Niewypłacalność kontrahentów

Analizy

Niewypłacalność kontrahentów

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Biuletyn Rad Nadzorczych 6/2020

Dane publikowane przez serwisy informacyjne wskazują, że globalne rynki oczekują wzrostu ryzyka niewypłacalności kontrahentów. W konsekwencji nawet sektory gospodarcze, które dotychczas w niewielkim stopniu zostały dotknięte przez zawirowania gospodarcze wywołane przez SARS-CoV-2, mogą przestać być odporne na kryzys. Dla przedsiębiorstw, które już zmagają się ze spadkiem przychodów, niewypłacalność partnerów handlowych może stanowić dodatkowy problem. Dlatego też wszystkie podmioty powinny zwrócić uwagę na narzędzia wykorzystywane do zarządzania ryzykiem kredytowym, a jednostki raportujące zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) na wytyczne w obszarze ujawnień informacji o oczekiwanym wpływie pandemii na wyniki finansowe.

Kluczem do sukcesu jest informacja

Dobrze zarządzana organizacja powinna mieć świadomość struktury branżowej portfela kontrahentów oraz ich sytuacji finansowej. Znajomość tych aspektów jest kluczowa w celu opracowania skutecznej odpowiedzi na gospodarcze skutki pandemii. Natomiast z perspektywy Rady Nadzorczej wiedza ta pozwala na ocenę działań podejmowanych przez kierownictwo przedsiębiorstwa.

Spodziewane spowolnienie wywrze zróżnicowany wpływ na poszczególne branże i sektory gospodarki. Tym samym struktura branżowa firm, które są odbiorcami usług danego przedsiębiorstwa, w znacznej mierze determinować będzie skalę potencjalnych problemów z uzyskaniem płatności oraz utrzymaniem płynności finansowej. Aby zobrazować opisaną zależność na wykresie poniżej przedstawiono uśrednione szacunki prawdopodobieństwa niewypłacalności spółek działających w wybranych sektorach gospodarki.

Rys. 1. Porównanie oczekiwanego przez rynek prawdopodobieństwa niewypłacalności spółek o ratingu BBB funkcjonujących w wybranych sektorach gospodarki

W kontekście potencjalnej niewypłacalności nie bez znaczenia pozostaje dotychczasowa kondycja finansowa kontrahenta. Dobre wyniki w okresach przeszłych oznaczają z reguły wypracowane kanały sprzedaży, dobrą organizację pracy czy zabezpieczenie płynności finansowej. Zależności te znajdują swoje odzwierciedlenie także w oczekiwaniach rynku. Wraz ze spadkiem ratingu kontrahenta, oczekiwany negatywny wpływ SARS-CoV-2 przybiera na sile. Tym samym spółka z branży hotelarskiej o dobrej sytuacji finansowej wciąż może być bardziej atrakcyjnym partnerem, niż zmagający się z problemami podmiot z branży, która potencjalnie jest w mniejszym stopniu narażona na ryzyka związane z pandemią. Dzięki dostępności sprawozdań finansowych każda jednostka ma możliwość samodzielnego przeprowadzenia oceny sytuacji finansowej kontrahentów. Jednak coraz bardziej na popularności zyskują dedykowane, a przez to bardziej precyzyjne, modele opracowane na potrzeby oceny jakości kredytowej portfela kontrahentów konkretnego przedsiębiorstwa.

Rys. 2. Porównanie oczekiwanych przez rynek prawdopodobieństw niewypłacalności spółek o zróżnicowanym standingu finansowym (ratingu) funkcjonujących w sektorze 'electronics'

Potencjalne zwiastuny problemów

Kryzys wywołany pandemią coraz częściej przekłada się na poziom należności przeterminowanych. Wiele przedsiębiorstw sygnalizuje zgłaszane przez kontrahentów prośby o odroczenia terminów płatności czy renegocjowanie zawartych umów. Może to wskazywać na spodziewane problemy z płynnością finansową partnerów handlowych lub konieczność poszukiwania dodatkowych źródeł finansowania kapitału pracującego. Zanim przedsiębiorstwa zgodzą się na renegocjację umów oraz wydłużenie terminów płatności, powinny przeprowadzić analizę wpływu zmiany warunków kontraktów oraz terminów regulowania należności na m.in. płynność finansową. Natomiast Rada Nadzorcza powinna być świadoma strategii przyjętej przez nadzorowaną jednostkę w obszarze zarządzania należnościami oraz płynnością.


Instrumenty zarządzania ryzykiem kredytowym

Przedsiębiorstwa mają wiele możliwości, aby ograniczyć ryzyko kredytowe, na które są narażone. Do najpowszechniej wykorzystywanych mechanizmów należą:

  • Przedpłaty, obejmujące całość lub część płatności za wykonane usługi lub dostarczone produkty. Przedpłata skutecznie ogranicza ryzyko kredytowe, jednak może być, zwłaszcza obecnie, trudna do wynegocjowania.
  • Zabezpieczenia zwiększające prawdopodobieństwo odzyskania należności w przypadku braku otrzymania zapłaty. Warto przy tym zwrócić uwagę, że powszechnie stosowane weksle własne oraz zabezpieczenia wynikające z art. 777 Kodeksu Cywilnego stanowią raczej środek dyscyplinujący niż rzeczywiste zabezpieczenie w przypadku złożenia przez kontrahenta wniosku o upadłość. Z kolei lepszej jakości zabezpieczenia (np. gwarancje bankowe) wiążą się dla kontrahentów z wyższym kosztem ich pozyskania.
  • Ubezpieczenia należności, w których ryzyko kredytowe jest przenoszone na ubezpieczyciela. W tym przypadku konieczne jest przeanalizowanie warunków ubezpieczenia należności oraz kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo ubezpieczające swoje należności handlowe.

Jednocześnie coraz więcej przedsiębiorstw stosuje hybrydowy model zarządzania ryzykiem kredytowym, który wiąże podstawowe warunki umowy handlowej (np. cenę i wolumen) ze standingiem finansowym kontrahenta oraz wnoszonymi przez niego zabezpieczeniami. W oparciu o powyższe podejście wyznaczany jest limit kredytu kupieckiego, który może pozostawać niezabezpieczony w relacjach handlowych z danym kontrahentem. Pozostała część należności zazwyczaj objęta jest jednym z rodzajów zabezpieczeń kredytowych. Przyznawany kredyt kupiecki powiązany jest z jakością kredytową kontrahenta, która oceniana jest najczęściej w oparciu o własne modele przedsiębiorstwa udzielającego kredytu kupieckiego lub, za dodatkową opłatą, np. przez wywiadownie gospodarcze.


Komitet Audytu a SARS-CoV-2

Mając na uwadze wpływ pandemii na wartości prezentowane w sprawozdaniach finansowych regulatorzy wydali szereg zaleceń i wytycznych dotyczących ujawniania wpływu SARS-CoV-2 na sprawozdania finansowe, w tym w odniesieniu do wymagań MSSF 9 Instrumenty finansowe. Dla przykładu:

  • 25 marca 2020 r. ESMA wydała stanowisko dotyczące wpływu pandemii wirusa SARS-CoV-2 na ujęcie oczekiwanych strat kredytowych zgodnie z MSSF 9 (w tym także w zakresie przypadków odroczenia płatności oraz stosowanych zabezpieczeń),
  • IFRS Foundation, w zaleceniach dla jednostek raportujących wg MSSF opublikowanych 27 marca 2020 r., podkreśliła istotność wpływu SARS-CoV-2 na oczekiwane straty kredytowe oraz sprawozdanie finansowe.

Zgodnie z wytycznymi ESMA i IFRS Foundation, ujawnienia powinny opierać się w możliwie największym stopniu na analizie jakościowej i ilościowej działalności jednostek oraz analizie ich bieżącej sytuacji finansowej i wyników finansowych. Jednostki, które nie opublikowały jeszcze sprawozdań finansowych za rok 2019, powinny uwzględnić wytyczne ESMA w sprawozdaniach rocznych. Natomiast jednostki, które opublikowały już sprawozdania finansowe za rok ubiegły, powinny uwzględnić te informacje w śródrocznych sprawozdaniach finansowych.

Z perspektywy Rady Nadzorczej oraz Komitetu Audytu kluczowe jest zrozumienie wpływu pandemii na wyniki finansowe generowane przez nadzorowane jednostki, w tym na zasady zarządzania ryzykiem kredytowym i należnościami oraz ujawnienia dla instrumentów prezentowanych w sprawozdaniach finansowych (np. należności handlowe, pożyczki, wpłacone kaucje). Zgodnie z MSSF 9 wymagane jest utworzenie odpisów na oczekiwane straty kredytowe, które zostały oszacowane z uwzględnieniem tzw. komponentu forward-looking. Komponent ten odzwierciedla zmianę sytuacji gospodarczej w stosunku do wyników analiz przeprowadzonych w oparciu o dane historyczne. Od momentu wejścia w życie MSSF 9 sytuacja makroekonomiczna była relatywnie stabilna, w związku z czym znaczna część jednostek raportujących wg MSSF nie przykładała należytej wagi dla powyższych wymagań MSSF 9. Natomiast w zmiennym otoczeniu gospodarczym wywołanym pandemią fakt uwzględnienia komponentu forward-looking na potrzeby szacowania oczekiwanych strat kredytowych może determinować wiarygodność ujawnianych informacji oraz stanowić jeden z kluczowych obszarów zainteresowania biegłego rewidenta i nadzorcy. Tym samym istotnie wzrasta jego znaczenie i bezsprzecznie powinien znaleźć się w obszarze zainteresowań Rady Nadzorczej czy Komitetu Audytu.

Subskrybuj "Biuletyn Rad Nadzorczych"

Subskrybuj na e-mail powiadomienia o nowych wydaniach tego biuletynu.

Czy ta strona była pomocna?