki, nowe trudności?

Nowelizacja Ustawy o utrzymaniu czystości wprowadziła szereg wymogów dotyczących obowiązku kontrolnego JST w zakresie sposobu pozbywania się nieczystości płynnych. Czasu na jego spełnienie nie zostało już dużo, zwłaszcza, że jak wskazywaliśmy powyżej, w praktyce JST może napotkać wiele przeszkód związanych choćby z niejednoznacznością przepisów czy trudnością w dostępie do wymaganych danych.

Jest to więc dobry moment, żeby przeanalizować sytuację w Państwa JST pod kątem przygotowania do przeprowadzenia kontroli, tym bardziej, że za niewywiązanie się z tego obowiązku grożą kary finansowe. Przy okazji warto również sprawdzić, czy zostały dopełnione inne obowiązki przewidziane ustawą nowelizującą, w przypadku których termin na podjęcie działań wprawdzie już minął, jednak nie zwalnia to JST z konieczności przestrzegania przepisów w tym zakresie.