Klimat w kryzysie

Artykuł

Klimat w kryzysie

Czy pandemia zmieni nasze podejście do zmian klimatycznych

Sustainability Insights 2/2020

Pandemia, z którą świat mierzy się od kilku miesięcy rzuciła nowe światło na wyzwania związane ze zmianami klimatu, którym wszyscy musimy stawić czoła. I chociaż walka ze skutkami kryzysu gospodarczego będzie jednym z najważniejszych zadań tuż po pokonaniu pandemii, to moment wychodzenia z kryzysu oferuje możliwość budowy nowego gospodarczego ładu. Szczególnie istotne jest to, jaką strategię odbudowy gospodarki przyjmiemy po zakończeniu kryzysu epidemicznego.

Klimat się ociepla - w latach 1880-2012 średnia temperatura powierzchni Ziemi wzrosła o 0,9 °C. Każda z trzech ostatnich dekad była cieplejsza od poprzedniej. Każda z nich była też cieplejsza niż jakakolwiek dekada po 1850 r. Na półkuli północnej, minione trzydziestolecie to najcieplejszy okres ostatnich 1400 lat. Zmiany klimatyczne ostatnich lat to nie tylko wzrost średnich temperatur, ale także podnoszący się poziom wód; anomalie i ekstremalne zjawiska pogodowe; zmiany w liczebności populacji i migracje fauny i flory oraz związane z powyższymi negatywne skutki dla życia i zdrowia człowieka.

Ogromne ryzyka związane ze zmianami klimatycznymi od lat skłaniają międzynarodowe organizacje do wprowadzania narzędzi i rozwiązań, które wspierać będą rozwój niskoemisyjnej i zrównoważonej gospodarki, a także wpływać na zachowania biznesu i konsumentów, a także do tworzenia ram nowej, niskoemisyjnej/ zrównoważonej gospodarki. W ostatnich latach biznes znalazł się w procesie transformacji od podejmowania działań opartych na zasadzie dobrowolności do konieczności podporządkowania się coraz liczniejszym regulacjom mającym na celu ochronę klimatu. Jedną z najnowszych, kompleksowych i niespotykanych dotąd na podobną skalę inicjatyw na rzecz ochrony klimatu przedstawiła Komisja Europejska, która 11 grudnia 2019 r. wydała komunikat zatytułowany Europejski Zielony Ład (z ang. European Green Deal).  Bardziej szczegółowo o Europejskim Zielonym Ładzie piszemy w artykule TUTAJ.

Kryzys ekonomiczny, który pociąga za sobą pandemia COVID-19 może jednak utrudnić rozwiązywanie problemów klimatycznych lub wręcz je spotęgować. Można spodziewać się, że kierunkiem działań państw po kryzysie będzie wyznaczanie nowych priorytetów i pól strategicznych, które zabezpieczą łańcuchy dostaw w przypadku kolejnego zachwiania. Priorytetem stanie się gwarancja jak najszybszego powrotu do równowagi finansowej. Istnieje zatem ryzyko, że do momentu wyjścia z kryzysu gospodarczego, walce z długoterminowymi zagrożeniami wynikającymi ze zmian klimatu niestety nadany zostanie niższy priorytet.

Kryzys epidemiczny a zmiany klimatu

Jeszcze na koniec 2019 r. prawdopodobieństwo nagłego i znaczącego spadku antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych do atmosfery wydawało się niskie. Bezpośrednio wpływając na gospodarkę, pandemia wpłynęła pośrednio również na środowisko naturalne. Paradoksalnie, środowisko naturalne stało się beneficjentem trudnej sytuacji gospodarczej. Obostrzenia związane z przemieszczaniem się obywateli, w pierwszej kolejności dotknęły podmioty zaangażowane w działalność turystyczną i transportową. W sobotę, 18 kwietnia 2020 r. na świecie odbyły się 58 153 loty, a średnia liczba lotów z całego tygodnia to 64 675. Dla porównania, 1 marca 2020 r. w powietrze wzbiło się 167 470 samolotów, podczas gdy średnia liczba lotów w pierwszym tygodniu marca wyniosła 176 520. Przed wybuchem pandemii lotnictwo komercyjne odpowiadało za ponad 2% globalnych emisji CO2 (3,6% w UE). Wraz z ograniczeniem produkcji oraz spadkiem natężenia ruchu na drogach i w powietrzu, ilość emitowanych do atmosfery gazów cieplarnianych zaczęła gwałtownie spadać. Według danych organizacji Carbon Brief, tylko w Chinach, na przełomie lutego i marca emisje CO2 spadły o 250 mln ton (-18%). Wg. danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), wraz z wprowadzeniem środków mających na celu ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2, koncentracja podtlenku azotu (NO2) nad obszarami poszczególnych europejskich miast gwałtownie spadła. W marcu br., różnice uśrednionych wartości stężeń NO2 pomiędzy poszczególnymi tygodniami wynosiły nawet kilkadziesiąt procent. Przykłady można mnożyć: Lizbona (-40%), Mediolan (-24%), Madryt (-56%), Monachium (-44%), Warszawa (-20%) etc. ,

Z końcem marca emisje gazów cieplarnianych związanych z operacjami chińskich elektrowni i rafinerii ropy naftowej zaczęły stopniowo zbliżać się do poziomów sprzed wybuchu pandemii. Chęć natychmiastowego wyjścia z kryzysu ekonomicznego może niestety pociągnąć za sobą brak poszanowania firm i krajów dla dobrych praktyk, zaleceń lub praw w zakresie ochrony środowiska. Niskie ceny surowców mogą zachęcać do wykorzystywania paliw kopalnych i odkładania inwestycji modernizacyjnych w energetyce. To z kolei niesie za sobą ryzyko odłożenia w czasie transformacji gospodarek w kierunku bardziej zrównoważonych.

Paradoksalnie mimo krótkotrwałego poprawienia się sytuacji w kontekście emisji gazów cieplarnianych, w perspektywie długofalowej kryzys ekonomiczny może utrudnić rozwiązanie problemów klimatycznych lub wręcz je spotęgować. Priorytetem będą działania związane z odbudową gospodarki, a kwestie klimatyczne i środowiskowe zostaną potraktowane jako problemy niższej rangi.

Dlatego też warto podkreślać na każdym kroku, że moment wychodzenia z kryzysu to także możliwość budowy nowego gospodarczego ładu.

Analiza 163 branż przemysłu wykazała, że ponad połowa światowego PKB w umiarkowanym lub dużym stopniu zależna jest od przyrody i zasobów naturalnych. Branże silnie uzależnione od natury generują ok. 15% światowego PKB (13 bln $). Te, które zależą od przyrody w stopniu umiarkowanym odpowiadają za 37% światowego PKB (31 bln $). Trzy największe, silnie uzależnione od natury sektory (budownictwo, rolnictwo oraz FMCG) generują razem ok. 8 bln $ wartości dodanej brutto. (GVA).Sektory te polegają na zasobach i usługach dostarczanych przez ekosystemy (zapylenie, zdrowe gleby, czysta woda, stabilny klimat etc.). Ograniczony dostęp tych i innych branż do niniejszych dóbr i usług oznacza kolejne niewyobrażalne straty9. Stąd tak duże znaczenie koncepcji zrównoważonego rozwoju i leżącego u jej podstaw pojęcia potrójnej linii przewodniej, na którą składa się równowaga trzech zależnych od siebie czynników - gospodarczego, środowiskowego i społecznego.

Szczególnie istotne wydaje się to, jaką strategię odbudowy gospodarki przyjmiemy po zakończeniu kryzysu epidemicznego.

Programy takie jak ogłoszony w grudniu 2019 r. Europejski Zielony Ład mogłyby stanowić bazę odbudowy gospodarek z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju. Inicjatywy na rzecz przemian w kierunku popularyzacji czystych technologii, gospodarki o obiegu zamkniętym, wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, zwiększania wydajności efektywności energetycznej i materiałowej oraz „zielonych” zamówień publicznych, sprzyjają poszukiwaniu innowacji tworzących wartość dodaną i nowe miejsca pracy w gospodarce. Co więcej, obecny kryzys może przyczynić się do wzrostu świadomości społeczeństwa w zakresie aktualnego modelu konsumpcji. Jej ograniczenie zauważalnie przyczyniło się do spadku emisji zanieczyszczeń. Szersze uwzględnianie podstawowych aspektów bezpieczeństwa środowiskowego w wyborach konsumenckich może trwale wpłynąć na kształt podaży. W konsekwencji gospodarka może zmienić się jakościowo.

Następstwa pandemii COVID-19 dotknęły zarówno obywateli jak i przedsiębiorstwa oraz instytucje. Stoimy przed koniecznością redefinicji celów i podjęcia działań, które pozwolą zapewnić rynkom strategiczne bezpieczeństwo, a jednocześnie ochronić środowisko. Kwestią naszego wyboru jest to czy wykorzystamy potencjał odpowiedzialnego i zrównoważonego rozwoju, który ma szansę stać się motorem napędowym gospodarki, celem inwestycji i sposobem na tworzenie nowych miejsc pracy.

Autorzy:
Katarzyna Średzińska, Starszy Konsultant w zespole Sustainability Consulting
Piotr Kalbarczyk, Konsultant w zespole Sustainability Consulting
Rafał Rudzki, Partner Associate w zespole Sustainability Consulting

Przypisy

1) 2014. Climate Change 2014 Synthesis Report. [ebook] Genewa: IPCC. Available at: <https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/SYR_AR5_FINAL_full.pdf> [Accessed 14 April 2020].
2) Shaftel, H., 2020. Overview: Weather, Global Warming and Climate Change. [online] Climate Change: Vital Signs of the Planet. Available at: <https://climate.nasa.gov/resources/global-warming-vs-climate-change/> [Accessed 14 April 2020].
3) Dane za: https://www.flightradar24.com/data/statistics
4) Climate Action - European Commission. 2020. Reducing Emissions from Aviation - Climate Action - European Commission. [online] Available at: <https://ec.europa.eu/clima/policies/transport/aviation_en> [Accessed 21 April 2020].
5) Dla porównania, w 2018 r. Holandia i Wielka Brytania wyemitowały odpowiednio ok 190 mln ton oraz 350 mln ton CO2.
6) i 7) European Environment Agency. 2020. Air Quality and COVID-19. [online] Available at: <https://www.eea.europa.eu/themes/air/air-quality-and-covid19/air-quality-and-covid19> [Accessed 20 April 2020].
8) Myllyvirta, L., 2020. Analysis: Coronavirus Temporarily Reduced China’S CO2 Emissions by a Quarter. [online] Carbon Brief. Available at: <https://www.carbonbrief.org/analysis-coronavirus-has-temporarily-reduced-chinas-co2-emissions-by-a-quarter> [Accessed 20 April 2020].
9) 2020. Nature Risk Rising: Why the Crisis Engulfing Nature Matters for Business and the Economy. [ebook] Geneva: World Economic Forum. Available at: <http://www3.weforum.org/docs/WEF_New_Nature_Economy_Report_2020.pdf> [Accessed 20 April 2020].

 

Subskrybuj "Sustainability Insights"

Subskrybuj na e-mail powiadomienia o nowych wydaniach tego biuletynu.

Dowiedz się więcej o COVID-19 na naszej globalnej stronie Combating COVID-19 with resilence oraz lokalnej Odporność biznesu w dobie COVID-19.