Trendy w praktyce ochrony przedmiotów własności przemysłowej

Patenty i wzory użytkowe

W 2018 r. do Urzędu Patentowego wpłynęło 4.207 wniosków o rejestrację wynalazków i udzielenie patentów złożonych przez podmioty krajowe (polskie). To prawie o 300 więcej niż w roku 2017, lecz nieco mniej niż w 2016 r. i o ponad 400 mniej niż w rekordowym 2015 r., kiedy to wniosków tych złożono 4.679. Generalnie, patrząc na przestrzeni 5 lat, można powiedzieć, że liczba zgłoszeń o rejestrację wynalazków i udzielenie patentów oscyluje na podobnym poziomie około 4 tys. rocznie.

Inaczej przedstawia się sytuacja, jeżeli chodzi o zgłoszenia wynalazków do Urzędu Patentowego przez podmioty zagraniczne. Od 2012 r., w którym ich liczba doszła do 247, zgłoszeń tych jest coraz mniej. W roku 2018 podmioty zagraniczne zgłosiły w Urzędzie Patentowym tylko 115 wynalazków. Tak jak w poprzednich latach najwięcej zgłoszeń wynalazków w Urzędzie Patentowym – spośród podmiotów zagranicznych – dokonują w naszym kraju Niemcy i Amerykanie.

Nie da się nie zauważyć, że wraz ze zmniejszonym zainteresowaniem rejestrowania wynalazków w Polskim Urzędzie Patentowym przez podmioty zagraniczne rośnie liczba patentów europejskich^[1] będących w mocy na terytorium Polski. Na dzień 31 grudnia 2018 r. liczba tych patentów wyniosła 64.366. Oczywiście spadek liczby zgłoszeń wynalazków w Urzędzie Patentowym dokonywanych przez podmioty zagraniczne nie jest odwrotnie proporcjonalny do wzrostu liczby patentów europejskich będących w mocy w Polsce. Liczba tych ostatnich rośnie zdecydowanie szybciej niż spadek tych pierwszych. Cztery lata temu, w roku 2014, liczba patentów europejskich będących w mocy w Polsce wynosiła 34.179, a zatem prawie połowę mniej niż obecnie.

Swego rodzaju „wypieranie” patentu polskiego (czyli udzielanego przez Urząd Patentowy) przez patent europejski widać także po ogólnej liczbie patentów, jakie obowiązują na terytorium Polski. Na 31 grudnia 2018 r. patentów europejskich pozostających w mocy na terytorium naszego kraju było 64.366, podczas gdy patentów polskich jedynie 21.806.

Wydaje się, że trend ten jest nie do zatrzymania i będzie się pogłębiał. Wynika on przede wszystkim z nadal postępującej globalizacji oraz możliwości efektywniejszego i tańszego zarządzania i ochrony własności intelektualnej przez podmioty gospodarcze na wielu krajowych rynkach naraz właśnie dzięki patentowi europejskiemu.

 Paweł Woronowicz, Adwokat, Senior Associate, Deloitte Legal

W 2018 r. polskie podmioty złożyły 534 wnioski o rejestrację wynalazków w Europejskim Urzędzie Patentowym, co uplasowało Polskę na 25. miejscu wśród wszystkich państw na świecie, jeżeli chodzi o liczbę zgłoszeń wynalazków w tym urzędzie. Nie jest to wynik szczególnie zły, jednak biorąc pod uwagę naszych europejskich sąsiadów, takich jak Niemcy (26.734 zgłoszenia w 2018 r.), Francję (10.317 zgłoszeń w 2018 r.) czy choćby niewielką Danię (2.390 zgłoszeń w 2018 r.), to jednak nie wypadamy najlepiej.

Jeżeli chodzi o zgłoszenia wzorów użytkowych przez podmioty polskie, to ich liczba utrzymuje się od lat na poziomie około 950 rocznie. W 2018 r. były to dokładnie 943 zgłoszenia. W przypadku podmiotów zagranicznych, liczba zgłoszeń wzorów użytkowych w Urzędzie Patentowym wykazuje trend spadkowy i w 2018 r. osiągnęła liczbę jedynie 115. Dla porównania, 5 lat wcześniej, w 2013 r., liczba zgłoszeń wzorów użytkowych przez podmioty zagraniczne wyniosła 175.

Wzory przemysłowe

W 2018 r. polskie podmioty złożyły w Urzędzie Patentowym 1.081 wniosków o rejestrację wzorów przemysłowych. Jest to co prawda więcej niż w 2017 r., w którym złożono 971 wniosków, to jednak patrząc z dłuższej, wieloletniej perspektywy trend jest zdecydowanie spadkowy. Dla porównania w 2010 r. polskie podmioty złożyły do Urzędu Patentowego 1.723 wnioski o rejestrację wzorów przemysłowych.

Jeszcze skromniej przedstawia się liczba wniosków o rejestrację wzorów przemysłowych w Urzędzie Patentowym złożonych przez podmioty zagraniczne. Spadła ona z 29 w 2014 r. do zaledwie dwóch w 2018 r. 

Niewątpliwie jest to spowodowane przeniesieniem zainteresowania zarówno podmiotów zagranicznych, jak i polskich, z krajowych rejestracji wzorów przemysłowych na rejestrację unijną dokonywaną w Urzędzie Unii Europejskiej do spraw Własności Intelektualnej (EUIPO). Rejestracja wzoru (przemysłowego) w EUIPO daje uprawnionemu ochronę na terytorium wszystkich państw członkowskich UE, bez konieczności przechodzenia odrębnych procedur przed poszczególnymi krajowymi urzędami patentowymi.

 Paweł Woronowicz, Adwokat, Senior Associate, Deloitte Legal

Rejestrując wzór przemysłowy w EUIPO uprawniony otrzymuje prawo o szerszym zasięgu terytorialnym przy niższych kosztach jego uzyskania.

Nie powinno zatem dziwić, że liczba składanych przez podmioty polskie do EUIPO wniosków o rejestrację wzorów przemysłowych praktycznie stale rośnie. W 2018 było ich 4.073, a zatem prawie 4 razy więcej niż wniosków o rejestrację wzorów przemysłowych złożonych do Urzędu Patentowego. Taka liczba wniosków o rejestrację wzorów przemysłowych w EUIPO dała naszemu krajowi 7. miejsce wśród wszystkich krajów świata co do liczby złożonych wniosków. Z wyjątkiem roku 2016, kiedy Polska zajęła w przedmiotowym rankingu 5. miejsce, w zasadzie od lat zajmujemy właśnie 7. lokatę. Wyprzedzają nas Niemcy, USA, Włochy, Francja, Chiny i Wielka Brytania. Natomiast w 2018 r. polskie podmioty złożyły więcej wniosków o rejestrację wzorów przemysłowych niż podmioty z Hiszpanii, Szwajcarii, Danii, Szwecji czy Holandii.

W świetle powyższego nie dziwi, że ogólna liczba wzorów przemysłowych zrejestrowanych w Urzędzie Patentowym systematycznie spada i na 31 grudnia 2018 r. wynosiła 8.476. Dla porównania w roku 2014 liczba ta wynosiła 10.626 wzorów przemysłowych.

Czy IP Box wpłynie na wzrost liczby patentów i wzorów użytkowych/przemysłowych w Polsce?

W świetle wyżej wskazanych spadkowych lub w najlepszym przypadku niewykazujących wzrostu trendów, ciekawym i otwartym pytaniem pozostaje, czy na zwiększenie liczby zgłaszanych wniosków o ochronę i udzielanych patentów, praw ochronnych na wzory użytkowe oraz praw z rejestracji wzorów przemysłowych wpłynie wprowadzenie w Polsce od 1 stycznia 2019 r. instrumentu potocznie zwanego „IP Box”, czyli preferencyjnej, 5% stawki opodatkowania dochodów uzyskiwanych z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (czyli m.in. właśnie patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy czy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego) wytworzonych lub zmodyfikowanych przez podatnika w ramach prowadzonych prac badawczo – rozwojowych (art. 24d ustawy CIT). 

Mieszany system wsparcia innowacyjności obowiązujący aktualnie w Polsce, łączący dotacje i zachęty podatkowe, może skłaniać przedsiębiorców działających w naszym kraju do zwiększenia inwestycji na działania B+R, co potencjalnie może przełożyć się na zwiększenie liczb rejestrowanych praw własności przemysłowej.

 Dominika Alicka, Starszy Menedżer

Niemniej jednak, korzyści płynące z IP Box nie ograniczają się wyłącznie do patentów, praw ochronnych na wzory użytkowe czy praw z rejestracji wzorów przemysłowych wynikających z rejestracji dokonanych w Urzędzie Patentowym, lecz obejmują także prawa własności przemysłowej podlegające ochronie na podstawie umów międzynarodowych czy też prawa Unii Europejskiej. Oznacza to, że preferencyjna stawka 5% podatku od dochodów uzyskiwanych z kwalifikowanych praw własności intelektualnej obejmuje także patenty zarejestrowane w Europejskim Urzędzie Patentowym oraz wzory przemysłowe zarejestrowane w EUIPO. Z tego względu, nawet jeżeli IP Box okaże się sukcesem i spowoduje, że polscy przedsiębiorcy zaczną częściej rejestrować wynalazki i wzory przemysłowe, nie oznacza to samo przez się, że istotnie wzrośnie liczba wniosków o rejestrację i samych patentów oraz praw z rejestracji wzorów przemysłowych zarejestrowanych w Polskim Urzędzie Patentowym.

Rejestrując wynalazki w Europejskim Urzędzie Patentowym czy też wzory przemysłowe w EUIPO polscy przedsiębiorcy nadal mogą skorzystać z preferencyjnych stawek podatku dochodowego w ramach IP Box, natomiast zyskują możliwość ochrony swoich praw na terytorium zdecydowanie większej liczby państw.

 Paweł Woronowicz, Adwokat, Senior Associate, Deloitte Legal

Znaki towarowe

W przeciwieństwie do wynalazków i wzorów przemysłowych trudno na razie mówić o podobnym, spadkowym trendzie w zakresie liczby zgłaszanych do rejestracji i rejestrowanych znaków towarowych w Urzędzie Patentowym. W 2018 r. od podmiotów polskich do Urzędu Patentowego wpłynęło 12.811 wniosków o rejestrację znaków towarowych. W porównaniu z latami ubiegłymi można powiedzieć, że liczba ta utrzymuje się na podobnym poziomie około 13 tys. zgłoszeń rocznie. W przypadku podmiotów zagranicznych w 2018 r. do Urzędu Patentowego wpłynęło 856 wniosków o rejestrację znaków towarowych. Oprócz utrzymującego się wysokiego poziomu wniosków o rejestrację znaków towarowych w Urzędzie Patentowym, trend wzrostowy nadal wykazuje także liczba zgłaszanych przez podmioty polskie znaków towarowych do rejestracji w EUIPO. W 2018 r. zgłoszeń tych złożono 3.879, co dało Polsce 10. miejsce wśród wszystkich państw, z których pochodziły podmioty dokonujące zgłoszeń.

Na 31 grudnia 2018 r. w Urzędzie Patentowym zarejestrowanych było 149.807 znaków towarowych w trybie rejestracji krajowej i 83.311 znaków towarowych zarejestrowanych w trybie rejestracji międzynarodowej^[2]. Liczba znaków towarowych zarejestrowanych w Urzędzie Patentowym w trybie krajowym rośnie praktycznie z roku na rok – dla porównania w 2014 r. było ich 138.712, w przeciwieństwie do liczby rejestracji w trybie międzynarodowym. Ta bowiem systematycznie spada – w 2014 r. było ich 97.083.

Podobnie jak w przypadku wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych, warto obserwować trend w zakresie rejestracji znaków towarowych w Urzędzie Patentowym w 2019 r. A to z uwagi na zmiany w prawie znaków towarowych, które weszły w życie na początku tego roku, a których jednym z założeń jest teoretycznie rozszerzenie katalogu oznaczeń, które mogą zostać zarejestrowane jako znaki towarowe, poprzez usunięcie wymogu ich graficznej przedstawialności. Pisaliśmy o tym w jednym z poprzednich Alertów prawnych.

Osobiście jestem sceptyczny co do wpływu ostatniej nowelizacji ustawy prawo własności przemysłowej na liczbę zgłaszanych do Urzędu Patentowego wniosków o rejestrację znaków towarowych. Problemem nadal pozostaje wymóg jednoznacznego przedstawienia nietypowego znaku towarowego w rejestrze. Brak publikacji raportu EUIPO za rok 2018 r. nie pozwala natomiast na podpatrzenie, czy takie same zmiany w prawie odnośnie do znaku towarowego Unii Europejskiej, które weszły w życie 1 października 2017 r., zaowocowały zwiększoną liczbą zgłoszeń w EUIPO.

 Paweł Woronowicz, Adwokat, Senior Associate, Deloitte Legal

[1] Czyli patentów udzielonych na wynalazki zgłoszone do Europejskiego Urzędu Patentowego z siedzibą w Monachium, gdzie zgłaszający samodzielnie wskazuje, w jakich państwach żąda ochrony patentowej.

[2] Czyli zgłoszonych do Urzędu Patentowego za pośrednictwem Międzynarodowej Organizacji do spraw Własności Intelektualnej (WIPO).