Podatek u źródła (WHT)

Nowe typy przestępstw – podanie nieprawdy w oświadczeniach dotyczących podatku u źródła (WHT)

Do kodeksu karnego skarbowego wprowadzono art. 56d, który przewiduje odpowiedzialność karną skarbową za podanie nieprawdy (zatajenie prawdy) w wybranych oświadczeniach związanych z nowymi zasadami poboru podatku u źródła (ang. Withholding Tax – WHT). Przepis ten, przewidując surowe sankcje karne, ma dodatkowo zabezpieczać rzetelność składanych oświadczeń, a w rezultacie prawidłowość stosowania preferencyjnych zasad opodatkowania.

Nowa regulacja przewiduje odpowiedzialność karną za nieprawdziwe dane w oświadczeniach składanych w celu skorzystania z możliwości zastosowania na moment wypłaty preferencyjnego opodatkowania podatkiem u źródła (mechanizmu relief at source), tj.:

• w oświadczeniu płatnika o posiadaniu dokumentów oraz przeprowadzeniu weryfikacji warunków zastosowania obniżonej stawki podatku, zwolnienia lub warunków niepobrania podatku oraz
• oświadczeniu płatnika lub podatnika co do zgodności z prawdą faktów przedstawionych we wniosku o wydanie przez organ podatkowy opinii o stosowaniu zwolnienia z podatku u źródła.

Sankcja karna skarbowa jest również przewidziana za podanie nieprawdy (zatajenie prawdy) w oświadczeniu podatnika (ewentualnie płatnika) co do zgodności z prawdą faktów przedstawionych we wniosku o zwrot podatku, gdy płatnik pobrał podatek bez zastosowania obniżonej stawki albo zwolnienia.

Sankcja karna a podatek u źródła (WHT)

Art. 56d k.k.s. przewiduje kary jak za popełnienie najcięższych przestępstw skarbowych (unikanie opodatkowania – art. 54 k.k.s., oszustwo podatkowe – art. 56 k.k.s., wyłudzenie podatku – art. 76 k.k.s.), tj. karę grzywny oraz karę pozbawienia wolności do lat 5.

W praktyce nie można wykluczyć stosowania ww. regulacji w zbiegu z innymi normami karnymi, w szczególności dotyczącymi wyłudzenia zwrotu podatku (art. 76 k.k.s.), niepobrania podatku przez płatnika (art. 78 k.k.s.), w tym przepisami Kodeksu karnego za oszustwo popełnione na szkodę Skarbu Państwa (art. 286 k.k.), czy składanie fałszywych oświadczeń (art. 233 § 6 k.k.).

Podatek u źródła i odpowiedzialność członków zarządu

Przepisy prawa podatkowego w zakresie nowych zasad poboru podatku u źródła przewidują, że oświadczenia o posiadaniu dokumentów oraz przeprowadzeniu odpowiedniej weryfikacji dla celów zastosowania preferencyjnego opodatkowania podatkiem u źródła powinny zostać podpisane przez kierownika jednostki (członków zarządu). Jednocześnie, wprost wyłączono możliwość złożenia takiego oświadczenia przez pełnomocnika.

Powyższe oznacza, że co do zasady odpowiedzialność karna za podanie nieprawdziwych danych we wskazanych oświadczeniach spoczywa na członkach zarządu spółki. Niemniej jednak, w tym zakresie, należy mieć na uwadze, że odpowiedzialność karna oparta jest na zasadzie winy umyślnej, co oznacza, że dla skutecznego pociągnięcia danej osoby do odpowiedzialności karnej skarbowej, konieczne jest wykazanie nie tylko wadliwości oświadczenia lecz również, że osoba ta chciała popełnić czyn zabroniony (złożyć fałszywe oświadczenie) albo przewidując taką możliwość, godziła się na to.

Warto zauważyć, że w praktyce złożenie przedmiotowych oświadczeń wymaga znajomości materii przepisów prawa podatkowego, w tym prawa podatkowego międzynarodowego, praktyki stosowania tego prawa, jak również dokonywania konkretnych ustaleń faktycznych oraz ocen prawnych. Z perspektywy odpowiedzialności karnej, kluczowe będzie ustalenie, czy w tych warunkach dany członek zarządu był świadomy albo godził się na to że, podpisywane przez niego oświadczenie zawiera nieprawdę.

Sytuację taką można w pewnym zakresie porównać do znanego obecnie z praktyki orzeczniczej przypadku, gdy deklaracja podatkowa jest sporządzona przez osoby wyspecjalizowane w danej organizacji w dokonywaniu rozliczeń podatkowych, a następnie, zgodnie z zasadami reprezentacji spółki, deklaracja ta jest podpisywana przez członka zarządu. W takich warunkach sądy karne przyjmują, że sam fakt podpisania deklaracji nie przesądza o odpowiedzialności karnej tego członka zarządu. Mając na względzie skomplikowany charakter wprowadzonych regulacji podatkowych, w celu ograniczenia ryzyka odpowiedzialności karnej na wypadek kwestionowania prawdziwości oświadczenia, warto rozważyć wprowadzenie odpowiednich procedur compliance i wewnętrznie uregulować sposób organizacji procesu poboru podatku u źródła. Procedury takie w szczególności powinny skutkować przydzieleniem właściwych zadań kompetentnym osobom i określać zasady nadzoru nad wykonywaniem tych zadań, tak, aby w możliwie największym zakresie uniknąć popełnienia czynu zabronionego.