Nowe obowiązki przy wypłatach poprzez rachunki papierów wartościowych albo rachunki zbiorcze

Zważając na liczne wątpliwości interpretacyjne, kwestie odpowiedzialności za niepobrany WHT, czy też powiązaną z tym odpowiedzialność karnoskarbową, zmiany w tym zakresie mogą zostać uznane za szczególnie dotkliwe dla prowadzonej działalności gospodarczej.

Zgodnie z dotychczasowymi regulacjami w zakresie rozliczania WHT od wypłat za pośrednictwem rachunków papierów wartościowych albo rachunków zbiorczych, płatnikami są podmioty prowadzące rachunki papierów wartościowych albo rachunki zbiorcze (np. banki pełniące funkcje depozytariuszy, domy maklerskie), jeżeli za ich pośrednictwem następuje wypłata z tytułu (por. art. 26 ust. 2c ustawy o CIT):

• odsetek od papierów wartościowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych albo na rachunkach zbiorczych, wypłacanych na rzecz zagranicznych podatników;
• przychodów z tytułu uczestnictwa w zyskach osób prawnych uzyskanych z papierów wartościowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych albo na rachunkach zbiorczych.

 
Istotne zmiany w powyższym obszarze wprowadzają nowo dodane przepisy, tj. art. 26 ust. 2ca oraz ust. 2ed ustawy o CIT, zgodnie z którymi, w szczególności:

• podmioty dokonujące wypłat należności za pośrednictwem rachunków papierów wartościowych albo rachunków zbiorczych (tj. np. emitenci papierów wartościowych), są obowiązane do przekazania podmiotom prowadzącym te rachunki informacji o występowaniu pomiędzy nimi a podatnikiem powiązań w rozumieniu przepisów o cenach transferowych oraz przekroczeniu kwoty 2 mln PLN, co najmniej 7 dni przed dokonaniem wypłaty;
• ustalenia przekroczenia ww. kwoty oraz występowania ww. powiązań, dokonuje podmiot prowadzący rachunki papierów wartościowych albo rachunki zbiorcze.

Powyższe regulacje obligują do ustalenia względnie tożsamego zakresu danych przez dwa odrębne, często niepowiązane podmioty. Brzmienie przepisów pozostawia obszar – swego rodzaju – luzu interpretacyjnego, który może mieć wymierny wpływ na konsekwencje podatkowe w zakresie odpowiedzialności na gruncie Ordynacji podatkowej oraz odpowiedzialności wedle Kodeksu karnego skarbowego. Wspomniany luz interpretacyjny niestety nie został w żaden sposób dookreślony w ramach uzasadnienia do Polskiego Ładu, ani też w trakcie procesu legislacyjnego (podczas którego zainteresowani zgłaszali stosowne uwagi w powyższym zakresie).

Wątpliwości w zakresie nowych regulacji

Po pierwsze, należy wskazać na niuans w postaci wątpliwego określenia, jakie informacje miałby płatnikowi WHT przekazać podmiot dokonujący wypłaty, tj. czy ten podmiot powinien przekazać informację:

• wyłącznie w sytuacji ziszczenia się dwóch przesłanek (tj. przekroczenia kwoty 2 mln PLN oraz występowania powiązań, do czego referuje brzmienie przepisu), czy też
• w sytuacji ziszczenia się obu przesłanek, jednej z przesłanek albo żadnej z nich, tj. (i) przekroczenia kwoty lub (ii) wystąpienia powiązań, bądź (iii) nieprzekroczenia kwoty oraz niewystępowania powiązań, co stanowiłoby zobowiązanie do raportowania w szerokim ujęciu, które mogłoby ułatwić wykonywanie obowiązku nałożonego na płatnika wynikającego z ust. 2ed, natomiast po stronie podmiotu dokonującego wypłaty mogłoby stanowić dodatkowy, niekoniecznie pożądany, obowiązek raportowy.

Szczególną wątpliwość w powyższym zakresie budzić może kwestia samodzielnego ustalania przez płatnika WHT przekroczenia kwoty 2 mln PLN oraz występowania powiązań (np. w sytuacji nieuzyskania przez płatnika żadnej informacji), co pozostaje wprost wymagane przez ust. 2ed niezawierający odwołania do informacji uzyskiwanych na podstawie ust. 2ca. Płatnik bowiem może nie być w stanie uzyskać wszystkich danych odnośnie do płatności w oparciu o własny stan wiedzy, jak też może nie być w stanie jednoznacznie ustalić powiązań pomiędzy podmiotem dokonującym wypłaty a podatnikiem WHT. Tym bardziej, należy podkreślić, że płatnik pozostaje zobowiązany do dochowania należytej staranności w zakresie realizacji swoich obowiązków. Równocześnie, podmiot dokonujący wypłaty również nie musi zawsze posiadać niezbędnych do przekazania płatnikowi danych (np. w sytuacji przekazywania płatności poprzez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych).

Ryzyka na gruncie Ordynacji podatkowej i Kodeksu karnego skarbowego

W bezpośrednim związku do powyższych przepisów, ustawodawca zdecydował się obarczyć podmiot dokonujący wypłaty odpowiedzialnością za niepobrany podatek, jeżeli podatek nie został pobrany z uwagi na niewykonanie obowiązku określonego w art. 26 ust. 2ca ustawy o CIT lub z uwagi na niezgodność informacji przekazanej na podstawie tych przepisów z rzeczywistością (por. art. 30 § 5b Ordynacji podatkowej). Kwestią otwartą do dyskusji pozostaje odpowiedzialność płatnika WHT w związku z obowiązkiem nałożonym poprzez ust. 2ed, do którego Ordynacja podatkowa wprost nie referuje.

Równocześnie, począwszy od 2022 r., zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym, jako przestępstwo skarbowe (art. 56d § 1 oraz § 1a KKS) może być kwalifikowane:

• złożenie nieprawdziwego oświadczenia lub zatajenie prawdy przy składaniu oświadczenia z art. 26 ust. 2ca ustawy o CIT, oraz
• wbrew obowiązkowi, niezłożenie tego oświadczenia lub złożenie go po terminie,
  – co podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (tj. do blisko 29 mln PLN).

Zważając na wysokość grzywny, którą organ podatkowy mógłby nałożyć na osoby odpowiedzialne za sprawy finansowo-podatkowe podmiotu dokonującego wypłaty, szczególnie istotne staje się określenie, co stanowi obowiązek dla tego podmiotu, tj. w jakich okolicznościach powinien on przekazać informację, o której mowa w ust. 2ca, z uwzględnieniem wspomnianych powyżej wątpliwości.

Kwestie do rozważenia

Nowe przepisy w zakresie WHT dotyczące płatności dokonywanych za pośrednictwem rachunków papierów wartościowych albo rachunków zbiorczych, podobnie jak inne przepisy Polskiego Ładu, dostarczają kolejnych wątpliwości do – i tak – często niejasnych, funkcjonujących już przepisów podatkowych, a równocześnie wiążą się z istotnymi sankcjami podatkowymi. Płatnicy powinni przede wszystkim rozważyć poszczególne warianty, w zakresie których mogą uzyskiwać różnego rodzaju informacje od podmiotów dokonujących wypłaty, wobec konieczności poboru WHT. Celem zabezpieczenia swojej pozycji podatkowej, zarówno na gruncie odpowiedzialności za niepobrany WHT, jak też stricte gruncie karnoskarbowym, można rozważyć posłużenie się przewidzianymi w Ordynacji podatkowej instrumentami ochronnymi (np. wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej) bądź oczekiwać na wiążące objaśnienia ze strony MF.

Autor: Andrzej Dziuba, Konsultant, Zespół Doradztwa Podatkowego dla Instytucji Finansowych