Duża zmiana ustawy o związkach zawodowych

1. Prawo do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych zostanie przyznane osobom świadczącym pracę za wynagrodzeniem bez względu na podstawę zatrudnienia. Zostanie ono rozszerzone na osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, umowy o dzieło, a także tzw. osoby samozatrudnione, czyli prowadzące jednoosobowo działalność gospodarczą. W konsekwencji, osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych zostanie również przyznane uprawnienie do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na czas kadencji w zarządzie związku oraz ochrona przed wypowiedzeniem na takich samych zasadach jak w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Wprowadzenie tego rozwiązania ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2015 roku, który ograniczenie prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę uznał za niekonstytucyjne.

2. Wyraźnie wprowadzona zostanie sankcja utraty uprawnień w razie niepoinformowania przez związek pracodawcy o liczbie członków. Przy czym informacja w tym przedmiocie ma być składana w cyklach półrocznych, a nie kwartalnych, jak do tej pory. Przewidziana została również procedura sądowej weryfikacji podanej przez związek liczby członków. Pisemne zastrzeżenie co do ich liczby będzie mógł zgłosić zarówno pracodawca, jak i inna organizacja związkowa. Związek, co do liczebności którego złożono zastrzeżenie, będzie mógł wystąpić do sądu o potwierdzenie swojej liczebności. Niezłożenie wniosku w terminie skutkować będzie utratą uprawnień.

3. Zmianie uległy również kryteria uznania organizacji związkowej za reprezentatywną.

4. Rozszerzony ma być również katalog naruszeń ustawy podlegających karze. I tak zagrożone grzywną lub karą ograniczenia wolności będzie także między innymi: (i) niepodjęcie negocjacji ze związkiem w razie planowanych zmian warunków zatrudnienia w związku z przejściem zakładu pracy (lub jego części) na nowego pracodawcę; czy (ii) niepotrącanie składek członkowskich pomimo wniosku związku i zgody pracownika. Z kolei działacze związkowi mogą zostać ukarani grzywną m.in. w razie: (i) przeznaczania dochodów związku na cele niestatutowe lub dzielenia ich pomiędzy związkowców; lub (ii) zawyżania liczby członków organizacji związkowej.

Projekt ustawy jest dopiero na początku ścieżki legislacyjnej  i ostateczna jego treść może znacząco odbiegać od obecnego brzmienia. Jednak z jednym na pewno należy się liczyć, czyli  z rozszerzeniem kręgu osób uprawnionych do zrzeszania się w związkach zawodowych. Może to istotnie ograniczyć elastyczność zatrudnienia osób na zleceniu (nawet krótkotrwałym), które założą lub wstąpią do już istniejącego związku zawodowego. Wszystkie decyzje skutkujące odmową kontynuacji zatrudnienia takiej osoby mogą być bowiem oceniane przez pryzmat dyskryminacji z tytułu przynależności związkowej.

Rozszerzenie uprawnienia do zrzeszania się w ramach związków zawodowych jest kolejnym krokiem, po wprowadzeniu minimalnej stawki godzinowej, niwelującym różnice pomiędzy umową zlecenia a umową o pracę. Będzie to zupełnie nowa jakość, dlatego warto obserwować dalszy rozwój wydarzeń.

***

This week the Sejm will process a draft act amending the principles for the functioning of trade unions. The draft act extends the right to establish and join unions to persons who perform work on the basis of civil-law contracts, including self-employed sole traders. These persons will also be entitled to protection against termination in the same way as normal employees. This may significantly restrict the flexibility of civil-law employment (even short-term employment). Any decisions resulting in the discontinuance of such employment may be assessed on the grounds of potential discrimination. The introduction of this change is necessary to meet the requirements set by the Constitutional Tribunal back in 2015.

Other changes propose, for example: (i) the loss of unions’ entitlements if they do not notify a company of the number of their members; (ii) the introduction of a specific procedure enabling the verification of the number of a given union’s members; and (iii) criminal liability for the breaching some of the obligations provided for.

The draft act is at the beginning of the legislation process and may still evolve. However, the introduction of trade union membership entitlement for contractors, which may have a major impact on businesses, is certain.