Jak stosować polską listę sankcyjną?

Wprowadzenie

Z dniem 16 kwietnia 2022 roku weszła w życie Ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz. U. 2022 poz. 835; dalej „Ustawa”), która to wprowadza tzw. „polską listę sankcyjną” – krajową listę sankcyjną, prowadzoną przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, ustanawiającą listę osób i podmiotów, wobec których stosuje się określone w Ustawie środki o charakterze sankcyjnym, celem przeciwdziałania wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Decyzję w przedmiocie wpisu na listę oraz wykreślenia z niej wydaje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Ustawa wprowadza zasadę odpowiedniego stosowania środków określonych w art. 2 ust. 1-3 rozporządzenia 765/2006 lub art. 2 i art. 9 Rozporządzenia 269/2014 (z pewnymi wyłączeniami), a więc środków polegających na m. in.

1. zamrożeniu funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, we faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób i podmiotów wskazanych na liście;
2. zakazie udostępniania, bezpośrednio ani pośrednio, żadnych funduszy ani zasobów gospodarczych osobom i podmiotom wymienionym na liście;
3. zakazie świadomego i umyślnego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie obejście zakazów z pkt 1-2 powyżej.

Do tego katalogu Ustawa dodaje środek w postaci wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz środek w postaci wpisu do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej jest niepożądany (w rozumieniu art. 434 Ustawy o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 r.).

Należy zwrócić uwagę, że zakres środków stosowanych wobec osób i podmiotów wpisanych na listę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji określa z uwzględnieniem w szczególności charakteru i zakresu działalności prowadzonej przez osobę lub podmiot, struktury kapitałowej tego podmiotu oraz względów bezpieczeństwa narodowego (tj. zależnie od decyzji organu zastosowany może zostać jeden środek, kilka łącznie, ale także wszystkie możliwe w sposób łączny) – przy czym zakres ten nie może powielać zakresu środków określonych względem tych osób i podmiotów w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 lub rozporządzeniu 269/2014.

Problem sposobu wypełnienia obowiązków

Szeroki zakres stosowania Ustawy może jednak budzić różnego rodzaju wątpliwości natury interpretacyjnej. Uzasadnienie do Ustawy wskazuje, że w przypadku mrożenia majątku celem Ustawy jest doprowadzenie do „czasowej niemożności dysponowania”, a nie „odjęcia własności” – co w przypadku charakteru niektórych relacji może wydawać się trudne do spełnienia.
 

Kwestia momentu, od którego mają obowiązywać sankcje

Wydaje się, że Ustawa wymusza analizę zarówno nowo nawiązywanych relacji jak również weryfikację zobowiązań powstałych przed wejściem Ustawy w życie. Z różnych perspektyw można również oceniać moment zmiany stosunku z kontrahentem wpisanym na listę sankcyjną.
 

Zmiana sytuacji prawnej

W takiej sytuacji, wiele osób i podmiotów stanęło w obliczu weryfikacji dopuszczalności kontynuowania relacji z osobami i podmiotami umieszczonymi na polskiej liście sankcyjnej i zaczęło zastanawiać się nad uzasadnionymi i możliwymi do podjęcia w tym zakresie środkami prawnymi, tj. w szczególności nad dopuszczalnością wypowiedzenia umów lub uznaniem zobowiązań za wygasłe.

Ustawa ma szczególny charakter również z tego powodu, że do tej pory obowiązek respektowania sankcji gospodarczych o charakterze unijnym wynikał m. in. bezpośrednio z rozporządzenia 765/2006, rozporządzenia 269/2014, rozporządzenia 833/2014 oraz rozporządzenia 2022/263 – tj. z aktów, które co do zasady nie wymagają krajowej implementacji. Wyżej wskazane rozporządzenia pozostawiły jednak kompetencje polegające na określeniu zasad dotyczących kar mających zastosowanie w przypadku naruszeń przedmiotowych rozporządzeń oraz obowiązek podjęcia wszelkich środków niezbędnych w celu ich stosowania – po stronie państw członkowskich. Wejście w życie Ustawy zmieniło więc obowiązujący stan prawny. Zgodnie z Ustawą naruszenie określonych zakazów (w tym m. in. udział w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie tych zakazów) wiąże się z nałożeniem kary pieniężnej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł lub karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (zależnie od konkretnego zakazu, którego dotyczy naruszenie).

Podsumowanie

Wobec pojawiających się niejasności prawnych oraz wysokich sankcji warto dokładnie przemyśleć dalsze działania w przypadku kontrahentów wpisanych na polską listę sankcyjną (lub podlegających zakazom unijnym). Dotyczy to nie tylko wprost wyrażonych sankcji, ale może mieć znaczenie np. w kontekście reputacji lub rękojmi wymaganej dla członków organów podmiotów nadzorowanych. Warto też przemyśleć konkretne kroki pod kątem ryzyka sporu.