Rządowy Program Odbudowy Zabytków a wyzwania dla samorządów

Przekazywanie dotacji na zewnątrz

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w trybie określonym odrębnymi przepisami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru lub znajdującym się w gminnej ewidencji zabytków może być udzielona przez organ stanowiący gminy, powiatu lub samorządu województwa, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Jednak sama uchwała – szczególnie mając na względzie dość restrykcyjne podejście organów nadzoru do realizacji tego typu kompetencji przez organy stanowiące JST – stanowi nie tyle rozwiązanie problemów, co punkt wyjścia do dalszych działań.

Uchwała ta bowiem nie określa czy to szczegółowego trybu przekazania środków, czy to zasad odpowiedzialności, czy też wreszcie zakresu obowiązków obu stron. W konsekwencji wszystkie te kwestie wymagają osobnego uregulowania.

Specyfika udzielania zamówień publicznych

§ 7 załącznika do wspomnianej Uchwały, który ustanowił „Szczegółowe zasady i tryb udzielania dofinansowania z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków” (dalej: „Załącznik”), zawiera konkretne postanowienia dotyczące wyłaniania wykonawców w odniesieniu do projektów dofinansowanych ze środków przedmiotowego Programu.

W pierwszej kolejności trzeba zaznaczyć, że zgodnie z postanowieniami Załącznika wnioskodawca albo beneficjent dotacji zapewnia zgodność postępowania zakupowego z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa, w szczególności z ustawą – Prawo zamówień publicznych, jeżeli przepisy tej ustawy znajdują zastosowanie. Równocześnie w przypadku, gdy zastosowanie przepisów Prawa zamówień publicznych nie jest wymagane, wnioskodawca zapewnia, aby beneficjent dotacji przeprowadził postępowanie zakupowe w sposób konkurencyjny i transparentny, a dokumenty będące podstawą udzielenia dotacji sporządzono w sposób uwzględniający zasady określone w Programie.

Ponadto zgodnie z Załącznikiem wnioskodawca zapewnia beneficjentowi dotacji wsparcie w czynnościach związanych z ogłoszeniem i przeprowadzeniem postępowania zakupowego, w tym zamieszcza na swojej stronie internetowej ogłoszenie postępowania zakupowego, a obowiązek ten dotyczy zarówno postępowania zakupowego prowadzonego na podstawie Prawa zamówień publicznych, jak i postępowania zakupowego, do którego ustawa ta nie znajduje zastosowania.

Widać zatem wyraźnie, że obowiązki wnioskodawcy w zakresie „zamówieniowym” są daleko idące – nawet w przypadku, w którym beneficjent dotacji nie jest zobligowany do stosowania przepisów Prawa zamówień publicznych.

Projektowanie i realizacja robót budowlanych a zabytek

Nie można zapominać o tym, że realizacja robót budowlanych w odniesieniu do zabytku – niezależnie od tego, czy jest to zabytek „rejestrowy”, czy „ewidencyjny” – wiąże się z określonymi ograniczeniami i wymogami stawianymi przez przepisy prawa. Mają one szczególne znaczenie w kontekście realizacji dofinansowanych zadań w formule zaprojektuj i wybuduj. Zgodnie bowiem z postanowieniami ustawy Prawo budowlane – prowadzenie robót budowlanych wymagających pozwolenia na budowę w odniesieniu do obiektów budowlanych będących zabytkami, wiąże się z koniecznością uzyskania pozwolenia/uzgodnienia (w zależności od typu zabytku) ze strony właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Tym samym we wszystkich przypadkach, w których planowane prace kwalifikują się jako wymagające uzyskania pozwolenia na budowę, proces projektowania i uzyskania niezbędnych decyzji jest bardziej skomplikowany niż w przypadku klasycznej inwestycji (oczywiście nie odnosząc się do kwestii środowiskowych). W konsekwencji inwestor powinien zapewnić sobie nadzór nad całym procesem.

Wyzwania dla JST

Z powyższego wynika, że wyzwaniem dla JST będzie nie tylko samo ułożenie rozliczeń finansowych z zewnętrznymi beneficjentami. Źródłem wątpliwości może być także przeprowadzenie procedury zmierzającej do wyłonienia wykonawcy oraz proces projektowania i uzyskanie wszelkich niezbędnych zgód. To wszystko oznacza, że pełne wykorzystanie w prawidłowy sposób środków pochodzących z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków będzie wymagało dużego zaangażowania ze strony JST – zarówno pod kątem czasu poświęcanego przez pracowników, jak i konieczności weryfikacji podejmowanych działań z perspektywy prawnej.