Artykuł
Czym jest gospodarka o obiegu zamkniętym?
Sustainability Insights (1/2018)
Gospodarka o obiegu zamkniętym to strategia rozwoju, która umożliwia wzrost gospodarczy przy jednoczesnej optymalizacji zużycia zasobów.
Circural economy wiąże się z głębokimi przekształceniami łańcuchów produkcji i konsumpcji oraz projektowaniem na nowo systemów przemysłowych. Strategia ta przewiduje przejście od modelu linearnego opartego na schemacie produkcja – zużycie – wyrzucenie do modelu pętli, w którym odpady, jeśli powstają, stają się surowcem. W tym rozwiązaniu gospodarka o obiegu zamkniętym, dzięki odpowiedniemu zarządzaniu łańcuchem dostaw, eliminuje pojęcie końca życia produktu.
Cechy gospodarki o obiegu zamkniętym:
- uniezależnia rozwój gospodarczy od konsumpcji ograniczonych zasobów,
- wzbogaca kapitał naturalny przez oddzielenie materiałów biologicznych od sztucznych oraz tworzy możliwości regeneracji elementów ekosystemu,
- optymalizuje wykorzystanie zasobów przez rozsądne projektowanie i utrzymanie materiałów w obiegu,
- rozwija innowacje i pobudza rozwój nowych technologii,
- zwiększa wydajność systemu dzięki identyfikacji i usuwaniu negatywnych efektów zewnętrznych (np. emisja zanieczyszczeń).
Grafika: Gospodarka linearna vs. gospodarka o obiegu zamkniętym
Wykładnicze tempo zmian
W ostatnim czasie, wskutek globalizacji i dostępnych technologii, dokonujące się od stuleci przemiany znacznie przyspieszyły. Jeżeli chcemy zrozumieć, jak dzisiaj funkcjonuje społeczeństwo, gospodarka oraz jakie zmiany zachodzą w przyrodzie, musimy na to spojrzeć z szerszej perspektywy i uwzględnić megatrendy rozwojowe. To długotrwałe zjawiska, na tyle silne i niezależne od dyskursu publicznego oraz działań politycznych, że szansa na ich odwrócenie jest niewielka. Megatrendów nie sposób ignorować – należy je traktować, jako istotne podstawy zmian otoczenia, w którym, na co dzień funkcjonujemy.
Grafika: Megatrendy rozwojowe – istotne podstawy zmian
Zderzenie kluczowych megatrendów, takich jak zmiany klimatyczne czy wyczerpywanie się zasobów naturalnych, z takimi zjawiskami, jak utrata bioróżnorodności i rosnąca ilość wygenerowanych odpadów, stwarza zagrożenia dla dalszego stabilnego rozwoju gospodarczego. W związku z tym potrzeba wdrożenia nowych założeń do istniejącego modelu gospodarczego staje się coraz pilniejsza.
Circular Economy Package
W odpowiedzi na wyzwania stojące przed współczesnymi społeczeństwami i gospodarkami w grudniu 2015 roku Komisja Europejska (KE) opublikowała pakiet aktów prawnych dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym (Circular Economy Package).
Celem tych regulacji jest powrót starego kontynentu na ścieżkę wzrostu gospodarczego dzięki inteligentnemu wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz materiałów z recyklingu, inwestycjom w badania i nowe technologie, a także większe zaangażowanie obywateli, które ma przynieść trwały rozwój oraz tworzyć wartości społeczne i gospodarcze. Filarem tego wzrostu ma być gospodarka efektywnie korzystająca z zasobów.
Wśród działań przedstawionych w pakiecie Komisji Europejskiej dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym wymieniane są m.in.:
- wprowadzenie norm środowiskowych dotyczących surowców wtórnych w celu ułatwienia ich identyfikacji i zwiększenia potencjału ich wykorzystania na rynku,
- wspieranie działań w gospodarce o obiegu zamkniętym odnoszących się do kwestii recyklingu, trwałości produktów, biodegradowalności i ograniczenia obecności substancji niebezpiecznych dla tworzyw sztucznych,
- podjęcie działań na rzecz ograniczenia marnowania żywności, w tym obniżenia strat w łańcuchu produkcji i łańcuchu dostaw, poprawa oznaczania dat ważności i opracowanie narzędzi do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, tj. zmniejszenia ilości odpadów spożywczych o połowę do 2030 roku,
- udoskonalenie procesów produkcyjnych, w tym zawarcie w dokumentach referencyjnych wskazówek dotyczących najlepszych praktyk w zakresie gospodarowania odpadami i efektywnego gospodarowania zasobami w sektorach przemysłowych,
- działania na rzecz wtórnego wykorzystywania wody, w tym wniosek ustawodawczy w sprawie minimalnych wymogów dotyczących wtórnego wykorzystywania wody ściekowej,
- ustanowienie minimalnych wymagań w zakresie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.
Grafika: Cele Komisji Europejskiej w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym
Równocześnie impulsem do rozwoju cyrkularnego modelu gospodarki są postawione przed członkami ONZ wyzwania realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) w ramach przyjętej Agendy 2030 ONZ. Aż 5 z 17 celów dotyczy rozwoju opartego na wtórnym wykorzystaniu surowców, co jest charakterystyczne dla gospodarki o charakterze zamkniętym.
Cel 7 – Zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi Cel 11 – Uczynić miasta i osiedla ludzkie bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu Cel 12 – Zapewnić wzorce zrównoważonej konsumpcji i produkcji Cel 13 – Podjąć pilne działania w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i ich skutkom Cel 14 – Chronić oceany, morza i zasoby morskie oraz wykorzystywać je w sposób zrównoważony Cel 15 – Chronić, przywrócić oraz promować zrównoważone użytkowanie ekosystemów lądowych, zrównoważone gospodarowanie lasami, zwalczać pustynnieniem powstrzymać i odwracać procesy degradacji gleby oraz powstrzymać utratę różnorodności biologicznej. |
Poszczególne państwa, członkowie ONZ zobowiązane są do implementacji celów SDGs, w oparciu o przyjęte krajowe priorytety i strategie wdrażania Agendy oraz wyniki osiągane w zakresie przyjętych wskaźników dla poszczególnych celów.
W tym kontekście pakiet Komisji Europejskiej ma doprowadzić do stworzenia gospodarki o obiegu zamkniętym, która zwiększy konkurencyjność UE, chroniąc przedsiębiorstwa przed niedoborem zasobów i niestabilnością cen, dając nowe możliwości biznesowe oraz innowacyjne, wydajniejsze sposoby produkcji i konsumpcji. Przyczyni się również do powstania lokalnie nowych miejsc pracy, ale także do oszczędności energii i wykorzystywanych zasobów naturalnych.
Autorki:
Julia Patorska, Lider zespołu ds. analiz ekonomicznych
jpatorska@deloitteCE.com
Dominika Paca, Konsultant w zespole Energy, Sustainability and Economics
dpaca@deloittece.com
Subskrybuj "Sustainability Insights"
Subskrybuj na e-mail powiadomienia o nowych wydaniach tego biuletynu.
