Oracle Database – metryka Named User Plus czy Processor?

Licencjonowanie oprogramowania Oracle często stanowi wyzwanie, przede wszystkim dla większych organizacji, których infrastruktura IT bywa niezwykle złożona, łatwo jest popełnić błąd, którego koszty mogą być liczone w milionach złotych. Dlatego wielu klientów decyduje się na kompleksowy przegląd zgodności licencyjnej. W poniższym artykule skupimy się na wybranych aspektach licencjonowania środowiska produkcyjnego dla Oracle Database Enterprise Edition. Wskażemy różnicę pomiędzy licencjami Named User Plus, a Processor oraz obszary, w których najczęściej popełniane są kosztowne błędy.
 

O zgodności licencyjnej Oracle Database

Oracle, w przypadku większości swoich rozwiązań, w tym także Oracle Database Enterprise Edition, oferuje dwie metryki licencjonowania swoich produktów: metrykę Processor oraz Named User Plus (w skrócie NUP). Zarówno jedna, jak i druga może okazać się lepszym rozwiązaniem, w zależności od wielkości środowiska oraz od liczby użytkowników mających dostęp do oprogramowania. Wszystkie środowiska, dla których program jest zainstalowany i/lub uruchomiony, muszą zostać objęte określoną liczbą jednostek licencji.

Korzystanie z oprogramowania Oracle Database wymaga, aby klienci posiadali licencje dla produktów zainstalowanych w środowiskach produkcyjnych, nieprodukcyjnych, (takich jak środowiska testowe i przedprodukcyjne) oraz w środowiskach awaryjnych (z ang. disaster recovery). Oracle dopuszcza zastosowanie ograniczonych funkcjonalnie produktów Oracle Technology Network (w skrócie ONT) na środowiskach testowych, z wykorzystaniem specyficznej licencji OTN, jednakże w takich przypadkach spełniony musi być szereg restrykcyjnych warunków, jak np. brak dochodów z aplikacji operującej na środowisku testowym. Podobnie też środowiska awaryjne objęte są specyficznymi zasadami. W celu uzyskania korzyści finansowej konsument musi liczyć się z, np. ograniczeniem częstotliwości jego uruchamiania. Ich treść oraz instrukcje zastosowania oprogramowania można znaleźć w dokumencie „Licensing Data Recovery Environments ” udostępnionym przez Oracle.

Metryka Processor, a Named User Plus (NUP)

Metryka Processor jest wykorzystywana do licencjonowania wszystkich procesorów, na których są zainstalowane i/lub uruchomione bazy danych Oracle. Metryka Processor nie narzuca ograniczenia liczby użytkowników posiadających dostęp do oprogramowania. Wszystkie rdzenie w środowisku fizycznym muszą zostać objęte licencjami, których liczba jest obliczana w oparciu o dokument „Oracle Processor Core Factor”. Ponadto, współczynnik rdzenia procesora powinien zostać pomnożony przez zsumowaną liczbę rdzeni dla każdej maszyny, a wynik zaokrąglony w górę do liczby całkowitej.
Jest to metryka wygodna w przypadku dużych środowisk, dla których dokładne śledzenie liczby użytkowników oraz ich identyfikacja może sprawiać problemy. Metryka Processor jest stosowana także w przypadku, gdy jej wykorzystanie jest bardziej efektywne kosztowo.

Metryka Named User Plus umożliwia licencjonowanie programów według liczby użytkowników. Związana jest też z liczbą procesorów, na których działa oprogramowanie. Wszystkie rdzenie fizyczne muszą być objęte licencjami użytkowników, których minimalna liczba jest obliczana w oparciu o warunki licencyjne. Dla wersji Enterprise jest to aktualna liczba użytkowników lub liczba wymaganych licencji Processor w środowisku pomnożona razy 25, większa z tych wartości stanowi minimalną wymaganą liczbę licencji NUP. Jest to więc metoda optymalna głównie przypadku, w którym łatwo jest zidentyfikować oraz policzyć użytkowników, czyli dla środowisk małych lub precyzyjnie administrowanych.

Warto zaznaczyć, że użytkownik w rozumieniu warunków licencji to nie tylko osoba fizyczna posiadająca dostęp do bazy danych. Urządzenie nieobsługiwane przez człowieka jest także liczone jako użytkownik, jak również każdy użytkownik mający dostęp do programu za pośrednictwem takiego urządzenia (np. za pośrednictwem dowolnego interfejsu).
 

Metryka Processor czy NUP?

Obie metryki mogą być stosowane w każdym środowisku. Dla danego środowiska lepsza jest metryka, która generuje mniej kosztów, zarówno licencyjnych jak i kosztów związanych z administracją użytkowników. Częstą praktyką jest obejmowanie środowisk testowych i przedprodukcyjnych (w przypadku których łatwiej nadzoruje się dostępy) metryką NUP, lecz takie rozwiązanie, wbrew powszechnie spotykanym mitom, nie zawsze jest kosztowo efektywne. Podobnie środowiska produkcyjne nie zawsze w mniejszym stopniu obciążają budżet w przypadku zastosowania metryki Processor, ponieważ liczba użytkowników może być niska lub regularnie ograniczana. Wybór odpowiedniej metody licencjonowania powinien być podejmowany na podstawie informacji o liczbie użytkowników, przeznaczeniu środowiska, jego strukturze oraz rodzaju i liczbie procesorów operujących w jego ramach. Może się zdarzyć, że koszty zastosowania zarówno jednej jak i drugiej metryki nie są znacząco różne, zalecane jest wtedy zastosowanie metryki Processor. 
 

Drobne błędy, wielkie problemy – nieprawidłowe instalacje w środowisku wirtualnym

Temat licencjonowania baz danych Oracle, omawiany przez pryzmat środowisk fizycznych (bez wdrożonej wirtualizacji), może wydawać się prosty. Wyzwania zaczynają się w momencie przejścia do problemu środowisk zwirtualizowanych, na których zainstalowane i/lub uruchomione jest oprogramowanie.

Firma Oracle nie stosuje odrębnych zasad licencjonowania dla wdrożeń wirtualizacji. Każdy wirtualny host w zależności od liczby procesorów, musi zostać objęty liczbą licencji wyliczonych na podstawie wcześniej wspomnianego dokumentu „Oracle Processor Core Factor”. Tzw. miękkie partycjonowanie (z ang. Soft Partitioning), polegające na segmentacji środowisk za pomocą menadżerów zasobów (czyli ograniczanie liczby procesorów, na których działa baza danych) nie może być stosowane w celu ograniczenia liczby wymaganych licencji oprogramowania.

W praktyce takie podejście oznacza, że w przypadku technologii zaliczanych do Soft Partitioning pomimo instalacji Oracle Database Enterprise lub innej dostępnej wersji bazy danych, nawet na jednym urządzeniu wirtualnym, obowiązkiem licencyjnym objęte zostają wszystkie hosty należące do danej infrastruktury fizycznej. Słowo „fizycznej” stanowi podstawę zrozumienia podejścia producenta. Dla zobrazowania przedstawię prosty przykład: Oracle Database Enterprise Edition zainstalowane jest na jednym urządzeniu wirtualnym operującym w ramach jednego z klastrów należących do jednej większej infrastruktury fizycznej. Pomimo jednej instalacji, która nie musi być uruchomiona, obowiązkiem licencyjnym objęta zostaje cała infrastruktura fizyczna, licząca wiele klastrów. Ponadto, infrastruktura taka, niezależnie od tego czy zainstalowany został komponent programu Oracle Database Enterprise czy np. Standard Edition zostaje objęta obowiązkiem licencyjnym edycji Enterprise. Jest to spowodowane restrykcją dla wersji Standard, która ogranicza stosowanie jej w środowiskach, w których wirtualizacja przekracza określony limit liczby maszyn.

Dla głębszego zobrazowania skali rozbieżności, które mogą zaistnieć w wyniku braku zrozumienia zasad opracowanych przez producenta, przeprowadźmy proste kalkulacje na podstawie dwóch przykładów, przedstawiających cztery instalacje oprogramowania Oracle Database Enterprise Edition na dwóch różnych platformach:

A więc niezbędna liczba licencji, którymi należałoby objąć maszynę to 15 licencji metryki Processor.

W tym przypadku, niezbędna byłaby liczba 300 licencji metryki Processor.

Różnica wymagań licencyjnych dla przykładowych środowisk powstała w wyniku braku fizycznego podziału środowiska VMware, w którego skład wchodzi kilka sporych klastrów. Pomimo zastosowania miękkiego podziału, liczba wymaganych licencji nie będzie liczona dla środowiska wirtualnego, a dla całego środowiska fizycznego, ponieważ wydawca oprogramowania nie dopuszcza zastosowania tzw. z ang. affinity rule (czyli programowego podziału środowiska) jako metody ograniczenia liczby licencji niezbędnych do pokrycia środowiska fizycznego.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Regularne przeglądy oprogramowania Oracle to najlepsza metoda, pozwalająca na utrzymanie pełnej zgodności licencyjnej oraz unikanie niezgodności powstających w wyniku popełniania błędów, takich jak np.: przypadkowa instalacja oprogramowania na maszynach wirtualnych, czy przypadkowe uruchamianie komponentów oprogramowania nieobjętych licencjami. Analizy przeprowadzane przez niezależnych specjalistów pozwalają także na holistyczne spojrzenie na infrastruktury już objęte licencjami oraz wskazanie tych, dla których zastosowane zostały nieefektywne kosztowo metryki licencyjne, lub dla których w wyniku zmian (np. zwiększenia liczby użytkowników) obecna metryka stała się nieefektywna.

*Powyższy artykuł przedstawia jedyne wybrane zagadnienia z tematu licencjonowania oprogramowania Oracle. W celu poznania pełnych warunków licencyjnych oprogramowania Oracle należy zapoznać się z materiałami udostępnianymi bezpośrednio przez producenta oprogramowania.

Autor: Piotr Stamper