Konsumenci są gotowi na działania łagodzące skutki zmian klimatu

Ponad 80 proc. osób deklaruje, że swoje obawy związane ze zmianami klimatycznymi przekuwa w działania, co pokazują badania ankietowe Indeks Postaw Klimatycznych przeprowadzone przez Deloitte. Jak pokazywaliśmy w poprzednim raporcie,^[4] chęć przeciwdziałania globalnemu ociepleniu wpływa na nasze decyzje na rynku pracy, w czasie wyborów politycznych, czy wreszcie jako konsumentów.

Najwięcej respondentów stara się nie marnować żywności, wody i energii, ale wiele osób ogranicza także zakupy czy podróże. Takie działania częściej deklarują kobiety, osoby starsze oraz osoby z wyższym wykształceniem. Niemal połowa z ankietowanych kobiet w ostatnim roku ograniczała liczbę kupowanych ubrań, a blisko 30 proc. redukowała spożywanie mięsa. Analogiczne wartości obserwujemy dla osób z wyższym wykształceniem. Dla ogółu ankietowanych te odsetki to odpowiednio 44 proc i 25 proc. Dodatkowo 33 proc. respondentów częściej wybiera lokalne produkty, 20 proc.  wybiera jedynie produkty przyjazne dla środowiska. Zakres podejmowanych działań jest powiązany z niepokojeniem o zmiany klimatyczne. Osoby deklarujące, że w ciągu ostatniego miesiąca martwiły się konsekwencjami zmian klimatycznych średnio podejmowały około 5 działań prośrodowiskowych.  Pozostali ankietowani wskazali średnio na 3 takie działania.

Dbałość o środowisko jest ważne dla wielu polskich konsumentów. Ponad połowa respondentów (58 proc.) deklaruje, że wybiera marki/produkty, które podejmują działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Dodatkowo co drugi respondent deklaruje, że sprawdza marki, aby upewnić się, że faktycznie robią to, co mówią w kwestii zrównoważonego rozwoju. Niezależnie od kategorii produktu ponad połowę respondentów deklaruje, że aspekty środowiskowe były dla nich ważne lub bardzo ważne podczas ostatnich zakupów. Ich istotność w codziennych wyborach wyraźne wiąże się ze skalą obaw klimatycznych. Wśród osób deklarujących zaniepokojenie zmianami klimatycznymi 66 proc. uważała aspekty środowiskowe jako ważne lub bardzo ważne. Wśród pozostałych, tj. niezaniepokojonych klimatem odsetek ten był wyraźnie niższy - 46 proc. deklarowało, że te aspekty były co najmniej ważne.  Przytoczone liczby dotyczą artykułów spożywczych. W pozostałych kategoriach możemy zaobserwować podobny wzorzec.

Kobiety częściej deklarują kierowanie się aspektami środowiskowymi przy dokonywaniu zakupów. Zależność tą obserwujemy nawet po uwzględnieniu faktu, że kobiety częściej deklarują również zaniepokojenie zmianami klimatycznymi.  Jest to ważna informacja dla sprzedawców, ponieważ to kobiety częściej robią codzienne zakupy.^[5]

Za obawami i deklaracjami idzie wyższa skłonność do zapłaty za produkty przyjazne środowisku. Większość respondentów deklaruje, że jest skłonna zapłacić więcej za produkty przyjazne środowisku. Dominują respondenci skłonni przeznaczyć na ten cel do 10 proc. Kobiety są nieznacznie bardziej skłonne do płacenia dodatkowej premii za „zielone” produkty. W tym przypadku, tą zależność da się jednak wytłumaczyć wyższym poziomem obaw klimatycznych wśród kobiet. Największą skłonność do płacenia za produkty przyjazne środowisku deklarują osoby najbardziej zaniepokojone zmianami klimatycznymi.

Dochody osób najbardziej zaniepokojonych zmianami klimatu będą rosły, a wraz z nimi potencjał rynku towarów przyjaznych dla środowiska. Skłonność do płacenia za towary przyjazne dla środowiska różni się między grupami wieku i jest największa wśród osób młodszych. Wśród osób, do 34 roku życia 22 proc. deklaruje, że jest skłonna płacić cenę wyższą o ponad 10% lub więcej za produkty przyjazne środowisku. Dla osób starszych ten odsetek to niespełna 16 proc. Można zakładać, że wraz z wiekiem postawy te istotne się nie zmienią, ale z pewnością zmienią się dochody. Według danych Ministerstwa Finansów (Chrostek et al. 2020) w Polsce najwyższe dochody osiągają osoby w wieku 40-50 lat, czyli w okresie, gdy są już na wyższych stanowiskach i wciąż intensywnie pracują. Różnice te są istotne – osoby w wieku 40-45 lat zarabiają średnio o ponad 1/3 więcej od swoich o 10 lat młodszych kolegów. Skoro ktoś już w wieku 30 lat jest skłonny więcej płacić za towary przyjazne dla środowiska, tym bardziej będzie skłonny to robić, gdy będzie miał wyższe dochody.

Indywidualne deklaracje pokrywają się z tym co konsumenci myślą o społeczeństwie. Jednym ze sposobów sprawdzenia szczerości ankietowanych w ich odpowiedziach i deklaracjach może być pytanie nie o nich samych, ale o innych. W ankiecie dla dziewięciu różnych rodzajów dóbr przedstawiono pary, w których jedna z opcji była przyjazna środowisku, ale jej cena była wyższa. Ankietowani mieli za zadanie wskazać, na którą z opcji zdecyduje się większość osób żyjących w Polsce.

Wyniki prowadzą do istotnych wniosków. Im relatywna różnica w cenie pomiędzy standardowym produktem a jego ekologicznym odpowiednikiem, czyli tzw. premia za ekologiczność, jest wyższa tym mniej osób deklaruje, że produkt ekologiczny byłby wybierany przez większość Polaków.

Średnio konsumenci są skłonni dopłacić ok. 6 proc. za produkty przyjazne środowisku. Warto jednak podkreślić, że nasze oszacowania wskazują raczej na górne wartości skłonności do zapłaty. Ankieta była przeprowadzana przez Internet, nie było więc bezpośredniego kontaktu z ankieterem, który dodatkowo mógł motywować to „wybielania” swoich działań i wartości, mimo wszystko jednak dane ankietowe systematycznie przeszacowują skłonność do zapłaty za rzeczy społecznie korzystne. Dodatkowo sygnalizować mogłaby to większa skala rynku produktów zrównoważonych, na którą wskazują przekonania ankietowanych w porównaniu do sytuacji rzeczywistej. Dla przykładu szacuje się, że żywność ekologiczna odpowiada w Polsce za 0,5 proc.^[6] rynku a zrównoważone produkty kosmetyczne za ok. 4 proc. ^[7]

Demografia i rosnące obawy sprawią, że premia jaką konsumenci są skłonni zapłacić za produkty przyjazne środowisku będzie w przyszłości wyższa. Wraz z upływem czasu będzie rosło znaczenie osób deklarujących dziś większą skłonność do płacenia za zielone produkty tj. tzw. milenialsów i pokolenia Z.  Dodatkowo, te osoby będą dysponowały coraz większym dochodem. Rosnący odsetek osób o wyższym wykształceniu również przyłoży się do wzrostu premii, jaką gotowi jesteśmy płacić za zielone produkty. Skłonność do zapłaty za towary ekologiczne jest dodatnio powiązana ze skalą obaw klimatycznych. Ta zaś, ze względu na rosnącą widoczność konsekwencji globalnego ocieplenia, będzie rosła z czasem. Wzrost liczby osób o największych obawach klimatycznych o 50 proc. w skali całej gospodarki przekłada się na wzrost o 0,5 proc. premii na towarach przyjaznych środowisku.

Dziś zielone produkty są droższe od ich mniej zrównoważonych odpowiedników, ale różnica w cenach będzie się zmniejszać. Efekty skali i dostępne technologie będą wpływać na spadek cen zielonych produktów. Obecnie mamy do czynienia z ograniczeniami ze strony podażowej. Liczba producentów produktów ekologicznych jest mała w stosunku do zgłaszanego popytu. Wyższe ceny mogą być po części pochodną wyższej marży na jaką mogą pozwolić sobie producenci ze względu na małą konkurencję. W średnim okresie, wraz z pojawieniem się nowych firm na rynku marża powinna spadać. W tą samą stronę będą działały zmiany technologiczne. Dziś, proces produkcji towarów zrównoważonych jest nadal bardziej kosztowny, ale widoczne są szybkie zmiany. Świetnym przykładem tego zjawiska jest cena energii słonecznej, która rok rocznie okazuje się niższa niż zakładaliśmy w prognozach. Dla przykładu ceny w 2020 roku „przegoniliśmy” prognozy International Energy Agency (IEA) z 2014 roku o ponad 30 lat.^[8] Równolegle ze spadającymi cenami zielonych towarów możemy oczekiwać wzrostu cen ich niezrównoważonych odpowiedników. Najbardziej widocznym przykładem tutaj mogą być rosnące ceny emisji gazów cieplarnianych.

Bibliografia:

Alvarez, Jose Luis Cruz, i Esteban Rossi-Hansberg. The economic geography of global warming. No. w28466. National Bureau of Economic Research, 2021.,

Burke, Marshall, Solomon M. Hsiang, and Edward Miguel. "Global non-linear effect of temperature on economic production." Nature 527.7577 (2015): 235-239.

Chrostek, Paweł, Justyna Klejdysz i Marek Skawiński: Wybrane aspekty systemu podatkowo-składkowego na podstawie danych administracyjnych 2017, MF Opracowania i Analizy NO 4-2020

Mann, M. E., Zhang, Z., Hughes, M. K., Bradley, R. S., Miller, S. K., Rutherford, S., & Ni, F. (2008). Proxy-based reconstructions of hemispheric and global surface temperature variations over the past two millennia. Proceedings of the National Academy of Sciences, 105(36), 13252-13257.

Lake, Amelia A., et al. "Food shopping and preparation among the 30‐somethings: whose job is it? (The ASH30 study)." British Food Journal (2006).

Przypisy:

^[1] CAT Warming Projections Global Update - Dec 2018 (climateanalytics.org)

^[2] Manet et al. 2008

^[3] Porównaj np. Alvarez i inni. (2021) czy Burke i Hsiang, (2015)

^[4] Indeks Obaw Klimatycznych (Climate Sentiment Index) | Deloitte Polska

^[5] Porównaj np. Lake i inni 2006. 

^[6] Raport Polskiej Izby żywności Ekologicznej „Żywność ekologiczna w Polsce. Raport 2021”, Polski rynek ekożywności rośnie, ale nie brakuje wyzwań - Jemy Eko

^[7] Raport BASF https://www.basf.com/pl/documents/pl/Press/News%20pdf/2021/Kosmetyki%20naturalne%20-%20trendy%20-%20dane%20-%20webinar.pdf

^[8] Solar’s Future is Insanely Cheap (2020) – Ramez Naam