Brexit – zbliżamy się do końca okresu przejściowego

W wielu wymiarach nie zaobserwowaliśmy więc znaczących różnic we wzajemnych relacjach Wielkiej Brytanii i pozostałych państw członkowskich, gdyż do końca tego roku nadal możliwy jest swobodny przepływ kapitału, usług i osób. Faktyczne implikacje brexitu pojawią się wraz zakończeniem okresu przejściowego po 1 stycznia 2021 r., a ich zakres będzie zależał od tego czy Wielka Brytania i UE wynegocjują i zawrą umowę dotyczącą przyszłych relacji gospodarczych do końca okresu przejściowego.

Bez względu na proces negocjacyjny toczący się od wielu miesięcy już teraz należy przyjrzeć się sytuacji obywateli Wielkiej Brytanii, którzy przebywają w Polsce oraz tym, którzy zamierzają przyjechać do Polski już po zakończeniu okresu przejściowego.

Na pomocy tzw. umowy o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE obywatele brytyjscy zachowają prawo do dalszego pobytu w krajach członkowskich EU (w tym w Polsce), jeśli spełnią dwa warunki:

• Nadal zamieszkują w kraju członkowskim UE (Polsce) po zakończeniu okresu przejściowego;
• Przed zakończeniem okresu przejściowego korzystali z prawa pobytu w kraju członkowskim zgodnie z prawem obowiązującym w danym kraju.

Powyższe uprawnienie dotyczy także członków rodziny obywateli brytyjskich niebędących obywatelami państwa członkowskiego UE.

Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce dotyczącymi pobytu obywateli UE obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin, których pobyt w Polsce przekracza 90 dni mają obowiązek zarejestrowania swojego pobytu się w urzędzie wojewódzkim właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania w Polsce. Przepisy te obowiązują również po dacie formalnego opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię, w związku z ustalonym okresem przejściowym. Należy tutaj jednak zauważyć, iż proces rejestracji pobytu w Polsce powinien trwać około miesiąca od złożenia wniosku o dokonanie rejestracji, więc dopełnienie tego obowiązku przez obywateli brytyjskich, którzy chcą kontynuować pobyt w Polsce po 31 grudnia 2020 r. nie powinien być odkładany na ostatni moment.

Na podstawie danych dostępnych w portalu migracje.gov.pl prowadzonym przez Urząd ds. Cudzoziemców, w chwili obecnej (13 październik 2020 r.) aktualne zaświadczenia potwierdzające rejestrację pobytu obywatela UE posiada 5253 obywateli Wielkiej Brytanii. Dodatkowo, 951 obywateli brytyjskich posiada pobyt stały obywatela UE (procedura pobytowa przeznaczona dla cudzoziemców z UE przebywających w Polsce ponad 5 lat).

Pomimo, że do zakończenia okresu przejściowego pozostało już mniej niż 3 miesiące to nie ma w chwili obecnej uchwalonych przepisów w Polsce, które określałyby obowiązki obywateli brytyjskich jakie będą musieli dopełnić już po 1 stycznia 2021 r. MSWiA pracuje obecnie nad projektem ustawy, który tą kwestię ureguluje i tym samym wdroży do polskich przepisów regulacje zawarte w Umowie wystąpienia.

Pomimo, że zaproponowane rozwiązania w połowie października są na etapie uzgodnień między ministerstwami i następnie będą skierowane do prac w parlamencie to biorąc pod uwagę obecne brzmienie przepisów można z nich wynotować najważniejsze kwestie:

• Obywatele Wielkiej Brytanii oraz członkowie ich rodzin przebywający w Polsce będą zobowiązani do dokonania nowej procedury rejestracji ich pobytu po 1 stycznia 2021 r.
• Na dokonanie procedury ponownej rejestracji pobytu w Polsce obywatele brytyjscy będę mieli rok czasu tj. do 1 stycznia 2022 r. Po tej dacie ich dotychczasowe dokumenty rejestracyjne wydane wcześniej w Polsce z mocy prawa stracą ważność;
• Wnioski o wydanie nowych dokumentów będą składane do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu w Polsce;
• Po złożeniu wniosków wojewoda wyda zaświadczenie o złożeniu wniosku, które jest ważne przez okres 1 roku. Wydane zaświadczenie wraz z ważnym paszportem uprawniać będzie do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy;
• W wyniku dodatkowej procedury obywatele brytyjscy posiadający prawo pobytu w Polsce otrzymają zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu, a posiadacze prawa stałego pobytu otrzymają dokument potwierdzający prawo stałego pobytu;
• Członkowie rodzin obywateli Wielkiej Brytanii otrzymają kartę pobytową, jeśli posiadali prawo pobytu lub kartę stałego pobytu, jeśli mieli wcześniej prawo stałego pobytu w Polsce;
• W zaświadczeniu o zarejestrowaniu pobytu lub w karcie pobytowej będą umieszczone dane osobowe cudzoziemców, a także adnotacja „Art. 50 TUE, Art. 18 ust. 4 Umowy Wystąpienia” potwierdzająca, że nowe dokumenty zostały wydane na bazie postanowień Umowy Wystąpienia;
• Nowe dokumenty pobytowe wydawane obywatelom Wielkiej Brytanii będą ważne przez okres 10 lat.

Z uwagi na fakt, iż przepisy dotyczące obywateli brytyjskich nie zostały jeszcze w Polsce ostatecznie uchwalone, faktyczne obowiązki będę znane dopiero po wejściu w życie przepisów.  

Z uwagi na toczące się negocjacje między UE a Wielką Brytanią odnośnie przyszłych relacji handlowych, nie jesteśmy w stanie przewidzieć z pewnością jak będą wyglądały kwestie imigracyjne dotyczące zarówno Brytyjczyków przyjeżdżających do Polski jak i Polaków wyjeżdżających do Wielkiej Brytanii po zakończeniu okresu przejściowego z dniem 31 grudnia 2020 r. Pomimo zaawansowania negocjacji należy brać poważnie pod uwagę scenariusz, kiedy do porozumienia nie dojdzie i tym samym kwestie mobilności i imigracji dla osób przemieszczających się po 1 stycznia 2021 r. mogą się znacznie skomplikować.

W takiej sytuacji obywatele brytyjscy przyjeżdżający do Polski po zakończeniu okresu przejściowego będą traktowani tak jak cudzoziemcy spoza Unii Europejskiej i ich wjazd oraz pobyt nie będzie się już odbywał w reżimie dotyczących obywateli państw członkowskich. Brytyjczycy nie będą mieli obowiązku uzyskania wizy wjazdowej w przypadku wjazdu do Polski czy innego kraju UE w przypadku krótkoterminowych wjazdów ze względu na wdrożenie wzajemnego ruchu bezwizowego między Wielką Brytanią a UE. Natomiast ruch bezwizowy powinien mieć zastosowanie jedynie do krótszych pobytów nieprzekraczających 90 dni w okresie 180 dni i wiązać się z celami turystycznymi czy krótkimi wyjazdami służbowymi i nie będzie miał zastosowania do wykonywania regularnych obowiązków służbowych w dłuższym okresie.

W przypadku chęci zatrudnienia obywatela Wielkiej Brytanii w Polsce konieczne będzie zastosowanie ogólnych zasad związanych z zatrudnianiem cudzoziemców w Polsce, a więc uzyskanie przez pracodawcę zezwolenie na pracę cudzoziemca, a sam cudzoziemiec będzie zobowiązany do uzyskania dokumentu pobytowego, który będzie go uprawniał do wykonywania pracy wraz z zezwoleniem tj. wiza lub karta pobytu. Brytyjczycy, którzy będą planowali dłuższy pobyt w Polsce będą zobowiązani do przeprowadzenia procedur uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy tak jak to ma miejsce w przypadku cudzoziemców z innych krajów trzecich (spoza UE).

Zakończenie okresu przejściowego w przypadku braku porozumienia w kwestii przyszłych relacji gospodarczych wpłynie też na inne kwestie związane z mobilnością pracowników, w tym szczególnie na kwestie związane z zabezpieczeniem społecznym i brakiem dalszej koordynacji systemów w ramach UE.

W przypadku, gdy Wielka Brytania i UE zamkną pozytywnie fazę negocjacji w najbliższych tygodniach i zawrą wzajemną umowę regulującą przyszłe relacje gospodarcze po 1 stycznia 2021 r. od zapisów tej umowy będzie zależał kształt przyszłej mobilności i wymagań imigracyjnych.