Przychód z umowy cywilnoprawnej w świetle najnowszego komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej

Nowe stanowisko ZUS w zakresie obliczania zasiłku chorobowego

Umowa o pracę nie wyklucza równoległego zawarcia umowy cywilnoprawnej z tą samą osobą.

Istotne zmiany dotykają właśnie tych ubezpieczonych, którzy oprócz umowy o pracę zawierają umowę zlecenia ze swoim pracodawcą.

ZUS w znaczący sposób zmodyfikował swoje stanowisko w zakresie dotyczącym obliczania zasiłku chorobowego dla pracowników, z którymi pracodawca oprócz umowy o pracę ma lub miał zawartą umowę zlecenia. Komentarz ZUS do ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) został udostępniony na stronie internetowej ZUS 24 sierpnia 2023 r. Dodatkowo dnia 6 września 2023 r. również na swojej stronie internetowej ZUS przypomniał o zmianie w sposobie kalkulacji podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Nowe stanowisko ZUS przedstawiono w pkt. 316 odwołując się również do pkt. 315 wspomnianego komentarza. ZUS wskazuje w nim, że wynagrodzenie z tytułu umowy cywilnoprawnej zawartej ze swoim pracodawcą, należy uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania niezależnie od tego, czy umowa zlecenia się zakończyła, czy trwa nadal. W związku z tym istotne staje się to czy wspomniane wynagrodzenie zostało wypłacone za miesiące uwzględniane przy ustalaniu podstawy chorobowej.

Nie zmieniają się ogólne zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym pracownik był niezdolny do pracy.

Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe (art. 3 pkt. 3 ustawy zasiłkowej).

Dlaczego stanowisko ZUS się zmieniło?

Skoro przepisy nie uległy zmianie, może pojawić się pytanie czemu stanowisko ZUS się zmieniło. Odpowiedzi można doszukiwać się w rozstrzygnięciach spraw sądowych, w tym zapadłych przed Sądem Najwyższym (dalej: SN).

W jednym z orzeczeń (Wyrok z dnia 19 września 2019 r., II UK 87/18 SN możemy wyczytać, że:

…niedopuszczalnym jest traktowanie wynagrodzenia z umowy zlecenia jako okresowego składnika wynagrodzenia, o którym mowa w art. 41 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a to z uwagi na fakt, iż umowa zlecenia jest dodatkowym tytułem ubezpieczenia, nie zaś dodatkowym składnikiem wynagrodzenia. Z tego powodu brak jest podstaw do zmiany podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego w sytuacji kiedy umowa zlecenia rozwiązuje się. Inaczej mówiąc, skoro zakres przedmiotowy art. 41 ust. 2 jest ściśle określony, czyli wyłącza z podstawy wymiaru zasiłku tylko składnik pracowniczego wynagrodzenia przysługujący do określonego terminu (np. dodatek służbowy), to uzasadnia to stwierdzenie, że przepis ten nie może stanowić podstawy odmowy uwzględnienia w zasiłku przychodu z umowy cywilnoprawnej - który takim składnikiem nie jest - nawet gdy zakończyła się przed terminem zasiłku macierzyńskiego

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2019 r., I UK 460/17, OSNP 2019 nr 10, poz. 127 (ii uk 87-18-1.pdf (sn.pl))

Kalkulacja zasiłków przed publikacją komentarza ZUS (do sierpnia 2023 r.)

Do czasu pojawienia się nowego komentarza ZUS osoby zajmujące się kalkulacją zasiłków mogły korzystać z instrukcji ZUS zmieszczonych w poprzednich wydaniach komentarza, zgodnie z którymi wynagrodzenie z umowy zlecenia uwzględniane było w podstawie zasiłku chorobowego, gdy niezdolność do pracy obejmowała również okres obowiązywania umowy zlecenia.

Kalkulacja zasiłków po publikacji komentarza ZUS (po sierpniu 2023 r.)

W obecnym podejściu ZUS nie ma znaczenia, czy umowa zlecenia obowiązuje w okresie niezdolności do pracy z powodu choroby udokumentowanej zwolnieniem lekarskim.

W podstawie wymiaru świadczeń chorobowych należy uwzględnić przychody z umów cywilnoprawnych zawartych z pracownikiem, uzyskane w okresie, z którego liczy się podstawę wymiaru świadczenia chorobowego.

Ponowne ustalenie wysokości zasiłku na wniosek ubezpieczonego

Wprowadzone przez sierpniowy komentarz ZUS zmiany obowiązują w stosunku do bieżących nieobecności. Niemniej ubezpieczony może również złożyć wniosek dotyczący przeliczenia świadczenia za wcześniejsze okresy.

Należy podkreślić, że wyrównanie świadczenia za okresy wcześniejsze, nie odbywa się automatycznie, a jedynie na wniosek ubezpieczonego. Jednocześnie, w myśl art. 67. ust. 4 ustawy zasiłkowej, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat od ostatniego dnia okresu, za który przysługuje zasiłek.

Na podstawie złożonego wniosku ubezpieczonego, płatnik zasiłku (pracodawca lub ZUS) dokonuje przeliczenia podstawy świadczenia. Płatnik powinien dopłacić różnicę między wypłaconym dotychczas a należnym świadczeniem. Oczywiście ponowne przeliczenie jest zasadne w przypadku, jeżeli miesiące, za które zostało wypłacone wynagrodzenie z umów zlecenia obejmuje okresy uwzględniane w podstawie wynagrodzenia i zasiłku chorobowego.

Co do zasady, pracodawca w razie wątpliwości dotyczących przyjęcia określonego składnika wynagrodzenia do podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, może każdorazowo wystąpić do Oddziału ZUS z zapytaniem w tym zakresie.

Jeśli płatnikiem zasiłku jest ZUS, ubezpieczony może złożyć wniosek o ponowne przelicznie świadczenia za pomocą platformy ZUS PUE, korzystając w tym celu z formularza POG (pismo ogólne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych).