Zmiany w Rządowym Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych na lepsze, ale czy wystarczające?

O licznych niewiadomych i wyzwaniach związanych z przyznanym dofinansowaniem na inwestycje w ramach Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych (dalej: RFPŁ, Program) pisaliśmy już w artykule Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych. Co z tym VATem?

Obecnie Rząd, mając na względzie liczne postulaty płynące z samorządów (dotyczące m.in. inflacji, wzrostu cen towarów i kosztów wykonawców, a tym samym trudności w realizacji dofinansowywanych inwestycji), wprowadził zmiany w kierowanym przez Bank Gospodarstwa Krajowego Programie Inwestycji Strategicznych. W dniu 13 października br. weszła bowiem w życie nowa uchwała Rady Ministrów nr 205/2022 , która zmieniła uchwałę powołującą RFPŁ. Zmiany dotyczą wszystkich edycji naboru wniosków i, z wyjątkiem wniosku o zmianę inwestycji (od 1 grudnia 2022 r.), są już obowiązujące.

Wśród najważniejszych zmian należy wskazać, iż:

• JST mogą ponownie ogłosić postępowanie zakupowe lub jego część już po wejściu w życie promesy, jeżeli jest to konieczne, aby kontynuować realizację inwestycji objętej dofinansowaniem.
• JST, które nie złożyły w wymaganym terminie oświadczenia do promesy, mogą wnioskować o przywrócenie terminu.
• JST mogą skorygować zakres inwestycji w jej opisie zawartym w złożonym już wniosku, na który przyznano dofinansowanie.
• JST, którym przyznano dofinansowanie i które podpisały już umowę z wykonawcą, ale ze względu na koszty nie są w stanie zrealizować inwestycji, mogą ubiegać się o zwiększenie kwoty dofinansowania do kwoty przyznanej w promesie wstępnej.
• Od 1 grudnia 2022 r. JST będą mogły zmienić inwestycję, na którą przyznano dofinansowanie. Zmiany mogą dotyczyć m.in. nazwy i opisu inwestycji, a także obszaru inwestycyjnego. Z wnioskiem o akceptację korekty zakresu inwestycji objętej dofinansowaniem z Programu można wystąpić do Prezesa Rady Ministrów za pośrednictwem BGK.

Powyższe zmiany są korzystne dla jednostek samorządu terytorialnego, dają bowiem większe możliwości w zakresie realizacji inwestycji z przyznanego dofinansowania czy organizacji całego procesu, który, jak wiemy, jest bardzo złożony. Zmiana zakresu inwestycji bądź jej nazwy jest dla wielu JST obecnie szansą na realizację choćby części projektu. Co do zasady bowiem występowały sytuacje, w których po ostatecznym ustaleniu kosztów inwestycji (w tym ceny wykonawcy), jednostka samorządu terytorialnego:

• była w stanie uzupełnić brakujące środki do jej realizacji i inwestycja dofinansowana z RFPŁ będzie realizowana w pełni;
• nie była w stanie sfinansować brakującej kwoty na realizację całego projektu, a jedynie jego część, co w ostateczności jednak prowadziło do rezygnacji z jego realizacji.

Po wprowadzonych do Programu zmianach jednostki samorządu terytorialnego będą mogły wnioskować o zmianę zarówno zakresu jak i nazwy inwestycji, jak również o zwiększenie kwoty dofinansowania. Pozwoli to JST mającym trudności ze znalezieniem dodatkowych środków w budżecie na realizację inwestycji choćby w węższym zakresie.

W odniesieniu do środków przyznanych w ramach RFPŁ, na obecnym etapie brak jest nadal szczegółowych informacji o kierunku przyszłych działań organów w sytuacji odliczania VAT naliczonego finansowanego z tych środków. Pisma kierowane do tej pory przez JST do podmiotów odpowiedzialnych za realizację Programu, w kwestii prawidłowego rozliczania środków RFPŁ przypadających na VAT podlegających odliczeniu, nie dają jasnych odpowiedzi. Podmioty te stoją na stanowisku, iż zgodnie z zasadą obowiązującą w Programie Inwestycji Strategicznych, dofinansowanie ujmowane jest każdorazowo w kwocie brutto, natomiast w kwestiach rozliczenia podatku VAT należy postępować zgodnie z przepisami prawa podatkowego. Z kolei w zakresie postępowania ze zwrotem podatku – z przepisami normującymi gospodarowanie finansami jednostek samorządu terytorialnego.

Niezależnie od powyższego trzeba podkreślić, że w przypadku, gdy JST ma prawo do odliczenia podatku naliczonego (nawet tylko częściowego, np. za pomocą pre-współczynnika urzędu), istnieje ryzyko uznania przez właściwe organy, że będzie ona zobowiązana do zwrotu dofinansowania, niezależnie od tego czy faktycznie takiego odliczenia dokona.

Zgodnie z celem utworzenia RFPŁ, dofinansowanie z Programu przeznaczane jest na pokrycie wydatków z przeznaczeniem na inwestycje publiczne, w celu pobudzenia aktywności inwestycyjnej jednostek samorządu terytorialnego, rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, poprawy warunków życia obywateli, powstania nowych miejsc pracy, wsparcia zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego zaangażowania sektora finansowego. W konsekwencji, zwrot środków do RFPŁ w części przypadającej na odliczony przez JST podatek VAT należałoby uznać za niecelowy, nie ma jednak potwierdzenia takiego stanowiska ze strony podmiotów zarządzających Programem.

Nadal zatem pozostają otwarte pytania w zakresie traktowania kwoty dofinansowania przypadającej na VAT od inwestycji czy kwestia ewentualnego zwrotu środków w części przypadającej na odliczony przez JST podatek VAT.

Samorządy powinny nadal więc zachować czujność w zakresie zarządzania otrzymanym dofinansowaniem i konsekwencjami podjętych decyzji.