Nowe instytucje w planowanej reformie Ordynacji podatkowej

Poniżej pokrótce przedstawiamy projektowany kształt wybranych nowych instytucji, mając jednak na względzie drogę legislacyjną przed wejściem ustawy w życie nie można wykluczyć ich znaczącej zmiany bądź rezygnacji z ich wprowadzenia.

Postępowanie uproszczone

Twórcy projektu zwrócili uwagę, iż niektóre kategorie spraw podatkowych mają zasadniczo nieskomplikowany charakter oraz stan faktyczny w związku z czym nie wymagają dokonywania pogłębionej wykładni prawa lub przeprowadzania złożonego postępowania dowodowego. Mając na uwadze powyższe, jeżeli rozstrzygnięcie może być wydane na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę łącznie z wnioskiem o wszczęcie postępowania, faktów powszechnie znanych, faktów znanych z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie lub możliwych do ustalenia na podstawie dokumentów czy rejestrów posiadanych przez organ, a jednocześnie przewidywana kwota wymiaru nie przekracza 5000 zł, możliwe będzie za zgodą (lub na wniosek) podatnika przeprowadzenie postępowania w formie uproszczonej.

Postępowanie takie, podobnie jak postępowania uproszczone w innych gałęziach prawa, będzie odformalizowane, m.in. poprzez ograniczenie postępowania dowodowego oraz możliwość wydania decyzji bez uzasadnienia faktycznego i prawnego.

Umowa o współdziałanie

Przepisy nowej Ordynacji podatkowej zawierać będą przepisy o umowie o współdziałanie zawieranej pomiędzy organem podatkowym a podatnikiem o istotnym znaczeniu gospodarczym, w której:

• organ podatkowy zobowiązuje się do dostosowania formy i częstotliwości kontroli podatkowej oraz kontroli celno-skarbowej poprawności rozliczenia podatkowego podatnika oraz udzielania bez zwłoki konsultacji i wyrażania stanowiska co do wskazanych przez podatnika istotnych zagadnień podatkowych;
• podatnik zobowiązuje się m.in. do zachowania odpowiednich uzgodnionych z organem podatkowym procedur wewnętrznej kontroli poprawności rozliczenia podatkowego oraz ujawniania organowi podatkowemu bez zwłoki wszelkich istotnych do opodatkowania informacji na temat swojej działalności.

Umowa taka zawierana na wniosek podatnika ma na celu zapewnienie przestrzegania przez podatnika prawa podatkowego w warunkach wzajemnego zaufania między organem podatkowym a podatnikiem, przejrzystości i zrozumienia przez organ podatkowy charakteru prowadzonej przez podatnika działalności.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu, Ordynacja podatkowa będzie zawierać tylko ramową regulację programu poprawnego rozliczenia opartego na współpracy (co-operative compliance). Zgodnie z ideą programu, Ordynacja podatkowa (wraz z wydanym na jej podstawie rozporządzeniem wykonawczym) będzie zawierać jedynie najważniejsze przepisy a ostateczny kształt tej instytucji ma zależeć od praktyki wypracowanej przez administrację podatkową.

Konsultacja skutków podatkowych transakcji

W ramach tej procedury wnioskodawca oraz organ podatkowy będą mogli w trybie konsultacji dokonać uzgodnień dotyczących skutków podatkowych dokonanych przez wnioskodawcę czynności jeszcze przed zaistnieniem ewentualnego sporu.

Decyzja w sprawie skutków podatkowych może dotyczyć w szczególności transakcji, w wyniku których dochodzi do przeniesienia własności składników majątkowych lub przekazania ich do używania oraz udzielania pożyczek lub kredytów, a także realizacji procesów restrukturyzacyjnych lub wspólnych przedsięwzięć.

Konsultacja będzie mogła dotyczyć wyłącznie skutków podatkowych transakcji, które wystąpiły przed złożeniem przez zainteresowanego wniosku o konsultację.

Umowa podatkowa zawierająca wzajemne ustalenia i ustępstwa zawierana w ramach postępowania podatkowego między organem a podatnikiem

W aktualnym kształcie projektu umowa podatkowa zawierana w ramach postępowania podatkowego między organem podatkowym a stroną ma być dobrowolna i może zostać zawarta zarówno na wniosek jak i za zgodą podatnika.

Umowa podatkowa będzie mogła polegać na wzajemnych ustępstwach i będzie mogła zostać zawarta w granicach prawa przez przyjęcie ustaleń, m.in.: w przypadku wątpliwości co do stanu faktycznego w sprawie, charakteru albo wartości transakcji, czynności lub zdarzenia, w przedmiocie zastosowania ulg w spłacie podatków.

Umowa taka nie będzie jednak mogła polegać na ustaleniach, w tym wzajemnych ustępstwach, dotyczących bezpośrednio wysokości wymiaru.

Mediacja

Zgodnie z aktualnym projektem postępowanie mediacyjne będzie mogło zostać przeprowadzone w przypadkach, w których może być zawarta umowa podatkowa, zarówno za zgodą strony jak i na jej wniosek.

W ramach postępowania mediacyjnego będą przeprowadzane jedno lub więcej posiedzeń mediacyjnych z udziałem organu podatkowego i strony w dogodnym dla nich i siebie miejscu oraz czasie.  Mediator będzie mógł także pomagać w sformułowaniu treści umowy podatkowej między organem podatkowym a stroną – o ile umowę taką uda się zawrzeć.

Termin na przeprowadzenie mediacji nie może być dłuższy niż 2 miesiące od dnia wydania postanowienia o skierowaniu do mediacji. Mediacja taka ma być prowadzona przez mediatorów wpisanych na listę prowadzoną przez Szefa KAS.  Niemniej jednak w postępowaniu mediacyjnym mediator zobowiązany będzie zachować bezstronność i neutralność.

Zgodnie z planowanymi zmianami dokumenty i informacje nienależące uprzednio do akt postępowania a przekazane mediatorowi przez organ podatkowy lub stronę w toku mediacji, nie będą podlegać włączeniu do akt sprawy. Podobnie organ podatkowy i strona nie będą mogły powoływać się w toku postępowania podatkowego i sądowego na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w toku mediacji.

Zgodnie z projektem, wejście w życie nowej Ordynacji podatkowej przewidziane jest na 1 stycznia 2019 r.