Kto powinien płacić podatek od nieruchomości od gruntów Skarbu Państwa, wydzierżawionych od ich trwałego zarządcy?

Tło sporu

Ustalenie podatnika podatku od nieruchomości z reguły nie nastręcza większych trudności – jest nim bowiem, co do zasady, właściciel, posiadacz samoistny albo użytkownik wieczysty. Wyjątkiem są jednak nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego – podatnikiem jest w takim przypadku ich posiadacz, jeśli posiadanie to wynika m.in. z umowy zawartej z właścicielem tych nieruchomości albo obiektów budowlanych lub też z innego tytułu prawnego.

Na czym polega więc problem?

Te, na pierwszy rzut oka, dość klarowne regulacje okazały się być jednak niezmiernie problematyczne w odniesieniu do kwestii ustalenia podatnika w stosunku do gruntów Skarbu Państwa dzierżawionych za pośrednictwem ich trwałego zarządcy. Przykładowo grunty zajęte pod MOP stanowią, co do zasady, własność Skarbu Państwa, niemniej jednak są one w pierwszej kolejności oddawane w trwały zarząd GDDKiA, a następnie wydzierżawiane – już przez GDDKiA – podmiotom trzecim. Na gruncie tak zakreślonego stanu faktycznego ukształtowała się linia orzecznicza, zgodnie z którą podatnikiem podatku od nieruchomości z tytułu MOP jest GDDKiA.

Sądy podkreślały bowiem, że podatnikiem podatku od nieruchomości jest podmiot, który nieruchomość objął w posiadanie bezpośrednio od ich właściciela (tu Skarbu Państwa). Zgodnie z tym podejściem podatnikiem nie był podmiot, który obejmuje w posiadanie nieruchomość publiczną w sposób wtórny, tzn. nie od właściciela, ale posiadacza dysponującego już prawem posiadania na podstawie określonego stosunku prawnego (np. trwałego zarządcy). Pogląd taki zawarty został m.in. w wyroku WSA w Łodzi z dnia 8 lipca 2016 r., w sprawie o sygn. akt I SA/Łd 247/16 (orzeczenie prawomocne, dostępne w CBOSA).

Czy nastąpiła zmiana linii orzeczniczej?

Wydaje się zatem, iż najnowszy wyrok NSA stanowi przełamanie dotychczasowej linii orzeczniczej. NSA uznał bowiem, że podatnikiem podatku od nieruchomości jest dzierżawca gruntu, a nie trwały zarządca. Zgodnie z uzasadnieniem wyroku wynika to z instytucji trwałego zarządu oraz statusu prawnego GDDKiA.

Zdaniem NSA GDDKiA, jako jednostka organizacyjna niemająca osobności prawnej, nie staje się podmiotem jakiegokolwiek prawa podmiotowego o charakterze prawnorzeczowym z tytułu pełnienia funkcji trwałego zarządcy nieruchomościami Skarbu Państwa. Oznacza to, że w stosunkach z osobami trzecimi GDDKiA, jako trwały zarządca, nie działa w imieniu własnym, lecz Skarbu Państwa. Zatem skoro umowa dzierżawy gruntów pod MOP zawierana jest bezpośrednio z ich właścicielem (Skarbem Państwa), to podatnikiem jest dzierżawca nieruchomości.

Konsekwencje praktyczne wyroku NSA

Wyrok NSA zdaje się mieć charakter uniwersalny i wykraczać poza kwestie związane wyłącznie z Miejscami Obsługi Podróżnych. Może się bowiem okazać, że podmiot który nieruchomości Skarbu Państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego objął w posiadane zależne od ich trwałego zarządcy, uznany zostanie na bazie stanowiska NSA za podatnika podatku od nieruchomości, mimo iż dotychczas podatek uiszczany był przez trwałego zarządcę.

Orzeczenie NSA stanowić zatem powinno przesłankę do weryfikacji dotychczasowych rozliczeń w podatku od nieruchomości z tytułu nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, dzierżawionych, najmowanych bądź też objętych w posiadanie od ich trwałego zarządcy – m.in. Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Urzędów Morskich, Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej, Zarządów Dróg Miejskich i Powiatowych oraz innych jednostek organizacyjnych, którym Skarb Państwa lub gmina powierza zarządzanie nieruchomościami.

Należy podkreślić, iż nawet jeśli stanowisko NSA nie powinno wpłynąć na wzrost obciążeń ekonomicznych po stronie przedsiębiorców (kwota podatku z reguły uwzględniana jest w kwocie dzierżawy płaconej trwałemu zarządcy), to jednak przeniesienie statusu podatnika na dzierżawców spowoduje zwiększenie obowiązków administracyjnych, chociażby w postaci konieczności samodzielnego przygotowania i złożenia deklaracji na podatek od nieruchomości.