Brexit: Podatkowy poradnik dla przedsiębiorców

Brexit nie spowodował istotnych zmian w dokonywaniu formalności i odpraw celnych – odprawy celne są realizowane na dotychczasowych zasadach.

Główna zmiana wynikająca z Brexit jest związana z tym, że obecnie przemieszczenie towarów między UE i UK podlega formalnościom celnym analogicznym do przemieszczenia towarów z i do UE w relacji z dowolnymi innymi państwami spoza UE. W praktyce oznacza to, że obecnie do przemieszczeń towarów pomiędzy UE i UK mają zastosowanie takie same zasady jak w stosunku do przemieszczeń towarów pomiędzy UE i dowolnym innym państwem spoza UE.

Wysyłka towarów z UE do UK wymaga obecnie dopełnienia formalności celnych i złożenia stosownego zgłoszenia celnego. Dla złożenia zgłoszenia celnego i wystąpienia w roli eksportera potrzebna jest rejestracja EORI.

Dodatkowo, eksporterzy, którzy chcą potwierdzać preferencyjne pochodzenie celne powinni dokonać rejestracji w systemie REX. W przypadku przesyłek o małej wartości istnieje możliwość dokumentowania pochodzenia bez rejestracji REX niemniej należy pamiętać, że możliwość taka dotyczy tylko przesyłek poniżej określonej wartości oraz, że istnieją dodatkowe ograniczenia dotyczące takich przesyłek.

Należy również pamiętać o obowiązku archiwizacji dokumentacji, która może mieć znaczenie dla kontroli celnych.

Eksport szeregu towarów wymaga uzyskania stosownych zezwoleń, dlatego warto upewnić się, czy towary które mają być wysłane do UK podlegają takim ograniczeniom.

Numer REX jest poświadczeniem dokonania rejestracji w systemie zarejestrowanych eksporterów (REX). Numer REX jest niezbędny do wystawiania dowodów preferencyjnego pochodzenia celnego eksportowanych towarów. Wprawdzie istnieją wyjątki od obowiązku posiadania numeru REX, niemniej dotyczą one wysyłek towarów o małej wartości.

Oświadczenie o preferencyjnym pochodzeniu towaru jest dowodem, który co do zasady uprawnia do zastosowania preferencyjnych stawek celnych w imporcie. Zgodnie z umową o wymianie handlowej i współpracy między UE i UK oświadczenie o pochodzeniu może być zamieszczone między innymi na fakturze.

Należy pamiętać, że wystawienie dowodu pochodzenia celnego (na przykład w postaci oświadczenia) wymaga upewnienia się, że towar spełnia kryteria pochodzenia oraz, że pochodzenie zostało w odpowiedni sposób udokumentowane.

Zasady ustalania preferencyjnego pochodzenia towarów zostały zdefiniowane w umowie o wymianie handlowej i współpracy pomiędzy UE i UK.

Co istotne, dla różnych towarów zostały ustanowione różne reguły decydujące o nadaniu pochodzenia celnego. Często, dla jednego towaru mają zastosowanie różne alternatywne metody. Dlatego każdorazowo należy sprawdzić reguły właściwe dla konkretnego towaru.  

Zasady ustalania i dokumentowania pochodzenia celnego w relacji UE –UK zostały uregulowane w umowie o wymianie handlowej i współpracy EU-UK. Zasady te dotyczą zarówno reguł pochodzenia mających zastosowanie do ustalania pochodzenia jak i form dokumentowania pochodzenia (zasadniczo za pomocą stosownych oświadczeń zdefiniowanych w umowie).

Odrębną kwestią jest wpływ brexitu na ustalanie pochodzenia towarów w eksporcie z UE do innych państw niż UK. W tym zakresie obowiązują dotychczasowe reguły. Natomiast należy pamiętać, że UK formalnie nie należy już do UE.

W umowie o wymianie handlowej i współpracy pomiędzy UE- UK przewidziano możliwość tak zwanej dwustronnej kumulacji pochodzenia. To znaczy, że ustalając pochodzenie towaru wytworzonego i eksportowanego z jednej ze stron umowy do drugiej ze stron można uwzględnić komponenty pochodzące z obu stron umowy. W tej sytuacji, w zależności od okoliczności transakcji, może istnieć możliwość, że komponent posiadający francuskie pochodzenie zostanie uznany za „pochodzący” w imporcie do UE jeśli został użyty w UK do wytworzenia importowanego towaru. Niemniej należy zbadać okoliczności konkretnej transakcji oraz pamiętać o właściwym udokumentowaniu pochodzenia celnego.

Jeśli określony towar nie zostanie w żaden sposób przetworzony, a jedynie będzie przywożony ponownie do UE bardziej właściwe wydaje się zastosowanie zwolnień dla towarów powracających (o ile zostaną spełnione warunki skorzystania z tych zwolnień).  

Wywóz towaru z UE do UK wymaga dokonania zgłoszenia celnego. Unijne przepisy celne definiują, kto i w jakim urzędzie celnym powinien dokonać eksportowego zgłoszenia celnego. W praktyce, dużo zależy od okoliczności konkretnej transakcji (np. który podmiot decyduje o wywozie towaru, ile podmiotów jest zaangażowanych w transakcję, itp.).

Należy też pamiętać, że oprócz dopełnienia formalności celnych dostawa eksportowanych towarów powinna być odpowiednio rozliczona na gruncie VAT. Mimo, że dotyczy to tej samej transakcji przepisy celne oraz regulacje VAT stanowią dwa odrębne porządki prawne i fakt, że określony podmiot jest eksporterem na gruncie cła nie musi oznaczać, że będzie on eksporterem na gruncie VAT. Konieczne jest ustalenie konsekwencji transakcji zarówno na gruncie cła jak i VAT. Dla celów VAT należy również pamiętać o pozyskaniu dokumentu celnego potwierdzającego wywóz (w praktyce zwykle IE 599, choć czasami istnieje możliwość zastosowania dokumentu alternatywnego). 

Dotychczas nabycie towarów z UK było rozliczane dla potrzeb VAT jako wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Od 1.01.2021 r. nabycie towarów z UK stanowi import towarów zarówno na gruncie VAT jak i prawa celnego (wymaga zgłoszenia celnego oraz potencjalnie zapłaty celnych należności przywozowych).

Rozliczenie VAT od importu dokonywane jest na podstawie dokumentu celnego. Co do zasady VAT importowy najpierw jest wpłacany do organów celno-skarbowych a następnie może być odliczony, niemniej istnieje też możliwość w pełni neutralnego dla przepływów pieniężnych rozliczenia VAT importowego.

Dla ustalenia należności celnych w przywozie kluczowe jest ustalenie:

• pochodzenia celnego – w tym zakresie należy pamiętać, że to importer ponosi odpowiedzialność za deklarowane pochodzenie celne, nawet jeśli opiera się w tym zakresie na deklaracji eksportera i to eksporter wystawi nierzetelną deklarację pochodzenia konsekwencje w postaci zapłaty ceł obciążają importera;
• wartości celnej – prawo celne przewiduje złożone zasady ustalania wartości celnej, jest szereg elementów doliczanych i odliczanych do wartości celnej, stwarza to zarówno możliwości oszczędności celnych jak i ryzyka związane z potencjalnie nieprawidłowym ustaleniem wartości celnej;
• klasyfikacji taryfowej – klasyfikacja warunkuje zarówno zastosowanie odpowiednich reguł pochodzenia celnego jak również ustalenie właściwej stawki celnej. Niestety w praktyce klasyfikacja jest przedmiotem licznych sporów z organami celnymi oraz dużej liczny sporów sądowych.

Co istotne, istnieje możliwość pozyskania wiążących informacji: taryfowej oraz o pochodzeniu towarów, która pozwala ograniczyć ryzyka związane z importem towarów. 

Procedura uszlachetniania czynnego pozwala na przetwarzanie towarów w UE bez konieczności zapłaty ceł importowych. Z perspektywy przepisów celnych własność towarów nie jest kluczowa dla realizacji procedury uszlachetniania czynnego. Niemniej konieczne jest pozyskanie stosownego pozwolenia organów celnych, wdrożenie procedury dokumentowania a finalnie dokonanie rozliczenia procedury.

W wyniku Brexit UE i UK stanowią dwa odrębne obszary celne. Z tej perspektywy, zaimportowanie towarów do UE najprawdopodobniej (wymaga to potwierdzenia z perspektywy UK) nie ma wpływu na możliwość zaimportowania towarów do UK. W konsekwencji, zapłacenie ceł importowych w UE (np. w Polsce) nie będzie zwalniało z konieczności zapłaty ceł w imporcie z UE do UK.

Warto jednak pamiętać, że prawo celne przewiduje możliwości, aby w tego typu sytuacji nie powstał obowiązek zapłaty ceł w związku z przywozem towarów do UE. Wymaga to analizy konkretnej transakcji i ustalenia, czy w konkretnej sytuacji zaistnieje możliwość zastosowania odpowiednich procedur celnych.

Z perspektywy regulacji UE zasady pozyskiwania pozwolenia AEO i uproszczenia dla posiadaczy tego pozwolenia nie uległy zmianie w związku z Brexit. Oznacza to, że przedsiębiorcy unijni posiadający pozwolenia AEO mogą w UE korzystać z tych samych uproszczeń, z jakich korzystali przed Brexit.

Umowa pomiędzy UE i UK przewiduje natomiast wzajemne uznawanie statusów AEO nadanych odpowiednio w UE i w UK w zakresie bezpieczeństwa. Niemniej wydaje się, że musimy jeszcze poczekać na praktyczne znaczenie tych regulacji.    

Pozwolenia AEO w zakresie uproszczeń celnych wydane przedsiębiorcom w UK przestały obowiązywać w UE. Ci przedsiębiorcy utracili przywileje i uproszczenia przysługujące podmiotom o statusie AEO w UE.

Pod względem celnym istotne jest gdzie fizycznie dostarczony będzie towar. Jeśli towar o unijnym statusie celnym nie będzie transportowany poza UE, to niezależnie od tego skąd będzie pochodził nabywca towaru nie będzie konieczności dopełnienia formalności celnych.

Na gruncie VAT taka transakcja zapewne będzie traktowana jako wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. W takiej sytuacji formalności i zasady rozliczenia dla VAT będą takie jak dla transakcji wewnątrzwspólnotowych a nie transakcji eksport-import. Niemniej należy zbadać okoliczności konkretnej transakcji.

Dla potrzeb celnych, w handlu pomiędzy UE i UK, dowód pochodzenia celnego został zdefiniowany w umowie UE-UK. Informacja typu „Goods made in …” nie jest tego typu dowodem. Z perspektywy celnej należy stosować dokumenty i reguły zdefiniowane w odpowiednich przepisach celnych (w tym wypadku umowie UE-UK). Warto również pamiętać, że przepisy celne precyzyjne regulują reguły nabywania pochodzenia celnego i choćby z tego powodu zwrot „Goods made in …” jest niewystarczający.

W przeciwieństwie do eksportu, obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług nie powstaje w związku z otrzymaniem całości lub części zapłaty (zaliczki) przed dokonaniem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. W związku z powyższym, otrzymując w 2020 r. zaliczkę na poczet dostawy realizowanej do Wielkiej Brytanii, podatnik nie był zobowiązany do rozpoznania z tego tytułu obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług.

Natomiast, z uwagi na fakt, że faktyczna dostawa została zrealizowana już w 2021 r., nie można jej uznać na gruncie podatku od towarów i usług za wewnątrzwspólnotową dostawę towarów lecz powinna ona być rozliczona jak eksport towarów. Należy pamiętać, że otrzymanie zaliczki na poczet eksportu powinno skutkować rozpoznaniem obowiązku podatkowego.

Umowa o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej zawarta 30 grudnia 2020 roku nie zawiera przepisów przejściowych, które regulowałyby taką sytuację. Wydaje się natomiast, że właściwym podejściem byłoby rozliczenie całej dostawy jako eksport już w 2021 r.

Tak. W okresie 4 lat po zakończeniu okresu przejściowego (z możliwością przedłużenia) Irlandia Północna jest traktowana dla celów VAT jako państwo członkowskie UE. Należy natomiast pamiętać, że dotyczy to wyłącznie transakcji towarowych. Transakcje dotyczące przemieszczania towarów między Irlandią Północną a państwami członkowskimi są zatem w dalszym ciągu traktowane jako transakcje wewnątrzunijne (wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów oraz wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów).

W odniesieniu do transakcji usługowych Irlandia Północna jest już obecnie traktowana dla celów VAT jak państwo trzecie.

Obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego przez podmioty obowiązane do zarejestrowania na VAT w Polsce ale nieposiadające w żadnym z państw członkowskich UE siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej wynika z art. 18a polskiej ustawy o VAT. Minister właściwy do spraw finansów publicznych może natomiast określić, w drodze rozporządzenia, przypadki, w których nie ma obowiązku ustanowienia przedstawiciela podatkowego. Takie rozporządzenie zostało uchwalone i opublikowane w Dzienniku Ustaw w lutym bieżącego roku. Zgodnie z tym rozporządzeniem, obowiązku ustanowienia przedstawiciela podatkowego nie stosuje się do podmiotów z siedzibą lub stałym miejscem prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Pomimo zatem, że Wielka Brytania jest co do zasady traktowana jako kraj trzeci to podmioty z tego kraju nie mają obowiązku ustanawiania przedstawiciela podatkowego w Polsce. Rozporządzenie weszło w życie z dniem 26 lutego 2021 r. z mocą od dnia 1 stycznia 2021 r.

Przy okazji, obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego zniesiono w stosunku do podmiotów z siedzibą lub stałym miejscem prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Królestwa Norwegii.

Tak. Dotychczas obowiązujące przepisy Dyrektywy VAT mają zastosowanie do transakcji dotyczących towarów wysyłanych lub transportowanych z terytorium Zjednoczonego Królestwa na terytorium państwa członkowskiego i z terytorium państwa członkowskiego na terytorium Zjednoczonego Królestwa, w przypadku, w którym wysyłka lub transport rozpoczęły się przed zakończeniem okresu przejściowego i zakończyły się po jego upływie. Przykładowo, jeśli transport towarów z Wielkiej Brytanii rozpoczął się w grudniu 2020 r. ale zakończył się na terytorium Polski już w nowym 2021 r., transakcja będzie w dalszym ciągu transakcją wewnątrzunijną a zatem polski podatnik rozpozna z jej tytułu wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów.

Co do zasady, fakt wystawienia faktury w 2021 r. nie powinien wpływać na sposób traktowania transakcji dokonanych w 2020 r. Dostawy towarów wykonane w 2020 r. ale zafakturowane w 2021 r. powinny być zatem traktowane jak dostawy wewnątrzunijne. To oznacza, że w dalszym ciągu zastosowanie do takich dostaw znajdą warunki stosowania stawki 0% właściwe dla wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. Dodatkowo, takie dostawy będą musiały zostać wykazane w informacjach podsumowujących.

Z dniem 1 stycznia 2021 r. została wyłączona możliwość weryfikowania brytyjskich numerów VAT za pomocą VAT Information Exchange System (VIES). Polscy podatnicy nie mają zatem obecnie możliwości weryfikowania brytyjskich numerów za pośrednictwem tej strony . Brytyjskie organy podatkowe udostępniły jednak własne narzędzie do weryfikowania numerów VAT. Jeśli zatem polski podatnik chciałby zweryfikować ważność brytyjskiego numeru VAT, może to zrobić za pośrednictwem strony www.

Natomiast z uwagi na fakt, że transakcje towarowe z Irlandią Północną są w dalszym ciągu traktowane jak transakcje wewnątrzunijne, VIES ciągle daje możliwość weryfikacji numerów VAT podatników z Irlandii Północnej. Należy jednak pamiętać, że dwuliterowy kod kraju dla podatników z Irlandii Północnej to „XI” zamiast stosowanego do tej pory „GB”.

W przypadku usług świadczonych na rzecz podatników ze Zjednoczonego Królestwa zastosowanie w dalszym ciągu znajdują te same zasady ustalania miejsca świadczenia usług, które obowiązywały do tej pory. Miejscem świadczenie takich usług jest zatem, zgodnie z polskimi przepisami, miejsce w którym nabywca usługi posiada siedzibę działalności gospodarczej (ewentualnie stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej). Usługi te będą zatem w dalszym ciągu opodatkowane poza Polską.

Należy natomiast pamiętać, że usługi te: 

• przestaną być raportowane w informacjach podsumowujących, w których wykazuje się informacje o dokonanych usługach na rzecz podatników podatku od wartości dodanej lub podmiotów zidentyfikowanych na potrzeby podatku od wartości dodanej, świadczonych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju;
• ich wartość nie będzie już wykazywana w polu K_12 pliku JPK_V7, a jedynie w polu K_11, pod warunkiem, że w odniesieniu do tych usług przysługiwało podatnikowi prawo do obniżenia kwoty podatku należnego lub prawo do zwrotu kwoty podatku naliczonego (art. 86 ust. 8 pkt 1 oraz art. 87 ust. 5 ustawy o VAT).

Może się zmienić. Zmiana dotyczy polskich podatników, którzy świadczą usługi zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 oraz pkt 37-41 ustawa o VAT (usługi finansowe, ubezpieczeniowe itp.). Należy bowiem pamiętać, że prawo do odliczenia VAT naliczonego przysługuje polskim podatnikom jeśli nabyte towary i usługi dotyczą właśnie takich czynności zwolnionych od podatku, które są wykonywane na terytorium Polski ale których miejscem świadczenia na gruncie VAT jest terytorium państwa trzeciego. Jeśli zatem polskiemu podatnikowi nie przysługiwało do tej pory prawo do odliczenia VAT naliczonego od zakupów związanych z usługami finansowymi świadczonymi na rzecz podmiotu ze Zjednoczonego Królestwa to zmiana statusu Zjednoczonego Królestwa z państwa członkowskiego na państwo trzecie, spowoduje zwiększenie prawa do odliczenia VAT naliczonego przez takiego polskiego podatnika.

W sytuacji odliczania VAT naliczonego wg. tzw. proporcji sprzedaży, obrót z tytułu świadczenia takich usług będzie, co do zasady, uznawany za obrót z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. 

Sposób rozliczenia takiej transakcji przez polskiego podatnika zależy od szczegółów transakcji. Należy jednak pamiętać, że procedura uproszczona jest możliwa dla wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych a zatem takich, w których uczestniczy trzech podatników VAT zidentyfikowanych na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w trzech różnych państwach członkowskich. Ponadto, aby mówić o wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej przedmiot dostawy powinien być wysyłany lub transportowany z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego. W przypadku transakcji z udziałem podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa dokonywanych od 1 stycznia 2021 r., warunki te mogą nie być spełnione, a zatem istnieje prawdopodobieństwo, że w stosunku do takiej transakcji nie będzie możliwe zastosowanie procedury uproszczonej. Zjednoczone Królestwo (za wyjątkiem Irlandii Północnej) nie jest już bowiem uznawane za państwo członkowskie.

Brexit w żaden sposób nie wpłynie na zasady stosowania Konwencji zawartej między Polską a Wielką Brytanią w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Niemniej jednak należy pamiętać, że – w związku z ratyfikowaniem przez Polskę i Wielką Brytanię Konwencji Wielostronnej (MLI) – już od 1 stycznia 2020 r. zmianie uległa metoda unikania podwójnego opodatkowania w przypadku polskich rezydentów podatkowych osiągających dochody opodatkowane w Wielkiej Brytanii.

Do końca 2019 r. mogli oni korzystać z zasadniczo korzystniejszej metody, tzw. wyłączenia z progresją, natomiast na mocy Konwencji MLI polscy rezydenci podatkowi od 2020 r. są zobowiązani stosować tzw. kredytu podatkowego. Oznacza to, że dochód opodatkowany w Wielkiej Brytanii powinien zostać zadeklarowany w Polsce jako dochód do opodatkowania, a następnie od podatku obliczonego w Polsce można odjąć podatek zapłacony w Wielkiej Brytanii (do odpowiedniego limitu). W przypadku dochodów osiągniętych w roku 2020 możliwe jest jeszcze zastosowanie wynikającej z polskich przepisów tzw. ulgi abolicyjnej prowadzącej do efektywnego zwolnienia dochodu opodatkowanego w Wielkiej Brytanii i wzięcia go pod uwagę wyłącznie do obliczenia efektywnej stawki podatkowej stosowanej do dochodu opodatkowanego w Polsce. Niemniej od 2021 roku możliwość zastosowania tej ulgi uległa znacznemu ograniczeniu.

Zaświadczenie A1 nie jest dokumentem będącym podstawą delegowania, ale potwierdza ono, że w trakcie oddelegowania pracownik pozostaje w systemie ubezpieczeń społecznych kraju rodzimego (Polski) i nie powinny być należne składki na ubezpieczenia społeczne w Wielkiej Brytanii.

Częścią zawartej między Wielką Brytanią a Unią Europejska umowy o handle i współpracy jest Protokół dot. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego, którego postanowienia regulują koordynację zabezpieczenia społecznego dla zdarzeń przyszłych, tj. zaistniałych po zakończeniu okresu przejściowego (począwszy od 1 stycznia 2021 roku). Do zdarzeń powstałych przed upływem okresu przejściowego zastosowanie znajdują przepisy Umowy wystąpienia, z którego wynika, że w stosunkach między Wielka Brytanią a krajami UE wydane przed 1 stycznia 2021 r. zaświadczenia A1 dotyczące pracowników oddelegowanych lub pracujących w więcej niż jednych kraju pozostają w mocy.

W przypadku nowych zdarzeń, powstałych od 1 stycznia br., na podstawie protokołu obowiązuje zasada, że składki na ubezpieczenia społeczne ubezpieczony płaci tylko w jednym kraju – kraju świadczenia pracy (analogicznie do zasad wynikających z przepisów dotyczących koordynacji zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej). Wyjątek w tej kwestii stanowią osoby oddelegowane na okres do 24 miesięcy i osoby świadczące pracę równocześnie w dwóch lub więcej państwach członkowskich – dla tych osób nadal uzyskiwane będą zaświadczenia A1. Aby umożliwić stosowanie wyjątku od powyższej reguły w stosunku do swoich obywateli, kraj członkowski UE musi złożyć do Komisji Europejskiej odpowiednią notyfikację – będzie to podstawą do stosowania dotychczasowych regulacji przez 15 lat od dnia wejścia w życie Umowy o handlu.  Notyfikacja Polski została już złożona do właściwych organów UE. Jednocześnie proces ratyfikacji umowy o handlu i współpracy nadal trwa i do czasu jego zakończenia umowa stosowana jest tymczasowo (na ten moment okres tymczasowego stosowania umowy przewidziany jest do 30 kwietnia 2021 r.). Zatem na chwilę obecną w dalszym ciągu należy występować o zaświadczenia A1 dla pracowników delegowanych z Polski do Wielkiej Brytanii, jeśli okres ich delegowania nie trwa dłużej niż dwa lata. Przepisy protokołu nie przewidują możliwości odrębnych ustaleń między Wielką Brytanią a danym państwem UE w przypadku wydłużenia okresu delegowania powyżej dwóch lat – w takim przypadku pracownik oddelegowany wpadnie w przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych obowiązujące w Wielkiej Brytanii