Nowe regulacje w zakresie „antylichwy”

Ostateczne brzmienie ustawy

Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie („Ustawa Antylichwiarska”) ukazał się w Rządowym Centrum Legislacyjnym 19 października 2021 r., a do Sejmu trafił 28 grudnia 2021 r. Po ponad rocznych pracach legislacyjnych, w dniu 4 listopada 2022 ostateczny tekst tego projektu został zatwierdzony i oczekuje obecnie na podpis Prezydenta. Ustawa Antylichwiarska wprowadza zmiany m.in. w Kodeksie cywilnym, Prawie bankowym czy ustawie o prawach konsumenta.

Zmiany w zasadach udzielania kredytu konsumenckiego

Jedną z kluczowych dla rynku zmian jest obniżenie maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego:

1. dla kredytów z okresem spłaty nie krótszym niż 30 zgodnie ze wzorem (K × 10%) + (K × n/R × 10%) oraz
2. dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni zgodnie ze wzorem (K x 5%).

Jednocześnie pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą być wyższe od 45% całkowitej kwoty kredytu.

Nowym rozwiązaniem wynikającym z Ustawy Antylichwiarskiej jest wprowadzenie także do Kodeksu cywilnego ograniczeń w zakresie całkowitych kosztów udzielania świadczeń pieniężnych w odniesieniu do umów innych niż te o kredyt konsumencki. Przepisów tych nie będzie się stosować m.in. do umów pożyczek pieniężnych udzielanych przez instytucje pożyczkowe, czy umów pożyczek i kredytów udzielanych przez banki. Brak jest przy tym analogicznego wyłączenia dla wydawców kart kredytowych, co do których nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu. Było to przedmiotem poprawek ze strony Senatu, które zostały jednak odrzucone przez Sejm.

Istotną praktyczną zmianą jest również konieczność przeprowadzania oceny zdolności kredytowej przez instytucje pożyczkowe na podstawie analiz udostępnianych przez zaufanych dostawców gromadzących i przetwarzających dane niezbędne do takiej oceny, w szczególności BIG (biura informacji gospodarczej takie jak KRD czy InfoMonitor) lub BIK. W niektórych przypadkach, projekt przewiduje konieczność pobrania od klienta oświadczenia o dochodach i wydatkach wraz z dokumentacją potwierdzającą. Instytucje pożyczkowe będą miały również obowiązek przekazania informacji o udzielonym kredycie konsumenckim do BIK, a informacji o zaległościach w spłacie do BIK lub do BIG, za co instytucja pożyczkowa nie może pobierać opłat. Projekt ustawy nie zawiera technicznych szczegółów w zakresie wymiany informacji.

Nowe zasady prowadzenia działalności w charakterze instytucji pożyczkowej

Na podstawie Ustawy Antylichwiarskiej instytucje pożyczkowe zostały objęte nadzorem ze strony Komisji Nadzoru Finansowego co wiąże się w szczególności z obowiązkami sprawozdawczymi (m.in. sprawozdania kwartalne), czy obowiązkiem ponoszenia kosztów nadzoru. Może się to wiązać również z praktycznymi implikacjami, takimi jak objęcie instytucji pożyczkowych zasadami wynikającymi z ładu korporacyjnego Komisji Nadzoru Finansowego (o czym więcej można przeczytać w naszym artykule).

Ustawa Antylichwiarska wprowadza również ograniczenie, na podstawie którego działalność jako instytucja pożyczkowa może być prowadzona wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z powołaną radą nadzorczą z kapitałem zakładowym wynoszącym co najmniej 1 000 000 PLN.

Przepisy przejściowe i wejście w życie

Instytucje pożyczkowe mają możliwość prowadzenia działalności na dotychczasowych zasadach do 31 grudnia 2023 r. Do 30 listopada 2023 z kolei, mają one obowiązek poinformowania Komisji Nadzoru Finansowego o działaniach podjętych w celu dostosowania swojej działalności do nowych przepisów. Instytucje, które nie spełnią wymagań do 1 stycznia 2024 podlegają wykreśleniu z rejestru.

Ustawa Antylichwiarska wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Przepisy odnoszące się m.in. do maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu wejdą w życie z upływem 30 dni od ogłoszenia.
Tekst Ustawy Antylichwiarskiej oraz informacje na temat przebiegu procesu legislacyjnego można znaleźć pod tym linkiem.