Przegląd podatkowy: VAT

Wybrane orzeczenia TSUE i NSA

Członek zarządu spółki kapitałowej – co do zasady - nie jest podatnikiem VAT (wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 21 grudnia 2023 r., C-288/22)

TSUE ponownie zajął się kwestią ewentualnego opodatkowania VAT członków organów osób prawnych.

Sprawa dotyczyła luksemburskiego prawnika zasiadającego w zarządach kilku spółek kapitałowych. Organy podatkowe uznały, że z tego względu należy uznać, że prowadzi on działalność gospodarczą. Trybunał Sprawiedliwości UE zajął odmienne stanowisko – choć wyrok nie jest jednoznaczny. Z jego treści wynika, że członek zarządu co do zasady nie prowadzi samodzielnie działalności gospodarczej, a więc nie jest z tego tytułu podatnikiem VAT.

Po lekturze wyroku ważne dla oceny tej kwestii wydają się w szczególności następujące czynniki:

• czy relacja łącząca członka zarządu ze spółką jest podobna do relacji pracodawca-pracownik,
• czy członek zarządu ma możliwość samodzielnej organizacji swojej pracy,
• czy członek zarządu odpowiada za zobowiązania i działania spółki,
• czy członek zarządu osobiście ponosi ryzyko straty wynikającej ze swojej działalności.

Przy ocenie należytej staranności i dobrej wiary podatnika w VAT nie można żądać od tego ostatniego wykonywania szczegółowych i dogłębnych weryfikacji jego kontrahenta (wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 11 stycznia 2024 r., C-537/22)

TSUE wydał kolejne już orzeczenie dotyczące sposobu w jaki należy oceniać odpowiedzialność podatnika VAT za oszustwa popełnione przez jego kontrahenta (kwestia należytej staranności).

W stanie faktycznym sprawy węgierski podatnik nabywał wyposażenie biurowe. W wyniku przeprowadzonej kontroli organy podatkowe ustaliły, że dostawca wskazany na fakturach nie prowadził działalności gospodarczej. W konsekwencji, nabywcy odmówiono prawa do odliczenia podatku naliczonego, mimo że sam fakt nabycia towarów nie był kwestionowany. Kluczowym elementem sprawy była ocena czy podatnik „wiedział lub powinien był wiedzieć”, że uczestniczy w oszustwie dot. podatku VAT.

Sprawa ostatecznie trafiła do Trybunału, który nie wskazał jednoznacznych kryteriów rozstrzygania tego typu wątpliwości. Co jednak warto podkreślić, sąd unijny wskazał na następujące kwestie:

• organy podatkowe są obowiązane do udowodnienia, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć o swoim uczestnictwie w oszustwie podatkowym,
• nie świadczy o braku należytej staranności nabywcy to, że nie wykonał on kompleksowych i dogłębnych badań kontrahenta – tj. w szczególności takich, które zwykle przeprowadzają organy podatkowe,
• organy podatkowe muszą dokładnie zdefiniować przesłanki oszustwa oraz je udowodnić.

Najem mieszkań dla pracowników może dawać prawo do odliczenia VAT (wyrok NSA z 12 grudnia 2023 r., I FSK 281/23)

Spółka, będąca częścią międzynarodowej grupy kapitałowej, wyjaśniła, że do realizacji swojej działalności potrzebuje specjalistów niedostępnych lokalnie w Polsce. W związku z tym, angażuje pracowników innej spółki z grupy na podstawie umowy oddelegowania. Przewiduje ona, że na czas oddelegowania, trwającego od kilku miesięcy do kilku lat, spółka będzie wynajmowała od innych podatników VAT mieszkania lub domy, które udostępni pracownikom do nieodpłatnego użytkowania. Spółka podkreśliła, że zakwaterowanie zagranicznych specjalistów w najmowanych nieruchomościach ma charakter ściśle zawodowy i ma miejsce wyłącznie w czasie, kiedy wykonują oni pracę na jej rzecz.

We wniosku o interpretację indywidualną spółka poprosiła o potwierdzenie, że nieodpłatne udostępnienie lokali mieszkalnych pracownikom nie podlega opodatkowaniu VAT, jako związane z jej działalnością gospodarczą, oraz że przysługuje jej prawo do odliczenia VAT od wydatków związanych z najmem udostępnianych lokali. Dyrektor KIS zgodził się, że nieodpłatne użyczenie mieszkań lub domów pracownikom wykonującym pracę na rzecz spółki nie podlega VAT. Organ uznał jednak, że wydatki na najem nie dają spółce prawa do odliczenia VAT, ponieważ będą one związane bezpośrednio z czynnościami niepodlegającymi VAT.

NSA nie zgodził się z taką oceną i w ustnym uzasadnieniu wyroku zaznaczył, że przepisy ustawy o VAT nie rozróżniają między bezpośrednim a pośrednim związkiem nabywanych towarów lub usług z działalnością opodatkowaną podatnika. Skoro w przedmiotowej sprawie występował pośredni związek wydatków spółki z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, to nie istniały podstawy do odmowy skorzystania z prawa do odliczenia z powodu braku bezpośredniego związku wydatków z czynnościami opodatkowanymi spółki.

Zwrot wydatków poniesionych przez kontrahenta może nie podlegać VAT (wyrok NSA z 7 grudnia 2023 r., 1551/23)

Sprawa dotyczyła spółki z branży produkcyjnej, planującej zwiększenie mocy wytwórczych poprzez budowę nowej fabryki przez spółkę zależną. Pojawiła się jednak możliwość zakupu i dostosowania istniejącego już zakładu produkcyjnego, co okazało się korzystniejsze ekonomicznie. W związku z tym spółka zdecydowała się zrealizować inwestycję samodzielnie, rezygnując z pierwotnego planu. Na podstawie zawartego ze spółką zależną porozumienia, zobowiązała się do zwrócenia jej wydatków związanych z realizacją zarzuconej inwestycji.

Spółka uważała, że w powyższym stanie faktycznym nie doszło do dostawy towarów ani świadczenia usług, ponieważ nie uzyskała ona korzyści będącej ekwiwalentem zwrotu wydatków, jakie spółka zależna ponosiła we własnym imieniu i na własną rzecz. Uważała, że rozliczenia ze spółką zależną powinny być dokumentowane notą obciążeniową. Organ interpretacyjny nie zgodził się z tym stanowiskiem, twierdząc, że przeniesienie ciężaru kosztów nabycia usług jest równoznaczne z ich świadczeniem.

NSA w ustnym uzasadnieniu podkreślił, że organ interpretacyjny nie ma prawa ingerować w opis stanu faktycznego przedstawionego przez podatnika. Oddalając skargę fiskusa zauważył, że spółka wyraźnie wskazała, że wydatki zwrócone spółce zależnej były ponoszone przez ten podmiot we własnym imieniu i na własną rzecz. Zdaniem składu orzekającego, nie mogły tym samym znajdować zastosowania powołane przez organ przepisy o refakturze usług, które wymagają działania podatnika na rzecz innej osoby.

Zmiany w prawie

Wejście w życie obowiązkowego KSeF odroczone

Podczas spotkania z przedstawicielami prasy 19 stycznia 2024 r., Minister Finansów poinformował, że wprowadzenie obowiązkowego KSeF zostanie odroczone. Zgodnie z przedstawioną informacją, istnieje duże prawdopodobieństwo, że data wejście w życie KSeF będzie nie wcześniejsza niż styczeń 2025 r. Nie wskazano jednak konkretnej daty wejścia w życie przepisów, a jedynie, że będzie ona uzależniona od wyników zewnętrznego audytu systemu KSeF. Z treści wystąpienia wynika bowiem, że przeprowadzona została wstępna analiza, która wykazała braki techniczne tej platformy.

Minister Finansów podkreślił, że jest zdeterminowany, żeby obowiązek korzystania z KSeF został wprowadzony. Zarazem jego celem jest, aby nastąpiło to w sposób gwarantujący ciągłość obrotu dla podatników. Minister zapewniał również, że zintensyfikowane zostaną konsultacje publiczne, aby KSeF został wprowadzony w pełnym współdziałaniu ze środowiskiem przedsiębiorców.

Na ten moment nie zostały jeszcze opublikowane konkretne regulacje prawne i nie jest jasne, czy oprócz zmiany terminu wejścia w życie systemu fakturowania ustrukturyzowanego nastąpią zmiany merytoryczne jego założeń.

Nowo wprowadzone opłaty SUP rodzą kontrowersje w zakresie VAT

Od 1 stycznia 2024 r. niektórzy podatnicy oferujący napoje i żywność w opakowaniach jednorazowego użytku mają obowiązek pobierania opłaty od użytkownika końcowego, czyli tzw. opłaty konsumenckiej albo opłaty SUP. Brak jasnych przepisów lub wyjaśnień organów podatkowych powoduje, że znaczna część zobowiązanych do pobierania opłaty zastanawia się, czy zasadne jest wliczenie jej do podstawy opodatkowania VAT, a jeśli tak, to według jakiej stawki i jak powinna ona zostać wykazana na paragonie lub fakturze. Może się okazać, że dla zabezpieczenia swojej pozycji podatkowej konieczne będzie wystąpienie do właściwego organu o wydanie interpretacji indywidualnej.