Zmiany dla klimatu Europejski Zielony Ład drogą do odpornej gospodarki

Artykuł

Zmiany dla klimatu

Europejski Zielony Ład drogą do odpornej gospodarki

Sustainability Insights 2/2020

European Green Deal to plan działań Komisji Europejskiej uwzględniający Cele Zrównoważonego Rozwoju. Związany jest z wdrożeniem Agendy 2030 opracowanej przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Na jakie sfery życia gospodarczego i społecznego wpłynie zaproponowana przez Komisję Europejską koncepcja Europejskiego Zielonego Ładu i unijny Plan na rzecz finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego? Teraz, kiedy świat wkracza w okres przedłużającej się niepewności, przywództwo UE w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu może okazać się kluczowym źródłem inspiracji do tego, jak przeprojektować nasze gospodarki dla ery po COVID-19. Kryzys ekonomiczny się skończy, a długoterminowe zagrożenie zmianami klimatycznymi (i powiązane z tym wyzwania nie tylko ekologiczne, ale także społeczne i gospodarcze) – zostanie z nami na dużo dłużej.

Plan na rzecz finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego

W marcu 2018 roku Komisja Europejska opublikowała Plan na rzecz finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego (EC Action Plan on Financing Sustainable Growth). Plan został opracowany przez grupę ekspertów wysokiego szczebla ds. zrównoważonego finansowania (ang. High-Level Expert Group on Sustainable Finance, dalej HLEG). Grupa obejmowała przedstawicieli sektora bankowego, ubezpieczycieli, firm zarządzających aktywami, funduszy emerytalnych, giełd papierów wartościowych, środowiska akademickiego i organizacji pozarządowych. Eksperci wyodrębnili trzy główne cele planu:

  • Ukształtowanie przepływów kapitałowych tak, aby finansowane były zrównoważone inwestycje celem osiągnięcia zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu gospodarczego;
  • Zarządzanie ryzykiem finansowym związanym ze zmianami klimatu, degradacją środowiska i problemami społecznymi;
  • Promowanie przejrzystości w zakresie prowadzenia biznesu i podejmowani długoterminowych decyzji finansowych wspierających zrównoważony rozwój.

W ramach zaproponowanego planu, grupa ekspertów sformułowała również osiem kluczowych zaleceń, które powinny stanowić podstawowe elementy zrównoważonego europejskiego systemu finansowego. Obejmowały one m.in. propozycję systemu klasyfikacji dla zrównoważonych rodzajów działalności ekonomicznej (Taksonomia, z ang. Taxonomy) i wyjaśnienia pojęcia „zrównoważone”, wprowadzenie unijnego oznakowania ekologicznego UE w odniesieniu do niektórych produktów finansowych oraz standardu dotyczącego obligacji ekologicznych, a także rekomendacje w zakresie ujawniania przez instytucje finansowe i przedsiębiorstwa sposobu uwzględnienia zrównoważonego rozwoju w procesie podejmowania decyzji. W odpowiedzi na sformułowane zalecenia grupy ekspertów wysokiego szczebla Komisja Europejska przedstawiła 11 grudnia 2019 koncepcję Europejskiego Zielonego Ładu (z ang. European Green Deal).

Zrównoważony rozwój gospodarczy

Europejski Zielony Ład to plan działań Komisji Europejskiej uwzględniający Cele Zrównoważonego Rozwoju. Związany jest z implementacją Agendy 2030 opracowanej przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Zadaniem Europejskiego Zielonego Ładu jest takie kształtowanie polityki UE, aby umiejętnie połączyć zrównoważony rozwój gospodarczy z dobrobytem społeczeństwa. W związku z przyjęciem Europejskiego Zielonego Ładu konieczne będzie ponowne przemyślenie m.in. sposobu finansowania przedsięwzięć gospodarczych, polityki energetycznej, sposobu funkcjonowania przesyłu energii, metod produkcji, wzorów konsumpcji, infrastruktury, transportu, żywności, rolnictwa, budownictwa, opodatkowania i zasiłków. Powyższe zagadnienia są rozpatrywane w kontekście ochrony naturalnych ekosystemów, zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych oraz wspierania ludzkiego zdrowia.

Przeciwdziałanie zmianom klimatycznym

Najważniejsze daty

Dowiedz się więcej

Europejski Zielony Ład - Infografika

Komisja Europejska określiła 8 obszarów działań w ramach Zielonego Ładu:

1. Dążenie do neutralności klimatycznej

Komisja Europejska zamierza podwyższyć cele redukcji emisji gazów cieplarnianych emitowanych przez europejską gospodarkę. Do 2030 roku emisja powinna zostać ograniczone o 50% w porównaniu z poziomami notowanymi w 1990 roku. W tym celu KE chce do czerwca 2021 dokonać przeglądu instrumentów polityki klimatycznej. W skład przeglądu wejdzie między innymi unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Możliwe jest włączenie w EU ETS nowych sektorów gospodarki, których do tej pory nie obejmował. Zostanie również przeprowadzony przegląd regulacji dotyczących zagospodarowania terenu i leśnictwa. KE przewiduje wprowadzenie Prawa Klimatycznego. Chce doprowadzić w ten sposób do zwiększenia efektywności w zakresie wyceny emisji dwutlenku węgla na przestrzeni całej gospodarki. Komisja zastrzega, że ma świadomość faktu, że taka polityka może doprowadzić do wzrostu cen dóbr i usług produkowanych na rynku europejskim w porównaniu z zagranicznymi. Odpowiedzią KE będzie wówczas wprowadzenie swoistego cła węglowego dla produktów importowanych. Wpłynie to na ceny, ale jednocześnie pozwoli na uwzględnienie ich śladu węglowego w łańcuchu produkcji.

2. Dostarczanie czystej i taniej energii

Kolejnym krokiem w ramach ochrony klimatu ma być dekarbonizacja systemu energetycznego. Priorytetem będzie w tym przypadku efektywność energetyczna oraz postawienie na odnawialne źródła energii, których wykorzystanie będzie w pozytywny sposób wpływać na osiągnięcie celów redukcji emisji CO2. Komisja wskazuje na konieczność większej integracji i digitalizacji europejskiego rynku energii oraz zwiększenia wykorzystania morskich farm wiatrowych do produkcji prądu. W planach jest również rozwój programów wspierających docieplanie budynków i przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu.

3. Mobilizacja przemysłu i przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym

Osiągnięcie neutralności klimatycznej i przejście w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym wymaga pełnej mobilizacji europejskiego biznesu. KE zauważa, że transformacja sektora przemysłowego i powiązanego z nim łańcucha wartości zabiera około 25 lat. Oznacza to, że aby zrealizować cele do 2050 roku należy podjąć decyzje i wdrożyć odpowiednie działania już w ciągu najbliższych 5 lat. Okres ten będzie szansą na przejście w kierunku modelu gospodarki opartego na nikogo niewykluczającym wzroście gospodarczym. Założenia gospodarki o obiegu zamkniętym przewidują wdrożenie polityki zrównoważonych produktów. Jej zadaniem będzie motywowanie producentów do tworzenia dóbr, których okres eksploatacji będzie dłuższy niż dotychczas. Rozważa się wprowadzenie zakazu stosowania rozwiązań, które celowo ograniczają czas działania produktu. KE dostrzega aktywną rolę konsumentów w kształtowaniu zrównoważonej konsumpcji oraz stawia na edukację i dostęp do informacji. Firmy, które promują swoje towary, jako przyjazne środowisku, będą musiały uzasadnić takie stwierdzenia poprzez poddanie produktów stosownej ocenie. Zrównoważona produkcja ma prowadzić do ograniczenia ilości powstających odpadów, a materiały wykorzystywane w procesie produkcyjnym będą pochodziły zarówno ze źródeł pierwotnych jak i wtórnych.

4. Promowanie efektywności energetycznej budynków

Konstrukcja, eksploatacja i renowacja budynków pochłaniają dużo zasobów energetycznych i mineralnych. Budynki pochłaniają 40% energii wytwarzanej w UE. Aktualne tempo renowacji budynków utrzymuje się na poziomie między 0,4% a 1,2% rocznie w zależności od kraju . Celem powinno być przynajmniej podwojenie tego tempa, jeśli do 2050 roku ma zostać osiągnięta neutralność klimatyczna. KE chce rozpocząć program renowacji budynków zarówno użyteczności publicznej jak i prywatnych. Poprawione mają zostać ich parametry cieplne, co doprowadzi do zmniejszenia zużycia energii. W 2020 roku kraje członkowskie mają przeprowadzić ocenę narodowych strategii renowacji budynków. Dodatkowo KE planuje przeanalizować możliwość włączenia budynków w program handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. W ramach systemowego programu renowacji ma powstać nowa inicjatywa łącząca sektor budowlany, architektów, inżynierów i władze lokalne w celu zaprojektowania optymalnych rozwiązań mających zastosowanie dla różnych regionów.

5. Przejście w kierunku zrównoważonej mobilności

Transport odpowiada za 25% emisji gazów cieplarnianych w UE . W celu osiągnięcia neutralności klimatycznej należy poziom emisji zredukować o 90% do 2050 roku. Z tej perspektywy konieczna może się okazać ingerencja w wykorzystywane środki transportu. KE stawia na usprawnienie transportu multimodalnego i przeniesienie znacznej części transportu z dróg na tory i śródlądowe drogi wodne. Koszt transportu powinien odzwierciedlać jego wpływ na środowisko i zdrowie. Stąd możliwe wprowadzenie ograniczeń darmowych przydziałów EU ETS dla linii lotniczych. Komisja planuje przeanalizować również metody pobierania opłat od użytkowników dróg w UE. Do 2025 roku w Europie ma pojawić się około miliona stacji ładownia pojazdów elektrycznych zasilających 13 milionów niskoemisyjnych samochodów. W celu ograniczenia ilości emitowanych gazów cieplarnianych w spalinach samochodowych KE zamierza dokonać przeglądu przepisów prawnych dotyczących dopuszczalnych poziomów emisji. Możliwe jest również wciągnięcie transportu drogowego do systemu EU ETS.

6. Przyjazna środowisku produkcja zdrowej żywności

W ramach nowego programu „Farm to Fork” Komisja Europejska chce uczynić europejskie produkty rolnicze wzorcowymi pod względem zrównoważonego podejścia do ich wytwarzania. Europejscy rolnicy i rybacy mają w tym procesie odegrać kluczową rolę. Program „Farm to Fork” ma za zadanie wspomagać walkę ze zmianami klimatycznymi, promować ochronę środowiska oraz zachować różnorodność gatunków roślin i zwierząt a przy tym zapewnić mieszkańcom UE dostęp do zdrowej żywności. Mechanizm wdrażania ma polegać na przeniesieniu nacisku z podporządkowania się kolejnym regulacjom na nagradzanie odpowiednich praktyk. Do pożądanych praktyk należy zaliczyć rolnictwo precyzyjne, uprawy organiczne, agro-ekologię, agro-leśnictwo, odpowiedzialne nawożenie gleb, unikanie chemicznych pestycydów i nawozów, ograniczanie użycia antybiotyków oraz polepszanie warunków przetrzymywania zwierząt hodowlanych. Program „Farm to Fork” ma sprzyjać przechodzeniu do gospodarki cyrkularnej poprzez wpływ na łańcuch przetwarzania i transportu żywności (ograniczenie ilości opakowań, skrócenie czasu przechowywania, minimalizowanie strat i odpadów produkcyjnych).

7. Ochrona ekosystemu i bioróżnorodności

Ekosystemy dostarczają kluczowych zasobów potrzebnych do życia. Badania pokazują, że na całym świecie następuje erozja bioróżnorodności spowodowana sposobem eksploatacji ziemi i mórz, nadmiernym wykorzystaniem zasobów naturalnych i zmianami klimatycznymi. Komisja Europejska ma w planach rewizję Strategii Bioróżnorodności. Nowa strategia będzie uwzględniała mierzalne cele, które należy osiągnąć w celu zachowania obecnego poziomu bioróżnorodności. Między innymi planowane jest rozszerzenie zasięgu terenów objętych programem Natura 2000. Kraje członkowskie mogą zostać zobowiązane do podjęcia próby zregenerowania zniszczonych obszarów. UE planuje zwiększenie pokrycia terenu lasami, jako celu zgodnego z planami osiągnięcia neutralności klimatycznej. Strategia ochrony ekosystemu będzie uwzględniała również morza i oceany, których to rola w regulowaniu klimatu jest uznawana za istotną. Zgodnie z planem morza będą wykorzystywane do wsparcia produkcji rolnej w wytwarzaniu pokarmów o wysokiej zawartości białka, tym samym odciążając sektor rolnictwa. Komisja zapowiada zaostrzenie nadzoru nad nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym rybołówstwem.

8. Środowisko bez zanieczyszczeń i toksyn

Komisja zapowiedziała przyjęcie planu zerowego zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby w 2021 roku. Państwa członkowskie będą miały za zadanie przeprowadzić przegląd stosownych regulacji. Plan ma za zadanie przywrócenie jakości wód powierzchniowych i gleby. Zostanie przeprowadzona rewizja regulacji prawnych w zakresie zanieczyszczeń wydobywających się z dużych instalacji przemysłowych oraz opracowany plan przeciwdziałania wypadkom przemysłowym. W celu zapewnienia środowiska wolnego od toksycznych zanieczyszczeń Komisja zaprezentuje plan zrównoważonego wykorzystania środków chemicznych. Implementacja planu umożliwi ochronę mieszkańców przed niebezpiecznymi związkami chemicznymi oraz zaproponowanie bezpiecznych i zrównoważonych alternatyw. Jednym ze sposobów na osiągnięcie celów ma być wprowadzenie ujednoliconego mechanizmu oceny środków chemicznych.

Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu i mechanizmu sprawiedliwej transformacji

Osiągnięcie założeń Europejskiego Zielonego Ładu wymagać będzie znacznych nakładów inwestycyjnych. Komisja oszacowała, że osiągnięcie celów klimatycznych i energetycznych zaplanowanych do 2030 roku będzie wymagało nakładów inwestycyjnych rzędu 260 miliardów euro co roku . Stanowi to około 1,8% PKB Unii Europejskiej. Komisja przygotowała w związku z tym Plan Inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu i Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji . Plan spoczywa na trzech filarach: finansowanie, ułatwienia oraz praktyczne wsparcie. W ramach finansowania Komisja chciałaby wygenerować zrównoważone inwestycje na poziomie przynajmniej 1 biliona euro w ciągu najbliższej dekady. Kluczowym wsparciem w tym zakresie będzie Europejski Bank Inwestycyjny oraz fundusze prywatne. Wspólny budżet Unii sfinansuje 25% potrzebnych do poniesienia nakładów. Filar ułatwień będzie polegał na wbudowaniu zachęt do ponoszenia wydatków na rzecz zrównoważonego rozwoju przez władze publiczne. Komisja zaproponuje również Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji, który pomoże regionom najbardziej dotkniętym działaniami wynikającymi z agendy Europejskiego Zielonego Ładu. Do tego grona należą regiony, w których wiele miejsc pracy zależy od procesów eksploatujących zasoby węgla. Pomoc finansowa będzie związana z przekształcaniem lokalnej gospodarki w kierunku działalności niskoemisyjnej poprzez zapewnienie wsparcia w przekwalifikowaniu pracowników. Mechanizm będzie stanowił dodatek do już działających Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus. Filar pomocy praktycznej będzie bazował na wspieraniu władz publicznych i autorów zrównoważonych rozwiązań w planowaniu oraz wprowadzaniu projektów w życie.

Rola sektorów prywatnego i rządowego

W finansowaniu Europejskiego Zielonego Ładu sektor prywatny będzie odgrywać jedną z kluczowych ról. KE zaprezentowała w styczniu 2020 roku strategię zrównoważonego finansowania, skupiającą się na trzech głównych aspektach.

Pierwszym aspektem jest wdrożenie solidnych podstaw zrównoważonych inwestycji. Będzie to wymagało przyjęcia Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Rozporządzenie ma na celu wskazanie wytycznych dotyczących definicji oraz sposobu klasyfikacji zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej (tzw. Taksonomia) w celu określenia stopnia zrównoważenia środowiskowego inwestycji. Przedsiębiorstwa i instytucje finansowe będą miały za zadanie zwiększyć zakres ujawnianych informacji dotyczących swojej działalności mającej wpływ na klimat i środowisko. W celu zachowania spójności regulacyjnej KE przeprowadza także do 11 czerwca br. rewizję Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE w sprawie ujawniania danych niefinansowych i informacji na temat różnorodności.

Drugim aspektem jest doprowadzenie do zwiększenia przejrzystości oraz niwelowania asymetrii informacji na rynku, a przez to ułatwienie inwestorom lokowania środków w zrównoważonych inwestycjach. Będzie można to osiągnąć poprzez czytelną komunikację w zakresie produktów inwestycyjnych przeznaczonych dla klientów indywidualnych oraz wypracowanie europejskiego standardu zielonych obligacji.

Trzecim filarem jest wbudowanie ryzyka klimatycznego i środowiskowego w funkcjonowanie systemu finansowego poprzez przyjęcie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych. Rozporządzenie ma na celu zwiększenie ochrony inwestorów końcowych oraz klientów poprzez stworzenie spójnych ram dotyczących ujawniania informacji w zakresie uwzględniania ryzyka dotyczącego czynników ESG przez podmioty zarządzające aktywami oraz doradców finansowych.

Na poziomie krajowym Europejski Zielony Ład może doprowadzić do szerokiej reformy systemu podatkowego, modyfikację sposobu podejścia do wykorzystania paliw kopalnych, przeniesienie obciążenia podatkowego z pracowników na podatki powiązane z generowanym zanieczyszczeniem, a to wszystko biorąc pod uwagę uwarunkowania społeczne. Również stawki podatku VAT powinny uwzględniać cele związane ze zrównoważonym rozwojem i ochroną klimatu. Więcej środków zostanie przeznaczonych na badania mające doprowadzić do rozwoju nowych technologii. Implementacja Zielonego Ładu będzie wymagała użycia infrastruktury cyfrowej i rozwiązań sztucznej inteligencji w celu ułatwienia podejmowania decyzji dotyczących problemów związanych z klimatem. Komisja Europejska zaznacza, że całe implementowane w UE prawo powinno wspierać i promować zrównoważoną przyszłość.

Europejski Zielony Ład i koronawirus

Europejski Zielony Ład dopiero nabiera kształtu, a zagadnienia opisane w dokumencie Komisji Europejskiej muszą zostać w dużej mierze opisane bardziej szczegółowo. Plany w obecnym kształcie wskazują na znaczącą ingerencję w europejską gospodarkę i będą wymagać mobilizacji w sferze finansów i polityki. Zgodnie ze wskazaniami Komisji, całe prawo uchwalane w UE powinno wspierać ideę zrównoważonego rozwoju. Kryzys związany z zatrzymaniem gospodarki w odpowiedzi na pandemię COVID-19 jest okazją do wykorzystania potencjału Europejskiego Zielonego Ładu. Duże wyzwania stoją w związku z tym przed krajami Europy Środkowo-Wschodniej, które pozyskując środki na inwestycje będą mogły przeprowadzić transformację swoich gospodarek w kierunku wspierania ochrony klimatu i redukcji zanieczyszczeń.

Autor:
Michał Bieńkowski
, Starszy Konsultant w zespole Sustainability Consulting
Rafał Rudzki, Partner Associate w zespole Sustainability Consulting

Subskrybuj "Sustainability Insights"

Subskrybuj na e-mail powiadomienia o nowych wydaniach tego biuletynu.

Dowiedz się więcej o COVID-19 na naszej globalnej stronie Combating COVID-19 with resilence oraz lokalnej Odporność biznesu w dobie COVID-19.