Projekt ustawy o sygnalistach opublikowany

Artykuł

Projekt ustawy o sygnalistach opublikowany

Alert Prawny 7/2021

Przedsiębiorcy i podmioty publiczne mogą już zapoznać się z projektem ustawy o ochronie sygnalistów. 18 października 2021 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (tzw. sygnalistów) wraz z uzasadnieniem. Przepisy nie przewidują żadnego okresu przejściowego dla podmiotów zatrudniających więcej niż 249 pracowników, co oznacza, że projekt może bardzo szybko stać się obowiązującym prawem.

Poniżej prezentujemy wybrane zagadnienia, które znalazły się w projekcie:

  • Sygnalistą może być m. in.:

1) pracownik (także były pracownik),

2) osoba ubiegająca się o zatrudnienie, która uzyskała informację o naruszeniu prawa w procesie rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,

3) osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,

4) przedsiębiorca,

5) akcjonariusz lub wspólnik,

6) członek organu osoby prawnej,

7) osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,

8) stażysta,

9) wolontariusz.

  • Pracodawca zostanie zobowiązany do ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, który określi w szczególności (I) wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa oraz (II) podejmowania działań następczych;
  • Regulamin zgłoszeń wewnętrznych będzie musiał zostać uzgodniony z pracownikami lub związkami zawodowymi i będzie stanowił źródło prawa pracy;
  • Regulamin zgłoszeń wewnętrznych będzie musiał określać m. in.:

1) podmiot wewnętrzny upoważniony przez pracodawcę do przyjmowania zgłoszeń,

2) sposoby przekazywania zgłoszeń,

3) obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania,

4) maksymalny termin na przekazanie zgłaszającemu informacji zwrotnej, nieprzekraczający 3 miesięcy od potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia,

5) opis działań następczych podejmowanych w celu weryfikacji informacji o naruszeniach prawa,

6) środki jakie mogą zostać zastosowane w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa;

  • Pracodawca będzie miał obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych;
  • Ograniczenie możliwości postawienia sygnaliście zarzutu z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego;
  • Sygnaliści będą chronieni m. in. przed procesami cywilnymi o zniesławienie, odszkodowanie lub naruszenie dóbr osobistych;
  • Zakazane będzie szykanowanie sygnalistów.
  • Wobec sygnalisty-pracownika nie będzie można stosować działań odwetowych z powodu dokonania zgłoszenia takich jak m.in.:

1) wypowiedzenie stosunku pracy,

2) obniżenie wynagrodzenia za pracę,

3) wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu,

4) przeniesienie na niższe stanowisko pracy lub zawieszenie w wykonywaniu obowiązków;

5) nałożenie lub zastosowanie środka dyscyplinarnego, w tym kary finansowej, lub środka o podobnym charakterze;

  • Postanowienia umów o pracę i innych aktów objętych prawem pracy oraz czynności cywilnoprawnych w zakresie, w jakim bezpośrednio lub pośrednio wyłączają lub ograniczają prawo do dokonania zgłoszenia będą nieważne;
  • Warunkiem otrzymania statusu sygnalisty i uprawnień z tego wynikających będzie dokonanie przez sygnalistę zgłoszenia zgodnie z zasadami wynikającymi z ustawy;
  • Co do zasady sygnalista będzie w pierwszej kolejności zobowiązany do dokonania tzw. zgłoszenia wewnętrznego, czyli poinformowania kompetentnej osoby lub komórki wewnątrz organizacji;
  • Przepisom ustawy od momentu wejścia w życie ustawy podlegać będą podmioty sektora publicznego, a także te z sektora prywatnego, które zatrudniają co najmniej 250 pracowników;
  • Podmioty sektora prywatnego zatrudniające co najmniej 50 pracowników będą podlegać ustawie od 17 grudnia 2023 roku;
  • Zasadą będzie, że tożsamość osoby dokonującej zgłoszenia wewnętrznego w ramach organizacji będzie chroniona jako poufna, ale nie anonimowa;
  • Pracodawca będzie mógł przewidzieć zgłoszenie anonimowe w regulaminie zgłoszeń wewnętrznych, ale będzie to jego uprawnienie, nie obowiązek;
  • Osoba odpowiedzialna za przetwarzanie zgłoszeń będzie musiała mieć pisemne upoważnienie pracodawcy i być zobowiązana do poufności;
  • Przedsiębiorcy zatrudniający co najmniej 50, lecz nie więcej niż 249 pracowników, będą mogli współdzielić zasoby służące do przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń na podstawie pisemnej umowy;
  • Sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenie bezpośrednio Rzecznikowi Praw Obywatelskich lub innemu kompetentnemu organowi (tzw. zgłoszenie zewnętrzne). Zgłoszenia zewnętrznego będzie można również dokonać z pominięciem etapu wewnętrznego;
  • W obu procedurach (wewnętrznej i zewnętrznej) sygnalista będzie miał prawo do uzyskania informacji zwrotnych co do podjętych działań następczych;
  • W wyjątkowych sytuacjach sygnalista będzie również uprawniony do opublikowania swojego zgłoszenia np. w mediach lub w Internecie;
  • Projekt ustawy przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności albo do 3 lat pozbawienia wolności za (I) utrudnianie dokonywania zgłoszenia, (II) dokonywanie działań odwetowych wobec sygnalisty, (III) naruszenie poufności tożsamości sygnalisty czy (IV) brak ustanowienia procedury wewnętrznej;
  • Sankcją do 3 lat pozbawienia wolności jest również zagrożona osoba dokonująca zgłoszenia nieprawdziwych informacji.

Projekt ustawy jest obecnie przedmiotem opiniowania i może podlegać zmianom. Jednakże można przewidywać, że istota przepisów pozostanie ta sama, ze względu na fakt, że służy on implementacji dość dokładnych postanowień wyrażonych w dyrektywie o ochronie sygnalistów.  

Zgodnie z projektem, ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Przepisy nie przewidują żadnego okresu przejściowego dla podmiotów zatrudniających więcej niż 249 pracowników. Oznacza to, że projekt może bardzo szybko stać się obowiązującym prawem.

M. in. z powyższych względów rekomendujemy, aby podmioty zatrudniające więcej niż 249 osób traktowały tę kwestię jako istotną i podejmowały działania mające na celu wdrożenie regulacji o sygnalistach.

Czy ta strona była pomocna?