Kwalifikowalność VAT w ramach programu Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych

Wątpliwości dotyczące kwalifikowalności VAT

W lutym br. do Ministra Finansów wpłynęła interpelacja poselska, w której zadano kilka kluczowych pytań. Zwrócono się z prośbą o wyjaśnienie, czy przyznane środki z RFIL mogą zostać uznane za dofinansowanie do kwoty netto, jednocześnie czy potencjalną różnicę między kwotą przyznanego dofinansowania a kwotą netto można przeznaczyć na realizację innych projektów inwestycyjnych, czy może jednak należy uznać, że środki te stanowią dofinansowanie do kwoty brutto. Poproszono także o wyjaśnienie, czy jeżeli JST przeznaczy środki na sfinansowanie wydatków inwestycyjnych wraz z kwotą VAT, a następnie okaże się, że JST przysługiwało pełne lub częściowe prawo do odliczenia VAT, dochodzi do podwójnego finansowania oraz zachodzi obowiązek zwrotu środków z RFIL w zakresie, w jakim VAT został odliczony.
 

Dlaczego temat jest istotny?

Obecnie, przy braku jasnych wytycznych dotyczących sposobu traktowania VAT w ramach udzielonych kwot dofinansowań, pojawiają się wątpliwości jak właściwie rozliczyć otrzymane środki. Jeżeli Minister Finansów stanie na stanowisku, że należy traktować środki pochodzące z RFIL jako dofinansowanie do kwoty brutto, w przypadku odliczenia VAT naliczonego od wydatków poniesionych na inwestycje, JST może być zobowiązana do zwrotu części dofinansowania przypadającej na kwotę odzyskanego podatku VAT.

Powyższe wynika z zakazu podwójnego finansowania oraz z zasady, że beneficjent zobowiązany jest do zwrotu zrefundowanego w ramach projektu, odpowiednio w całości lub w części, poniesionego podatku VAT, jeżeli zaistnieją przesłanki umożliwiające odzyskanie tego podatku przez beneficjenta. Zgodnie bowiem z art. 169 Ustawy o Finansach Publicznych, dotacje udzielone z budżetu państwa pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami.

JST może wówczas stanąć przed koniecznością kalkulowania kwoty dofinansowania do zwrotu w zależności od rodzaju inwestycji – a co za tym idzie – przysługującego prawa do odliczenia VAT. Tymczasem aktualne pozostają problemy podatników z zastosowaniem odpowiednich proporcji i preproporcji VAT, które często determinują wysokość VAT podlegającego odliczeniu. Wiele takich spraw kończy się długoletnimi sporami przed sądami administracyjnymi, które oceniają jakie prewspółczynniki mogą być zastosowane w danych stanach faktycznych.

Wydaje się, że Ministerstwo Finansów nie będzie chciało czekać aż tak długo na zwrot przez JST odpowiednich kwot.

Problematyczne mogą okazać się również sytuacje, w których danej JST zostało przyznane dofinansowanie na kilka projektów w wysokości niepokrywającej całości kosztów inwestycji, a środki wpłynęły na rachunek JST jednym przelewem. W tym przypadku pojawi się niepewność, w jaki sposób przyporządkować kwoty do poszczególnych inwestycji oraz jak ustalić, ile z tego przypada na kwotę podatku VAT, a ile na kwotę netto poszczególnych projektów.

A może nie odliczać VAT?

Z punktu widzenia ustawy o VAT odliczenie VAT nie jest obowiązkiem podatnika, lecz jego uprawnieniem – tym samym, na gruncie odpowiedzialności wynikającej z ustaw podatkowych lub odpowiedzialności karnej skarbowej, zaniechanie odliczenia nie powinno powodować żadnych negatywnych konsekwencji.

Natomiast należy mieć na uwadze, że działalność JST podlega kontroli nie tylko organów podatkowych, ale także m.in. regionalnych izb obrachunkowych (RIO) i Najwyższej Izby Kontroli (NIK).

Kontrola działalności samorządu terytorialnego przeprowadzana jest pod względem legalności, gospodarności i rzetelności. W kontekście odliczania VAT kluczowe jest kryterium gospodarności, rozumianej jako umiejętność efektywnego, ekonomicznego zarządzania. Zaniechanie odliczania VAT może być uznane za działanie niegospodarne, gdyż jest rezygnacją z dochodzenia kwot pieniężnych, do których dana JST ma prawo.

Przykładowo w wynikach kontroli NIK z 2020 r. odniesiono się do kwestii odliczeń VAT przez JST. Zastrzeżenia NIK budziło zaniechanie odliczeń VAT w sytuacjach, gdy prawo takie przysługuje. Szerzej o wynikach kontroli NIK pisaliśmy w artykule „Wyniki kontroli NIK w zakresie centralizacji VAT w JST”.

Nie należy również zapominać o tym, że nieskorzystanie z prawa do odzyskania VAT nie wyklucza żądania zwrotu odpowiednich, podlegających odliczeniu kwot przez instytucję finansującą.