Nowy raport ACFE dotyczący nadużyć pracowniczych opublikowany

Zgodnie z definicją zaprezentowaną¹ przez ACFE nadużycie pracownicze to wykorzystanie swojego zawodu w celu osobistego wzbogacenia się poprzez celowe niewłaściwe użycie lub niewłaściwe zastosowanie zasobów lub aktywów organizacji zatrudniającej. Nadużycie pracownicze stanowi jedno z najbardziej kosztownych przestępstw finansowych.

Zdaniem ACFE pieniądze utracone przez organizację w wyniku nadużyć pracowniczych stanowią istotny drenaż globalnej gospodarki. Raport wskazuje, że spośród badanych 2504 przypadków nadużyć pracowniczych, średnia strata poniesiona przez organizację w wyniku pojedynczego przypadku, wyniosła 1,590 mln USD. Takie szkody wpływają na zdolność organizacji do tworzenia miejsc pracy, produkowania dóbr i usług, a także świadczenia usług przez podmioty sektora publicznego. Szacunki biegłych ds. przestępstw i nadużyć gospodarczych („CFE”) dotyczące globalnej straty z tytułu nadużyć gospodarczych wskazują na kwotę ok. 4,5 tln USD.

Sposoby popełniania nadużyć pracowniczych

W Raporcie wyróżniono trzy główne rodzaje nadużyć:

• kradzież lub niewłaściwe wykorzystane aktywów organizacji (86% badanych przypadków) - mediana poniesionej straty – 100 tys. USD;
• korupcja (43% badanych przypadków) - mediana poniesionej straty – 200 tys. USD;
• związane z raportowaniem danych finansowych - celowe kreowanie istotnych nieprawidłowości lub zaniechania (10% badanych przypadków) - mediana poniesionej straty – 954 tys. USD.

Ponad 1/3 badanych przypadków miała znamiona nadużycia pracowniczego więcej niż jednego rodzaju. Mediana okresu trwania schematu oszustwa pracowniczego to 14 miesięcy. Im dłużej nadużycie pozostaje niewykryte tym większa strata finansowa ponoszona przez przedsiębiorstwo.
 

Środki za pomocą, których wykrywane są oszustwa zawodowe

Środki za pomocą, których najczęściej wykrywane były nadużycia zawodowe:

• sygnalista (whistleblower) – 43% badanych przypadków,
• audyt wewnętrzny – 15% przypadków,
• inspekcja zarządu – 12% przypadków,
• inne źródła – 6% przypadków,
• przypadek – 5 % przypadków.

Powyższe wyniki potwierdzają nasze obserwacje – efektywnie wdrożony proces zgłaszania nieprawidłowości wraz z dedykowanym narzędziem to najefektywniejsza metoda wykrywania nadużyć. Informacja whistleblowera występowała trzykrotnie częściej od kolejnego źródła wykrywania oszustw – audytu wewnętrznego. Z tego powodu proces dokładnej oceny informacji pochodzącej od informatorów powinien być priorytetem przy prewencji i wykrywaniu nadużyć pracowniczych.

50% informatorów stanowią pracownicy, a drugą połowę strony trzecie wobec poszkodowanej organizacji – klienci, sprzedawcy, konkurencja oraz anonimowe źródła.

Według Raportu w 2020 r. do sygnaliści wykorzystywali następujące kanały służące do zgłaszania nieprawidłowości: infolinia (33% przypadków) skrzynka e-mail (33% przypadków) oraz formularz internetowy ( 32% przypadków).
 

Źródło: Raport do Narodów 2020, Stowarzyszenie Biegłych ds. Przestępstw i Nadużyć Gospodarczych (ACFE), str. 22

ACFE szacuje, że mediana straty finansowej ponoszonej przez organizację nieposiadającą specjalnej infolinii jest dwukrotnie wyższa (198 tys. USD) niż organizacji dysponującej specjalną infolinią. Organizacje posiadające dedykowanie infolinie wykrywają też nadużycia zdecydowanie szybciej (ok 12 miesięcy) niż organizacje nieposiadające infolinii (ok 18 miesięcy).

Źródło: Raport do Narodów 2020, Stowarzyszenie Biegłych ds. Przestępstw i Nadużyć Gospodarczych (ACFE) , str. 21

Charakterystyka poszkodowanej organizacji

Według badania ACFE 70% oszustw zawodowych dokonywanych jest w organizacjach for-profit (spółki publiczne i prywatne). Pozostałe 30% oszustw dokonywanych jest w organizacjach rządowych i non-profit. Mediana strat dla organizacji for-profit wyniosła 150 tys. USD, dla organizacji rządowych wyniosła 100 tys. USD, a dla organizacji non-profit 75 tys. USD. Rozmiar organizacji nie ma wpływu na częstotliwość popełnianych oszustw zawodowych. Zarówno w organizacjach do 100 pracowników jak i powyżej 10 tys. pracowników liczba popełnianych oszustw zawodowych jest zbliżona. Mediana straty dla organizacji do 100 pracowników wynosi 150 tys. USD, a powyżej 10 tys. pracowników 140 tys. USD.

ACFE wskazuje na następujące słabości systemu wewnętrznej kontroli, które przyczyniają się do popełniania oszustw zawodowych:

• brak mechanizmów kontroli wewnętrznej (32% badanych przypadków),
• ignorowanie istniejących mechanizmów kontroli wewnętrznej (18% badanych przypadków),
• brak przeglądu zarządczego (18% badanych przypadków),
  
• kultura organizacyjna panująca na wysokich szczeblach organizacji (poor tone at the top), (10% badanych przypadków),
• pozostałe (22% przypadków).
   

Charakterystyka sprawców oszustw zawodowych

Zgodnie z Raportem czynniki od których uzależniona jest wysokość poniesionej przez organizację szkody to przede wszystkim staż pracy, płeć, wykształcenie oraz wiek.

Pracownicy ze stażem pracy nieprzekraczającym 5 lat wyrządzali organizacji szkodę finansową, której mediana wynosiła 100 tys. dolarów. Pracownicy o stażu przekraczającym 5 lat wyrządzali organizacji szkodę o dwukrotnie wyższej wartości.

Wraz z poziomem wykształcenia wzrastała wielkość wyrządzonej organizacji szkody. Mediana wielkości szkody wyrządzonej przez osoby nieposiadające dyplomu uczelni wyższej wynosiła 100 tys. USD i była niemal dwukrotnie niższa od osób, które dysponowały dyplomem ukończenia uczelni wyższej. 64% sprawców wszystkich oszustw zawodowych posiadało wykształcenie wyższe.

Mężczyźni częściej popełniali nadużycia pracownicze niż kobiety a ich wartość była wyższa. Mężczyźni byli sprawcami 72% wszystkich przypadków nadużyć a ich przeciętna wartość wynosiła ok 150 tys. USD Kobiety były odpowiedzialne za 28 % wszystkich przypadków oszustw zawodowych a ich przeciętna wartość wyniosła 85 tys. USD.

Wraz z wiekiem sprawcy mediana wyrządzonej szkody wzrastała. Osoby dokonujące nadużyć w przedziale wiekowym do 40 lat wyrządzali szkodę o przeciętnej wartości 75 tys. USD W grupie wiekowej 40-54 lat mediana wartości szkody wynosi 150 tys. USD i jest dwukrotnie wyższa niż w grupie pierwszej. W grupie wiekowej 55+ wartość ta wynosi 425 tys. USD i jest niemal 6-krotnie wyższa niż w grupie do lat 40.

Konsekwencje dla zidentyfikowanych sprawców po wykryciu oszustw zawodowych

Odpowiedzią na wykryte oszustwo zawodowe jest skierowanie sprawy na jedną z trzech dróg:

• postępowanie wewnętrzne,
• postępowanie cywilne,
• postępowanie karne.

Według Raportu Do Narodów 80% sprawców nadużyć pracowniczych podlegało wewnętrznej karze. Najczęstszą karą było rozwiązanie stosunku pracy, które dotknęło 76% pracowników, 66% managerów i 45% członków kadry zarządzającej..

Drogą postępowania cywilnego kończyło się 28% wykrytych oszustw spośród, których 41% skończyło się wyrokiem korzystnym dla poszkodowanej organizacji, 36% ugodą, a 21% wyrokiem korzystnym dla sprawcy. Mediana wartości szkody poniesionej przez organizację, w przypadku którym sprawa kierowana była na drogę postępowania cywilnego to 400 tys. USD.

Ponad 59% wykrytych przypadków nadużyć pracowniczych kierowane było na drogę postępowania karnego. Spośród spraw skierowanych na drogę postępowania karnego 56% zakończyło się przyznaniem się do winy, 23% skazaniem w wyniku procesu karnego, 12 % odmową wszczęcia postępowania, 2% uniewinnieniem. Mediana wartości szkody poniesionej przez organizację, w przypadku którym sprawa kierowana była na drogę postępowania karnego to 200 tys. USD.

Bardzo niski wskaźnik uniewinnień świadczy o tym, że organizacje decydują się na postępowanie karne w sytuacji, gdy nie mają wątpliwości co do okoliczności zdarzenia oraz dowody zostały prawidłowo zabezpieczone.
Spośród organizacji, które nie kierowały spraw do organów ścigania najczęstszymi powodami były wystarczająca dyscyplina wewnętrzna panująca w organizacji (46% respondentów) oraz obawa przed złym rozgłosem (30% respondentów). Obecnie można zaobserwować także tendencje do rozwiązywania spraw nadużyć pracowniczych w obrębie pokrzywdzonej organizacji lub w drodze prywatnych ugód.

Według autorów Raportu aż 54% pokrzywdzonych organizacji w ogóle nie odzyskało środków utraconych w wyniku oszustwa zawodowego. Podkreśla to istotną rolę narzędzi prewencyjnych oraz jak najszybszą detekcję przypadków nieprawidłowości.

Źródła: Raport do Narodów 2020, Stowarzyszenie Biegłych ds. Przestępstw i Nadużyć Gospodarczych (ACFE).