MF zamierza wyjaśnić pojęcie „zarządzania funduszami inwestycyjnymi” w kontekście zwolnienia z VAT

W drugiej połowie marca 2021 r. zakończył się termin zgłaszania opinii do prowadzonych przez Ministerstwo Finansów konsultacji w sprawie interpretacji pojęcia usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi dla celów opodatkowania VAT. Przedmiot konsultacji dotyczy stosowania zwolnienia od podatku VAT w przypadku usług zarządzania funduszami w odniesieniu do art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a) i b) ustawy o VAT. Niniejsze zagadnienie jest szczególnie doniosłe dla towarzystw funduszy inwestycyjnych, zagranicznych podmiotów (m.in. profesjonalnych agencji informacyjnych) świadczących usługi analizy lub doradztwa ekonomicznego na rzecz polskich podmiotów, jak również krajowych podmiotów i centrów usług wspólnych świadczących usługi na rzecz TFI i funduszy zlokalizowanych zarówno w kraju, jak i za granicą.

Jedna z najnowszych spraw rozpatrywanych przez sądy administracyjne odnosiła się do postępowania nadpłatowego w podatku od towarów i usług. Podatnik prowadził działalność w zakresie zarządzania portfelami papierów wartościowych, a w szczególności portfelami funduszy inwestycyjnych – tego typu działalność wiąże się z koniecznością nabycia szeregu usług, w tym również usług nabywanych przez zagranicznych kontrahentów.

Podatnik dokonał korekty deklaracji VAT, a tym samym zmniejszenia kwoty podatku naliczonego. Pierwotnie w odniesieniu do importu nabywanych usług, podatnik stosował stawkę 23% VAT, jednakże mając na uwadze charakter tych usług, zrewidował on swoje stanowisko i zdecydował, że powinny być one objęte zwolnieniem z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. b) ustawy o VAT. Sporne usługi nabywane od zagranicznych kontrahentów dotyczyły:

• pozyskiwania, opracowywania i dostarczania aktualnych informacji ekonomicznych, danych i analiz gospodarczych, w tym giełdowych oraz informacji politycznych, mających wpływ na światowe rynki kapitałowe (świadczone przez B.); oraz
• analizy i doradztwa dotyczącego wybranych papierów wartościowych pod kątem potwierdzenia zasadności inwestowania w dany papier wartościowy z perspektywy spełnienie wymogów polityki inwestycyjnej danego funduszu inwestycyjnego (świadczone przez E.).

Podatnik wskazał, że powyższe usługi stanowią odrębną całość, przy czym nie byłby on w stanie wytworzyć ich samodzielnie. Równocześnie podkreślił, że usługi te są właściwe i niezbędne do świadczenia usługi zwolnionej z VAT. Organ podatkowy odmówił stwierdzenia nadpłaty w VAT – w jego ocenie opisywane usługi nie mieszczą się w zakresie pojęcia zarządzania funduszami inwestycyjnymi, ponieważ polegają one na dostarczaniu ogólnych informacji i narzędzi do ich wykorzystywania (mają pomocniczy i techniczny charakter). Tym samym organ podatkowy uznał, iż nabyte usługi mają charakter usług kompleksowego nabywania informacji, na tyle ogólnych, że dostarczają wiedzę, bez odniesienie jej do konkretnej i zasadniczej formy działalności funduszu, co uzasadnia odmowę stwierdzenia nadpłaty w VAT i niezasadność twierdzeń podatnika.

Zdaniem WSA w Warszawie, usługi świadczone przez B. nie polegają ani na administracyjnym zarządzaniu funduszami, ani na prowadzeniu rachunkowości funduszu. W istocie polegają one na odpłatnym udostępnieniu systemu informatycznego, obejmującego między innymi dostęp do aktualnych informacji ekonomicznych, danych i analiz gospodarczych, w tym giełdowych. Tym samym stanowią one typową usługę materialną udostępnienia systemu informatycznego, która nie podlega zwolnieniu od VAT.

Równocześnie, Sąd odrębnie rozpatrzył kwestie związane z nabyciem usług świadczonych przez E., w odniesieniu do czego, zdaniem Sądu zabrakło pogłębionej analizy motywów nabycia usług przez podatnika. W tym zakresie Sąd stwierdził, że istotne będzie dokonanie przez organ oceny nabycia usług świadczonych przez E. pod kątem ich niezbędności tj. ustalenia czy bez nich podatnik byłby w stanie prowadzić swoją podstawową działalność.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Data: 09.03.2021 r.
Sygnatura: III SA/Wa 744/20 (nieprawomocne)

Zasadniczy spór w odniesieniu do kwalifikacji danej czynności jako usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi na gruncie VAT opiera się na dwóch liniach orzeczniczych przedstawionych przez Naczelny Sąd Administracyjny.

W wyroku z 23 kwietnia 2018 r., sygn. I FSK 1028/16, NSA przedstawił pogląd, zgodnie z którym usługi zawierające elementy informacyjne, doradcze i analityczne, a także narzędzia (konieczne algorytmy) pozwalające wykorzystać te elementy do realizacji bieżącej polityki inwestycyjnej danego funduszu, stanowią usługę istotną i specyficzną dla usługi zarządzania. Analiza takich usług nie pozwalała zdaniem NSA przyjąć, że są to jedynie czynności o charakterze „technicznym”, ponieważ wykorzystanie określonych informacji poprzedziła wcześniejsza analiza niezbędnych danych, ich skatalogowanie i wykorzystanie w konkretnym celu, związanym z odpowiednim inwestowaniem.

Niemniej jednak do powyższego orzeczenia zostało złożone zdanie odrębne, w którym stwierdzono, że nabywane usługi nie zbliżają się rodzajowo do administracyjnego zarządzania funduszami, ani nie polegają na prowadzeniu rachunkowości funduszy. Równocześnie towarzyszące dostarczonym informacjom narzędzia i platformy, służące podatnikom do przetwarzania informacji, miałyby stanowić dostarczanie systemu i narzędzi informatycznych, które mają charakter usługi informatycznej i technicznej, co nie wchodzi w skład pojęcia „zarządzania funduszami”. Podkreślenia wymaga, że wykonawca usługi nie określa polityki inwestycyjnej nabywcy i nie wskazuje celów co do kupna i sprzedaży aktywów, a dostarcza informacje, które mogą pomóc w podejmowaniu takich decyzji.

Podobne do powołanego zdania odrębnego podejście przedstawił NSA w wyroku z 3 sierpnia 2018 r., sygn. I FSK 1684/16, w którym stwierdzono, iż analogiczne usługi nie polegają ani na administracyjnym zarządzaniu funduszami, ani na prowadzeniu rachunkowości funduszu, a w konsekwencji nie powinny korzystać ze zwolnienia z VAT. NSA potwierdził w tym wyroku, że zwrot „usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi” należy interpretować w sposób ścisły, i nie obejmują one swoim zakresem usług o charakterze technicznym, takich jak udostępnienie systemu informatycznego.

Omawiany powyżej wyrok WSA w Warszawie wpisuje się zasadniczo w węższy sposób interpretacji pojęcia „zarządzania funduszami” wyrażony w orzeczeniu o sygn. I FSK 1684/16, a tym samym opowiada się za potencjalnym nieobjęciem zwolnieniem z VAT usług świadczonych przez profesjonalne agencje informacyjne. Jednocześnie WSA podkreślił wagę niezbędnej, pogłębionej analizy nabywanych usług, w kontekście spełnienia szczególnej i istotnej funkcji dla zakresu zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, wedle orzeczenia TSUE C-231/19 w sprawie Blackrock Investment Management (UK) Limited. Może to stanowić potencjalną wskazówkę dla podatników, którzy w ramach analizy możliwości zastosowania zwolnienia z VAT powinni rozpatrzyć, w jaki sposób nabywane bądź świadczone przez nich usługi wpływają na poszczególne decyzje inwestycyjne, tudzież mogłyby uzasadnić spełnienie wymogów polityki inwestycyjnej postawionych danemu funduszowi. Tym samym, należałoby dokonać właściwej oceny nabycia danych usług pod kątem ich niezbędności do zarządzania funduszem inwestycyjnym lub portfelem funduszu inwestycyjnego co jest niezbędne dla właściwej kwalifikacji nabywanych lub świadczonych usług.

Orzecznictwo NSA prezentuje zatem dwojakie podejście do analogicznego rodzaju usług. Rozpoczęcie konsultacji podatkowych przez Ministerstwo Finansów należy ocenić jako słuszny krok w kierunku ujednolicenia sprzecznych stanowisk organów podatkowych i sądownictwa administracyjnego, mając również na uwadze wyrażaną przez podatników potrzebę dookreślenia kwestii jakie czynności mogłyby konkretnie zostać objęte zwolnieniem z VAT. Dążąc do zapewnienia jednolitego stosowania zwolnień z VAT w odniesieniu do usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi, korzystne byłoby wydanie interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (co, jak się wydaje, jest intencją MF), które efektywnie rozwiązałyby istniejące w tym zakresie wątpliwości TFI, funduszy oraz podmiotów świadczących usługi na ich rzecz.

Autor: Andrzej Dziuba, Konsultant, Zespół Doradztwa Podatkowego dla Instytucji Finansowych