Wyrok TSUE w sprawie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności

Uznanie przekształcenia za dostawę towaru lub transakcję niepodlegającą VAT

Spór w sprawie będącej przedmiotem postępowania sprowadzał się do określenia, czy opłaty przekształceniowe podlegają opodatkowaniu, czy też są poza zakresem VAT. Gmina Wrocław twierdziła, że opłaty nie podlegają VAT, gdyż użytkowanie wieczyste stanowiło dostawę towaru w momencie jego ustanowienia. Z kolei przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności stanowi odrębną transakcję, ale uznanie tej transakcji za dostawę towaru nie jest możliwe, gdyż dostawa miała już miejsce w przeszłości – wtedy doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Natomiast Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazywał, że opłaty przekształceniowe podlegają VAT jako odpłatność z tytułu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, przy czym samo przekształcenie prawa nie stanowi odrębnej dostawy towaru, lecz jest kontynuacją ustanowienia prawa użytkowania wieczystego – przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel wystąpiło tylko raz. We wcześniejszej publikacji szczegółowo omawialiśmy pytania prejudycjalne przedstawione w przedmiotowej sprawie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu.

Dwie dostawy – jeden problem

Argumentacja TSUE poszła w jeszcze innym kierunku. Co prawda wyrok w sprawie Gminy Wrocław przesądził, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności należy uznać za dostawę towaru, jednak nie jest to dostawa rozumiana jako kontynuacja ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Trybunał wskazał, że przedmiotowe przekształcenie należy traktować jako przeniesienie prawa własności do towaru w zamian za odszkodowanie z mocy prawa, a nie jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Oznacza to, że występują dwie dostawy tego samego towaru (gruntu) pomiędzy tymi samym kontrahentami – pierwsza dostawa w momencie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego i druga dostawa w momencie przekształcenia w prawo własności. Warto zauważyć, iż dotychczas w orzecznictwie taki pogląd nie był szerzej brany pod uwagę, choć wskazywaliśmy na taką możliwość w naszej wcześniejszej publikacji. W omawianym wyroku Trybunał potwierdził również, że jednostki samorządu terytorialnego przy poborze opłat przekształceniowych działają w charakterze podatnika VAT.

W praktyce oznacza to, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego z pewnością podlega opodatkowaniu jako dostawa towaru. Natomiast zasadnicze pytanie brzmi: czy każde przekształcenie należy opodatkować? Skoro mamy do czynienia z dwiema odrębnymi dostawami towaru, to potencjalnie także przekształcenie prawa użytkowania wieczystego ustanowionego przed 1 maja 2004 r. może podlegać VAT. Zmianie mogą ulec także zasady powstawania obowiązku podatkowego. Należy podkreślić, że wyrok TSUE w zasadzie zaprzecza dotychczasowej linii interpretacyjnej organów podatkowych, więc należy spodziewać się zmiany w tym zakresie, przy czym trzeba brać pod uwagę, że może to być zmiana niekorzystna dla jednostek samorządu terytorialnego. Organy podatkowe mogą zakwestionować dotychczasowy sposób rozliczeń i nakazać odprowadzenie podatku wraz z odsetkami. Jeżeli JST nie dysponuje interpretacją indywidualną potwierdzającą sposób opodatkowania przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, to warto bardzo uważnie monitorować kolejne rozstrzygnięcia w tym zakresie, a także przeanalizować sumaryczną wartość opłat przekształceniowych, które dotychczas nie podlegały opodatkowaniu.