Istotne dla JST zmiany w podatku VAT na 2022 r.

Poniżej prezentujemy wybrane regulacje, które będą obowiązywać w 2022 r. i mogą w naszej ocenie mieć wpływ na rozliczenia jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz spółek komunalnych.

Zmiany obowiązujące od 1 stycznia 2022 r.

Faktury ustrukturyzowane – obecnie pilotażowo

Zmiany, o których na etapie legislacyjnych pisaliśmy już w naszym Newsletterze 19/2021, przewidują utworzenie Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF), za pośrednictwem którego od 1 stycznia 2022 r. podatnicy VAT będą mogli dobrowolnie wystawiać, przesyłać, odbierać i przechowywać faktury VAT ustrukturyzowane zgodne ze strukturą opublikowaną przez Ministerstwo Finansów. Wystawianie i odbieranie faktur będzie się odbywało za pośrednictwem oprogramowania udostępnionego przez Ministerstwo Finansów. Z KSeF będzie mógł korzystać podatnik oraz inne wskazane przez niego podmioty.

Wystawianie faktur ustrukturyzowanych i doręczanie ich za pośrednictwem KSeF będzie wymagało akceptacji kontrahenta. W przypadku braku takiej akceptacji faktura powinna zostać doręczona w inny uzgodniony sposób.

Faktury ustrukturyzowane w okresie dobrowolnego stosowania (w 2022 r.) będą mogły funkcjonować równolegle z dostępnymi obecnie fakturami tradycyjnymi (papierowymi) oraz fakturami elektronicznymi.

Korzyści związane ze stosowaniem faktur ustrukturyzowanych to m.in.:

• przechowywanie ich w KSeF przez 10 lat (zewnętrzna archiwizacja) oraz ujednolicenie faktur w ramach obrotu gospodarczego,
• skrócenie terminu na zwrot nadwyżki w VAT z 60 do 40 dni, w przypadku gdy podatnik wystawi w okresie rozliczeniowym wyłącznie faktury ustrukturyzowane (z pewnymi wyłączeniami – np. w sytuacji, gdy kwota nadwyżki z poprzednich okresów przekracza 3.000 zł),
• uproszczenie procesu ujmowania faktur korygujących in minus dla podatników korzystających z KSeF – ujmowanie w okresie wystawienia faktury korygującej, z pominięciem dodatkowych warunków ustawowych dla ujęcia tego rodzaju korekty,
• brak konieczności wystawiania duplikatów faktur do faktur ustrukturyzowanych oraz umieszczania na takich fakturach zwrotu „faktura korygująca” / „korekta”.

Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Finansów faktury ustrukturyzowane staną się obligatoryjną formą fakturowania od 2023 r.

Podatnicy mają zatem jeszcze ponad rok na przygotowanie się do faktur ustrukturyzowanych jako obligatoryjnego narzędzia, niemniej biorąc pod uwagę korzyści płynące z tego rodzaju faktur oraz zapewne potrzebę wcześniejszego przetestowania tego modelu we własnej działalności, warto naszym zdaniem odpowiednio wcześniej podjąć działania wdrożeniowe.

Korekta JPK_V7 a czynny żal

Na gruncie obecnych regulacji kodeksu karnego skarbowego występowały wątpliwości, czy podatnicy VAT są zobowiązani do składania tzw. czynnego żalu w przypadku korygowania uchybień w części ewidencyjnej JPK_V7 – czynny żal literalnie odnosi się bowiem do deklaracji podatkowej. W praktyce powodowało to, że niektórzy podatnicy składali, z ostrożności, czynny żal w przypadkach korygowania nawet drobnych uchybień w części ewidencyjnej JPK_V7.

Od 1 stycznia 2022 r. zmianie ulegnie przepis dotyczący czynnego żalu w kodeksie karnym skarbowym w ten sposób, że do czynności wyłączających konieczność złożenia czynnego żalu (dla uniknięcia odpowiedzialności karnoskarbowej) zostanie włączona, obok korekty deklaracji, także korekta księgi. Czynny żal nie będzie jednak skuteczny jeśli przed złożeniem korekty deklaracji lub księgi wszczęto postępowanie przygotowawcze w sprawie czynu zabronionego lub w toku takiego postępowania ujawniono czyn zabroniony.

Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów – co dalej?

Zmiany w podatku VAT, o czym pisaliśmy już w naszym Newsletterze 18/2021, przewidują także nowelizację od 1 stycznia 2022 r. art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o podatku od towarów i usług tak, aby obowiązek podatkowy w VAT dla otrzymanej całości lub części zapłaty powstawał także w przypadku przeniesienia z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. Ma to związek z potrzebą dostosowania krajowych regulacji do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 25 lutego 2021 r. (C-604/19), w którym sąd unijny orzekł, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów na mocy ustawy doprowadziło do przeniesienia prawa własności z mocy prawa w zamian za odszkodowanie, a to oznacza, że doszło do odrębnej dostawy w stosunku do pierwotnej, dokonanej w momencie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego.

Omawiana zmiana prowadzi do wniosku, że dla czynności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów w prawo własności, ustanowionego w przeszłości (niezależenie od daty ustanowienia), konieczne będzie uwzględnianie zasadniczo dodatkowo podatku VAT należnego w przypadku opłat rocznych za przekształcenie.

Nie jest jednak do końca jasne w jaki sposób traktowane będą opłaty z tytułu przekształcenia uiszczane przed 1 stycznia 2022 r. Zgodnie bowiem z przepisem przejściowym do nowelizacji w przypadku otrzymania od 1 stycznia 2022 r. całości lub części zapłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów podatek VAT nie będzie należny, jeśli podatek został rozliczony przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej. Nie odnosi się to jednak wprost do przypadków, gdy podatek VAT nie został rozliczony przez JST w przeszłości z uwagi na ustanowienie prawa użytkowania wieczystego gruntów przed 1 maja 2004 r., która to czynność nie podlegała VAT (podobnie były traktowane opłaty za przekształcenie takiego prawa użytkowania w prawo własności).

W naszej ocenie należy monitorować omawianą kwestię pod kątem praktyki organów podatkowych. Pozostaje mieć nadzieję, że wieloletnia praktyka organów podatkowych (niezgodna z zasady z wyrokiem TSUE) spowoduje, że omawiane zmiany będą miały moc w odniesieniu do opłat za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów należnych od 1 stycznia 2022 r.

Zmiany obowiązujące od 1 lipca 2022 r.

Grupy VAT – „fakultatywna centralizacja”

Ustawodawca zdecydował się wprowadzić od 1 lipca 2022 r. do krajowych regulacji instytucję grupy VAT, funkcjonującej już w niektórych krajach UE. Celem grupy VAT jest przede wszystkim usprawnienie i uproszczenie rozliczeń VAT pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Zmiana ma na celu umożliwienie niezależnym podmiotom, jednak powiązanym finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, funkcjonowania dobrowolnie w ramach jednego podatnika VAT dla celów wspólnego rozliczania transakcji podmiotów z grupy VAT. Dla możliwości zawiązania grupy VAT wymagane będzie spełnienie pewnych warunków m.in. w zakresie udziału w kapitale zakładowym innego członka grupy VAT (powyżej 50% udziałów) oraz powiązanie lub uzupełnianie się przedmiotu działalności członków grupy VAT i znajdowanie się pod wspólnym kierownictwem lub organizowanie działań w porozumieniu. Grupa VAT będzie powoływana na co najmniej 3 lata.

Przepisy w tym zakresie są kierowane zasadniczo do podmiotów biznesowych (np. spółek powiązanych), niemniej literalnie naszym zdaniem nie występują wyłączenia, które uniemożliwiałyby wprost zawiązanie grupy VAT w ramach np. JST i jej spółek komunalnych.

Skutkiem powołania grupy VAT będzie przede wszystkim traktowanie rozliczeń między członkami grupy VAT jako czynności neutralnych na gruncie podatku VAT (brak faktur VAT i podatku VAT należnego) oraz występowanie jako jeden podatnik zarówno w relacjach z nabywcami (po stronie VAT należnego) oraz sprzedawcami (po stronie VAT naliczonego). W takim przypadku grupa VAT będzie składała jedną wspólną deklarację (ewidencję VAT) do urzędu skarbowego – właściwego dla lidera grupy VAT. Jest to rozwiązanie zbliżone zatem co do efektu do występującej w JST centralizacji w podatku VAT obowiązującej od 2017 r.

Dla celów częściowego odliczenia podatku VAT naliczonego członkowie grupy VAT będą stosować zasadniczo odrębne proporcje oparte o własne obroty członków. Zakupy grupy VAT powinny zostać w miarę możliwości przyporządkowane do poszczególnych członków. Rozwiązanie to wydaje się zatem analogiczne do modelu funkcjonującego już obecnie w JST w zakresie kalkulowania odrębnych proporcji dla celów VAT w odniesieniu do urzędu obsługującego JST i pozostałych jednostek organizacyjnych – jednostek budżetowych i zakładów budżetowych.