Organizacja przewozów autobusowych a VAT

Rozliczanie VAT w związku z organizacją przez JST transportu publicznego finansowanego przy wsparciu Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych (FRPA) i dotacji z innych samorządów może, w świetle rozbieżnych stanowisk organów podatkowych i sądów, wywoływać pewne wątpliwości.

Źródła finansowania i sposób organizacji przewozów autobusowych przez JST

Środki z FRPA przekazywane są JST w celu dofinansowania realizacji ich zadań własnych dotyczących organizacji publicznego transportu zbiorowego w zakresie przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej.
Organizując przewozy autobusowe, jednostki samorządu terytorialnego mogą również zawierać porozumienia z innymi samorządami na wykonywanie zadania na ich terenie, w zamian za stosowną dotację celową.
Zatem czynności dotyczące publicznego transportu zbiorowego mogą być finansowane co do zasady z trzech źródeł:

• środków z Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych,
• dotacji celowej od ościennych JST oraz
• środków własnych.

W celu realizacji zadań własnych w zakresie przewozów autobusowych JST może podpisywać umowy z zewnętrznymi przewoźnikami – operatorami albo prowadzić taką działalność za pośrednictwem swoich jednostek organizacyjnych.

Jakie to powoduje wątpliwości?

W związku z przedmiotową sytuacją powstają zasadniczo następujące wątpliwości:

• Czy środki z FRPA podlegają opodatkowaniu VAT po stronie JST?
• Czy dotacje celowe otrzymywane od ościennych JST podlegają opodatkowaniu VAT?
• Czy środki przekazywane przez JST do zewnętrznego przewoźnika podlegają opodatkowaniu VAT po stronie przewoźnika?
• Czy JST może przysługiwać prawo do odliczenia VAT od wydatków ponoszonych na organizację transportu publicznego (w tym z faktur wystawianych przez przewoźnika)?

Rozbieżności między stanowiskiem sądów administracyjnych a organów podatkowych

Kwestia opodatkowania VAT dotacji / dofinansowań do realizacji określonych zadań niezmiennie powoduje szereg wątpliwości i stanowi przedmiot sporu pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi. Nie inaczej jest w przypadku środków z FRPA oraz dotacji celowych od ościennych JST.

Jak wynika ze znanych nam rozstrzygnięć w zakresie przewozów autobusowych, odmienny sposób ich organizacji generuje inne konsekwencje na gruncie VAT.

W przypadku gdy przewoźnikiem jest JST za pośrednictwem jednostki organizacyjnej, a także gdy przewoźnikiem jest podmiot zewnętrzny, a wpływy uzyskane ze sprzedaży usług przewozowych w obu sytuacjach stanowią przychód JST, to zgodnie ze znanymi nam interpretacjami podatkowymi, zarówno środki z FRPA, jak i dotacje celowe od ościennych JST powinny co do zasady podlegać opodatkowaniu VAT po stronie JST. Z kolei w sytuacji, gdy przewoźnikiem jest podmiot zewnętrzny i wpływy uzyskane ze sprzedaży usług przewozowych stanowią jego przychód, to zdaniem organów podatkowych dotacje celowe od ościennych JST stanowią obrót podlegający opodatkowaniu VAT po stronie JST, natomiast środki z FRPA nie podlegają opodatkowaniu VAT po stronie JST, lecz po stronie przewoźnika.

Znane nam przeważające orzecznictwo sądów administracyjnych niemniej nie podziela stanowiska organów podatkowych i wskazuje, że żadne z ww. dofinansowań / dotacji nie podlega opodatkowaniu VAT ani po stronie JST, ani po stronie przewoźnika (zob. np. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 13 września 2022 r. sygn. I SA/Gl 508/22, wyrok WSA w Szczecinie z dnia 2 grudnia 2021 r. sygn. I SA/Sz 643/21, wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 18 sierpnia 2020 r. sygn. I SA/Bd 269/20, wyrok WSA w Gliwicach z dnia 3 grudnia 2021 r. sygn. I SA/Gl 1097/21, wyrok NSA z dnia 27 sierpnia 2019 r. sygn. I FSK 1072/17).

Co istotne, każde z ww. stanowisk powoduje inne skutki w zakresie ewentualnego prawa do odliczenia VAT, dokumentowania transakcji pomiędzy JST a przewoźnikiem i pomiędzy JST a ościenną JST oraz sposobu rozliczania środków pochodzących z FRPA z wojewodą.

Jakie działania może podjąć JST?

Mając na uwadze wskazane powyżej rozbieżności, w naszej ocenie pożądanym rozwiązaniem może być wystąpienie przez JST z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w celu potwierdzenia konsekwencji podatkowych otrzymywania środków z FRPA oraz dotacji celowej od ościennych JST.

Zwracamy jednak uwagę, że najprawdopodobniej uzyskanie satysfakcjonującego rozstrzygnięcia byłoby możliwe dopiero na etapie postępowania sądowoadministracyjnego.

Warto również mieć na uwadze to, jaki potencjalnie wpływ na kwestię podlegania opodatkowaniu VAT środków z FRPA i dotacji celowych od ościennych JST mogą mieć wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) dotyczące dotacji otrzymywanych przez JST, które zostaną wydane w sprawie C-612/21 (dot. montażu systemów odnawialnych źródeł energii na nieruchomościach mieszkańców) oraz C-616/21 (dot. usuwania azbestu z nieruchomości mieszkańców). Szerzej o ww. sprawach pisaliśmy w innych wydaniach newslettera:

• Rzecznik generalny przy TSUE zajął stanowisko w sprawie opodatkowania VAT dotacji w jednostkach samorządu terytorialnego.
• TSUE rozstrzygnie, co z VAT od dotacji w jednostkach samorządu terytorialnego | Deloitte.