Wieloetatowcy za kółkiem ponad normę

Nie wszyscy pracodawcy z branży transportowej - mimo że mają taki obowiązek - żądają od zatrudnionych przez siebie kierowców oświadczeń o tym, czy ci wykonują jednocześnie taką samą pracę dla innych firm, a jeśli tak, to w jakim wymiarze.

Takich przypadków nie jest mało. Inspekcja pracy stwierdziła je w 41,67 proc. firm skontrolowanych w latach 2015-20. Realizując w dwóch minionych latach „Krajową Strategię Kontroli przepisów w zakresie czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców”, Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) przeprowadziła ich 779. Objęła nimi 4159 kierowców, badając ponad 662 tys. dni ich pracy. Stwierdzony przez inspektorów brak wspomnianych oświadczeń dotyczył 28,57 proc. osób.

Kiedy żądać

Uzyskanie od kierowcy oświadczenia o wymiarze zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego przedsiębiorcy oraz przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności na podstawie innej niż stosunek pracy, albo o ich niewykonaniu, jest obowiązkiem wynikającym z art. 24 pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców. Inspektorzy pracy stwierdzają, że jest on naruszany w tak dużej skali przede wszystkim dlatego, że znaczna część pracodawców nie zna tego przepisu. Ponadto mają wiele problemów praktycznych z jego zastosowaniem. Pracodawcy nie wiedzą np., w jakim momencie powinni odbierać oświadczenia i czy należy je aktualizować.

- Ustawa o czasie pracy kierowców nie precyzuje, kiedy takie oświadczenie powinno zostać odebrane od kierowcy i czy powinno być aktualizowane - przyznaje Paulina Pakuła-Gawarecka, prawnik z Deloitte Legal. Jej zdaniem, biorąc pod uwagę cel art. 24 pkt 2, czyli zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz przestrzeganie maksymalnych limitów czasu pracy, oświadczenie należałoby odebrać przed przystąpieniem kierowcy do pracy, a powinno być aktualizowane w każdym przypadku, gdy dojdzie do zmiany okoliczności stwierdzonych w tym dokumencie.

- W tym celu w oświadczeniu powinno znaleźć się pouczenie dla pracownika o przykładowej treści: „Pracownik ma obowiązek niezwłocznie informować podmiot zatrudniający o zmianie okoliczności stwierdzonych niniejszym oświadczeniem, a w szczególności o podjęciu dodatkowego zatrudnienia” - radzi Paulina Pakuła-Gawarecka.

Jaki wymiar

Z raportu PIP wynika ponadto, że dla kontrolowanych niejasny jest też wymóg określenia wymiaru zatrudnienia w innym miejscu pracy. Zastanawiają się, czy chodzi o wymiar określony w umowie o pracę u innego pracodawcy, czy o faktyczną dzienną i tygodniową liczbę godzin pracy.

- Według art. 12 ust. 1 - 3 ustawy wymiarem czasu pracy jest tygodniowa norma przypadająca na ustalony okres rozliczeniowy, przykładowo przeciętnie 48 godzin w czteromiesięcznym okresie rozliczeniowym. Podanie w oświadczeniu wymiaru wynikającego z umowy o pracę nie daje jednak innemu pracodawcy jednoznacznej wskazówki, w jaki sposób zaplanować pracę kierowcy, aby nie doszło do przekroczenia dobowej bądź tygodniowej normy - zwraca uwagę prawniczka z Deloitte Legal. Wyjaśnia, że wspomniana ustawa tworzy szczególny mechanizm, zgodnie z którym czasem pracy jest suma godzin przepracowanych na rzecz wszystkich pracodawców, a nie tylko jednego. Wobec tego, jej zdaniem, oświadczenie o wymiarze czasu pracy jest punktem wyjścia do dalszych czynności, jakie powinny być podjęte przez kolejnego pracodawcę kierowcy.

- Choć przepisy nie ustanawiają wyraźnie takiego obowiązku, od pracownika, który pozostaje już w stosunku pracy, należałoby uzyskać oświadczenie o tym, w jaki sposób zaplanowano dla niego pracę u innego pracodawcy. Powinno być ono odbierane przed rozpoczęciem każdego tygodnia pracy i wskazywać godziny pracy przewidziane w poszczególnych dniach tygodnia. Dopiero po uzyskaniu takiej informacji kolejna firma jest w stanie ustalić harmonogram pracy kierowcy w sposób gwarantujący poszanowanie maksymalnych norm - uważa Paulina Pakuła-Gawarecka.

Jak liczyć

Pracodawcy zgłaszają jeszcze jeden kłopot. Nie wiedzą, jaki okres powinien być podstawą do ustalenia tygodniowej liczby godzin przewozów lub innych czynności wykonywanych przez kierowców na innej podstawie niż stosunek pracy — i czy dotyczy to godzin planowanych, czy rzeczywiście wykonywanych.

Przemysław Stobiński, radca prawny w Deloitte Legal, wyjaśnia, że oświadczenie kierowcy o przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywania przewozów drogowych lub innych czynności ma umożliwić firmie transportowej zatrudniającej go na podstawie umowy o pracę zaplanowanie jego czasu pracy w granicach norm okresów prowadzenia pojazdu, przerw i odpoczynków dobowych. Podkreśla, że nie chodzi o maksymalny czas pracy kierowcy, gdyż nie wlicza się do niego okresów prowadzenia pojazdów w ramach samozatrudnienia na rzecz innego przewoźnika.

- Chociaż nie wynika to wprost z przepisu, wydaje się, że kierowca powinien wskazać dzienną, a co najmniej tygodniową liczbę godzin pracy w tym charakterze albo przy wykonywaniu innych czynności niż przewozy, które wlicza się lub nie wlicza do czasu pracy na podstawie ustawy. Oświadczenie powinno obejmować przewidywaną liczbę godzin pracy do przepracowania w danym dniu czy tygodniu w innej firmie, a więc powinno być składane z góry, przed rozpoczęciem pracy danego dnia lub tygodnia — mówi radca.

Dodaje, że jeżeli oświadczenie miałoby obejmować godziny już przepracowane w danym dniu lub tygodniu, a więc składane byłoby „z dołu”, to cel, dla którego spółka ma odebrać dokument, nie zostałby zrealizowany. — W efekcie tych problemów interpretacyjnych i trudności z rozliczaniem pracy kierowców–wieloetatowców, firmy wolą zatrudniać osoby niepracujące u żadnego innego pracodawcy — komentuje prawnik z Deloitte Legal.

Artykuł ukazał się w Pulsie Biznesu w dniu 18.09.2017.