Nadchodzą zmiany dla uchodźców z Ukrainy

Najistotniejszą z planowanych zmian jest usunięcie przepisu, który uprawnia obywateli Ukrainy do złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy po upływie 9 miesięcy od daty wjazdu do Polski. Specjalny rodzaj zezwolenia na pobyt czasowy w ramach uproszczonej procedury został wprowadzony w marcu 2022 r. na mocy pierwszej wersji specustawy. Powyższą procedurę szerzej opisywaliśmy w ramach Strefy Pracodawcy we wrześniu 2022 r. Plan zmiany i odejście od uproszczonej procedury zostały uzasadnione przewidywaną znaczną liczbą potencjalnych wniosków od obywateli Ukrainy, której urzędy wojewódzkie nie zdołałyby rozpatrzyć w ustawowych terminach, pomimo daleko idących uproszczeń proceduralnych. Uchodźcy z Ukrainy, którzy przebywają obecnie w ramach ochrony czasowej mogliby nadal kontynuować legalny pobyt do dnia 24 sierpnia 2023 r. (obecny koniec 18-miesięcznej ochrony wprowadzonej specustawą).

Projekt nowelizacji zakłada również ustawowe umocowanie elektronicznego certyfikatu diia.pl w aplikacji mObywatel jako elektronicznego dokumentu pozwalającego na przekraczanie granicy przez obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski po wybuchu wojny, tj. po 24 lutego 2022 r., dając im również możliwość podróżowania po strefie Schengen UE przez okres do 90 dni w okresie 180 dni. Proponowane zmiany przewidują też alternatywne dokumenty w formie papierowej dla małoletnich dzieci posiadających status ochrony czasowej w Polsce.

Data 24 sierpnia 2023 r., na mocy zmienionych przepisów specustawy, stanie się datą graniczną ważności dotychczas posiadanych przez obywateli Ukrainy wiz i zezwoleń. Należy mieć na uwadze, że obecnie obowiązujące regulacje przedłużają ich ważność jedynie do końca 2022 roku.

Za najistotniejszą zmianę, która objąć ma wszystkich cudzoziemców przebywających w Polsce, nie tylko obywateli Ukrainy, uznać należy wykreślenie przepisów dotyczących przedłużenia ważności wiz i zezwoleń, wprowadzonych tzw. specustawą covidową. Oznacza to, że ważność wiz i zezwoleń nie przedłuży się, jak dotychczas, do 30 dni po ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego. Powyższe dokumenty stracą swoją ważność po 30 dniach od wejścia w życie planowanych zmian w specustawie dotyczącej obywateli Ukrainy. Tym samym powrócą zasady obowiązujące przed stanem epidemii, zgodnie z którymi o kolejne zezwolenie na pobyt wnioskować należy najpóźniej w ostatnim dniu jego ważności.
 

Pozostałe istotniejsze proponowane zmiany to:

• obowiązek uzyskania numeru PESEL dla obywateli Ukrainy opuszczających terytorium tego kraju w związku z wojną i wnioskujących o objęcie ochroną czasową w Polsce w ciągu 30 dnia od daty wjazdu,
• brak możliwości objęcia ochroną cudzoziemców z Ukrainy, którzy uzyskali status ochronny w innym państwie UE,
• możliwość uzyskania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych informacji o datach przekraczania granic Polski przez obywateli Ukrainy, która ma wyeliminować przypadki nieuprawnionego otrzymywania świadczeń,
• wprowadzenie rozwiązania chroniącego obywateli Ukrainy przed odmową udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w sytuacji, gdy nie spełniają oni warunków udzielenia im określonego typu zezwolenia lub gdy okoliczności będące podstawą ubiegania się o to zezwolenie nie uzasadniają pobytu przez okres dłuższy niż 3 miesiące, lub gdy istnieją podstawy do odmowy udzielenia zezwolenia; zgodnie z nowymi przepisami w powyższych sytuacjach zezwolenie na pobyt byłoby wydawane na okres 1 roku,
• obowiązek partycypacji obywateli Ukrainy w kosztach wyżywienia i zakwaterowania otrzymywanego w ramach tzw. zakwaterowania zbiorowego oraz określenie maksymalnego okresu trwania takiej pomocy,
• możliwość potwierdzenia profilu zaufanego przez obywateli Ukrainy, których profil zaufany został unieważniony,
• do 24 sierpnia 2023 r. Straż Graniczna i Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców mogą nie wszcząć postępowania w sprawie zobowiązania do powrotu obywatela Ukrainy oraz umorzyć wszczęte już postępowanie, jeżeli przemawia za tym ważny interes cudzoziemca.
  
  

Należy zaznaczyć, że zaproponowane zmiany do przepisów specustawy ukraińskiej są obecnie przedmiotem analizy i w najbliższym czasie powinny zostać przedstawione w polskim parlamencie. Ostateczna wersja ustawy będzie, więc zależała od procedury legislacyjnej.