Środki Unii Europejskiej na lata 2021-2027

Od czasu wstąpienia do Unii Europejskiej Polska ma możliwość korzystania ze środków unijnych dostępnych w ramach Wieloletnich Ram Finansowych. Projekty realizowane ze wsparciem z programów finansowanych z funduszy na lata 2014-2020 powoli się kończą, a jednocześnie trwają prace nad instrumentami wsparcia finansowanymi z budżetu na lata 2021-2027, którego wartość przekracza w cenach bieżących 1,2 bln euro.

Poza środkami dostępnymi w ramach Wieloletnich Ram Finansowych, Polska i inne kraje członkowskie mogą liczyć na środki pochodzące z Next Generation EU mającego na celu wsparcie gospodarki w wyjściu z kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19. Na działania wspierane w ramach tego funduszu przeznaczono 806,9 mld euro.

W sumie budżet UE na lata 2021-2027 oraz środki w ramach Next Generation EU to łącznie ponad 2 bln euro (w cenach bieżących), z których:

• 30% przeznaczonych ma być na walkę ze zmianą klimatu,
• 20% przeznaczonych ma być na transformację cyfrową,
• 50% środków przeznaczonych ma być na modernizację Unii Europejskiej poprzez badania naukowe i innowacje, sprawiedliwą transformację klimatyczną i cyfrową oraz gotowość, odbudowę i odporność.

Mając na uwadze fakt, że Wieloletnie Ramy Finansowe są wprowadzane na okres siedmiu lat, wraz z rozpoczęciem kolejnej perspektywy konieczne jest przygotowanie prawodawstwa zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Obecnie trwają prace nad regulacjami, które pozwolą określić cel i sposób wykorzystania przez Polskę przyznanych środków.

Umowa Partnerstwa to kluczowy dokument, opracowany na podstawie tzw. wspólnych ram strategicznych, odzwierciedlający ustalenia pomiędzy Unią Europejską a Polską dotyczące przeznaczenia środków z Wieloletnich Ram Finansowych. W Umowie Partnerstwa zawarte są m.in. informacje dotyczące celów polityki spójności i oczekiwanych rezultatów jej realizacji w Polsce oraz zasad finansowania i podziału środków na programy krajowe i regionalne (odpowiednio ok. 60% i 40% środków).

Działania realizowane będą w ramach pięciu celów polityki spójności oraz dodatkowego (szóstego) celu związanego z przyjętą strategią Europejskiego Zielonego Ładu:

Cel 1: Bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa.

Cel 2: Bardziej przyjazna dla środowiska niskoemisyjna Europa.

Cel 3: Lepiej połączona Europa.

Cel 4: Europa o silniejszym wymiarze społecznym.

Cel 5: Europa bliżej obywateli.

Cel 6: Łagodzenie skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu.

Projekt nowej Umowy Partnerstwa przyjęty został przez Radę Ministrów 30 listopada 2021 r. i oficjalnie przekazany do Komisji Europejskiej 15 grudnia 2021 r. Obecnie trwają zainagurowane 25 stycznia 2022 r. negocjacje Umowy Partnerstwa z Komisją Europejską – zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiającym wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej, Komisja Europejska powinna zatwierdzić dokument w terminie 4 miesięcy od jego przekazania.

Ustawa o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 , zwana także ustawą wdrożeniową, stanowi podstawę realizacji Umowy Partnerstwa, w tym wdrażania programów polityki spójności na lata 2021-2027. Ustawa określa m.in. zadania poszczególnych instytucji, zasady wyboru projektów do dofinansowania, kontroli realizacji programów i projektów, a także podstawowe dokumenty służące wdrażaniu funduszy strukturalnych, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Funduszu Spójności. W ustawie wprowadza się także szczegółowe przepisy dotyczące Krajowego Planu Odbudowy.

Ustawa wdrożeniowa została przyjęta przez Sejm 24 marca 2022 r. i przekazana do Senatu. Poprawki Senatu przegłosowane zostały 12 kwietnia 2022 r. Dokument czeka na uchwalenie przez Sejm i podpisanie przez Prezydenta.

Zgodnie z założeniami Umowy Partnerstwa, wspólne cele unijnej i polskiej polityki będą realizowane poprzez 9 krajowych i 16 regionalnych programów operacyjnych.

Programy regionalne są opracowywane – część z nich przekazana została do negocjacji z Komisją Europejską.

Po zatwierdzeniu przez KE ostatecznej wersji programów operacyjnych, Instytucje Zarządzające opracowywać będą szczegółowy opis osi priorytetowych każdego z programu, a następnie dokumentacją konkursową, w tym kryteria wyboru projektów i pozostałą obowiązującą dokumentację.

Już teraz warto przyjrzeć się założeniom programów i ocenić, które z nich mogą być interesujące dla planowanych do realizacji projektów i działań.