TSUE rozstrzygnie, co z VAT od dotacji w jednostkach samorządu terytorialnego

Analizy

TSUE rozstrzygnie, co z VAT od dotacji w jednostkach samorządu terytorialnego

Pytania prejudycjalne NSA

Biuletyn „VAT w samorządzie” (8/2021) | 22 kwietnia 2021 r.

W związku z niejednolitą praktyką organów podatkowych i sądów administracyjnych w zakresie opodatkowania VAT, Naczelny Sąd Administracyjny skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytania prejudycjalne w dwóch sprawach związanych z projektami prowadzonymi przez jednostki samorządu terytorialnego (JST), na realizację których otrzymują dofinansowania ze środków zewnętrznych.

Temat dofinansowań otrzymywanych przez JST na realizację projektów, w których samorząd wybiera wykonawcę prac, rozlicza dofinansowanie i pobiera ewentualne wpłaty od mieszkańców, był już przez nas kilkukrotnie poruszany. W szczególności pisaliśmy o kwestiach praktycznych związanych z rozliczeniem VAT od otrzymanych dofinansowań oraz o skierowanym przez NSA zagadnieniu prawnym do rozstrzygnięcia przez skład siedmiu sędziów.

W związku ze skierowaniem zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia przez NSA istniały nadzieje na sprawne uregulowanie kwestii opodatkowania dotacji. Niestety okazuje się jednak, że JST będą musiały jeszcze poczekać, gdyż 16 kwietnia 2021 r. NSA postanowił skierować do TSUE pytania prejudycjalne w sprawach dotacji otrzymywanych przez JST na:

  1. montaż systemów odnawialnych źródeł energii (OZE) na nieruchomościach stanowiących własność mieszkańców (postanowienie z dnia 16 kwietnia 2021 r., sygn. I FSK 1645/20);
  2. usuwanie azbestu z nieruchomości stanowiących własność mieszkańców (postanowienie z dnia 16 kwietnia 2021 r., sygn. I FSK 1490/20).

W ramach pytania dotyczącego projektu OZE, NSA poprosił o rozstrzygnięcie dwóch kwestii. Pierwsza dotyczy tego, czy JST realizując projekt działa w charakterze podatnika VAT. Druga wiąże się z wątpliwością czy w przypadku uznania, że JST działa jako podatnik VAT, dotacja otrzymana na realizację projektu powinna podlegać opodatkowaniu. W pytaniu dotyczącym inwestycji w zakresie usuwania azbestu, NSA zapytał jedynie o kwestię działania JST, jako podatnika VAT.
 

Możliwe skutki rozstrzygnięć TSUE

Na tę chwilę ciężko jest przewidzieć, jakie podejście zaprezentuje TSUE. Dlatego też zasadnym wydaje się rozważenie najważniejszych skutków, jakie mogą nieść potencjalne rozstrzygnięcia.
 

Brak statusu podatnika

Jeżeli TSUE uznałby, że realizując projekty w zakresie OZE lub usuwania azbestu JST działają nie jako podatnicy, ale jako organy władzy publicznej, wówczas dotacja otrzymana na realizację projektów nie podlegałaby opodatkowaniu VAT. Takie podejście oznaczałoby jednak brak opodatkowania wpłat mieszkańców. Skutki rozstrzygnięcia ze strony podatku należnego wydają się w tej opcji korzystne dla JST. Jednak należy mieć na uwadze, że jego automatyczną konsekwencją byłby brak prawa do odliczenia VAT. Biorąc natomiast pod uwagę fakt, że zdecydowana większość JST odliczała VAT w projektach dotyczących OZE, sytuacja mogłaby okazać się dla nich problematyczna – najczęściej prowadziłaby bowiem do powstania zaległości podatkowych na znaczne kwoty (w wysokości VAT odliczonego od tego typu inwestycji w ostatnich 5 latach łącznie).

Gmina podatnikiem VAT

Natomiast w przypadku uznania przez TSUE, że realizując ww. projekty JST działają jako podatnicy VAT, wciąż otwartą pozostaje kwestia (braku) opodatkowania dotacji. Konsekwencją uznania, że dotacja nie stanowi podstawy opodatkowania, byłoby powstanie nadpłaty w podatku należnym u tych JST, które, kierując się dotychczasową praktyką organów podatkowych, wykazały podatek VAT od dotacji.

W przypadku projektów OZE równie ważne byłoby uzasadnienie takiego rozstrzygnięcia, bowiem to od niego zależałby los podatku naliczonego. W szczególności, gdyby TSUE uznał, że brak opodatkowania dotacji wynika z jej kosztowego charakteru (co często podatnicy podnoszą w tego typu sporach i co było akceptowane przez niektóre składy orzekające NSA), wówczas możliwość pełnego odliczenia VAT nie powinna być zagrożona. Należy jednak zwrócić uwagę, że sama kwestia prawa do odliczenia VAT nie została przedstawiona TSUE, co w praktyce może przełożyć się na późniejsze wątpliwości w tym zakresie.

Z kolei uznanie przez TSUE, że dotacja podlega opodatkowaniu, potwierdziłoby dotychczasowe stanowisko organów podatkowych, przy czym na powstanie zaległości podatkowej byłyby narażone te JST, które dotacji wcześniej nie opodatkowały. Jednocześnie należałoby się wtedy liczyć z intensywniejszymi kontrolami tego zagadnienia, których celem byłaby identyfikacja przez organy podatkowe wszystkich nierozliczonych dotacji u JST w nieprzedawnionym jeszcze okresie.

Co teraz?

Z niecierpliwością czekamy na rozstrzygnięcia TSUE w powyższych sprawach. Co do zasady organy podatkowe i sądy krajowe powinny bowiem uwzględnić w swoich orzeczeniach wnioski płynące z orzeczenia TSUE. Obecnie można spodziewać się, że będące w toku postępowania sądowe w analogicznych sprawach zostaną zawieszone do czasu wydania przez TSUE wyroków.

Naszym zdaniem, jeżeli w JST są realizowane ww. projekty, warto już teraz przeanalizować sytuację i zastanowić się, jakie ewentualne ryzyka aktualizują się dla JST w poszczególnych scenariuszach opisanych powyżej, a także jakie działania JST mogłyby podjąć już teraz. W zależności od konkluzji, wskazanym może być pilne wystąpienie z wnioskiem (wnioskami) o interpretacje indywidualne i ewentualne wejście na drogę postępowania sądowego tak, aby wykorzystać okres oczekiwania na wyroki TSUE na uzyskanie prawomocnego rozstrzygnięcia sądu administracyjnego w indywidualnej sprawie niezwłocznie po wyroku TSUE (do tej pory od skierowania pytania prejudycjalnego w sprawach JST do wydania wyroku przez TSUE mijały niecałe 2 lata). Warto również zwrócić szczególną uwagę na konstrukcje wniosków o interpretacje, z którymi JST będą występować, aby odpowiednio ujmowały one poszczególne zagadnienia, z uwzględnieniem możliwych scenariuszy po wyrokach TSUE.

Po ewentualnej zmianie interpretacji przepisów przez organy podatkowe / sądy po wyrokach TSUE, bez zabezpieczenia tego zagadnienia w formie interpretacji JST może stanąć przed problemem ponownego rozliczenia projektu i ewentualnymi zaległościami VAT.

Subskrypcja

Otrzymuj powiadomienia o nowych wydaniach biuletynu "VAT w samorządzie".

Zapisz się

Newsletter: Vat w samorządzie

Subskrybuj na e-mail powiadomienia o nowych wydaniach biuletynu



Czy ta strona była pomocna?