Test Prywatnego Inwestora – podstawowe zagadnienia i zasady

Jedną z przesłanek występowania pomocy publicznej jest sytuacja, gdy przyznawane wsparcie udzielane jest na warunkach korzystniejszych, niż oferowane na rynku – tj. pociąga za sobą korzyść w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Zgodnie z komunikatem Komisji Europejskiej Zawiadomienie w sprawie pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przesłanka ta oznacza każdą korzyść gospodarczą, której dane przedsiębiorstwo (beneficjent) nie mogłoby uzyskać w normalnych warunkach rynkowych, tj. bez interwencji państwa. Tym samym, podejmowane przez podmioty publiczne działania nie powinny przynosić dodatkowej korzyści podmiotom, do których pomoc jest kierowana, w konsekwencji czego podmiot ten nie powinien znaleźć się w korzystniejszej sytuacji niż jego konkurenci.

Przy stosowaniu środków krajowych kluczowe jest zatem zbadanie, czy wsparcie dokonywane przez podmiot publiczny udzielane jest na normalnych warunkach rynkowych i nie przynosi korzyści beneficjentowi, w związku z czym nie stanowi pomocy państwa niezgodnej z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 1 TFUE. Przeprowadzenie takiego badania nazywane jest Testem Prywatnego Inwestora (TPI).

Test Prywatnego Inwestora - ogólne zasady

Zgodnie z orzecznictwem TSUE oraz praktyką decyzyjną Komisji Europejskiej (KE), przez Test Prywatnego Inwestora należy rozumieć ocenę działań podejmowanych przez podmiot udostępniający środki finansowe, dokonywaną w celu stwierdzenia, czy wsparcie nie stanowi pomocy publicznej – innymi słowy, czy jest dokonywane na warunkach akceptowalnych również dla inwestora prywatnego.

Oznacza to, że badanie ma na celu ocenę, czy w ramach transakcji nie występuje niedozwolona pomoc publiczna, a więc czy państwo przyznało korzyść przedsiębiorstwu, nie działając jak inwestor prywatny w odniesieniu do określonej transakcji. Test ma zatem wykazać, że w ramach danej transakcji nie jest spełniona przesłanka korzyści, co wobec kumulatywnego charakteru przesłanek z art. 107 ust. 1 TFUE wystarczy do wykluczenia występowania pomocy publicznej.

Ocena przeprowadzana jest w oparciu o założenie, że potencjalny, prywatny inwestor nie podejmuje działań, które nie będą przynosić korzyści w określonej perspektywie czasu. W związku z tym, głównym celem badania jest weryfikacja, czy dana transakcja przeprowadzana jest na warunkach które byłyby akceptowalne co najmniej w długoterminowej perspektywie dla inwestora prywatnego, który działa w celu osiągnięcia zysku.

Minimalny zakres przeprowadzonego Testu Prywatnego Inwestora w ramach art. 107 ust. 1 TFUE:

Istotnym elementem oceny w ramach TPI jest również konieczność jej przeprowadzenia na zasadzie ex ante, czyli biorąc pod uwagę:

• aktualny zakres informacji dostępnych podczas podejmowania decyzji w sprawie transakcji oraz
• przewidywalny w momencie podejmowania inwestycji rozwój sytuacji.

Wynika to z założenia, że każdy potencjalny, prywatny inwestor w normalnych warunkach rynkowych przed podjęciem interwencji przeprowadziłby własną ocenę strategii i perspektyw finansowych na zasadzie ex ante (np. poprzez opracowanie biznesplanu).

Zastosowanie Testu Prywatnego Inwestora

W przypadku stosowania Testu Prywatnego Inwestora istotnym elementem jest rozróżnienie sytuacji, w których:

• zgodność transakcji z warunkami rynkowymi jest możliwa do ustalenia biorąc pod uwagę dane rynkowe dotyczące transakcji - wówczas zastosowanie znajdzie metoda pari passu albo przeprowadzenie otwartej, przejrzystej i niedyskryminacyjnej procedury przetargowej,
• zgodność transakcji z warunkami rynkowymi nie jest możliwa do ustalenia ze względu na brak dostępnych informacji - wówczas dla potwierdzenia logiki komercyjnej transakcji konieczne jest zastosowanie analizy porównawczej lub innych metod oceny.

Bezpośrednie metody weryfikacji braku występowania korzyści wymagają spełnienia następujących przesłanek:

Transakcje pari passu, a także transakcje przeprowadzane w ramach przejrzystych, otwartych i niedyskryminacyjnych przetargów można zasadniczo uznać za transakcje zgodne z warunkami rynkowymi. W przypadku pozostałych transakcji, zgodność z rynkiem można nadal ustalić poprzez zastosowanie metod badawczych takich jak analiza porównawcza (benchmarking) lub innych metod oceny (IRR, NPV).

Najważniejsze kwestie w zakresie stosowanych metod badawczych dotyczą:

• Przeprowadzana w świetle warunków, w jakich miały miejsce porównywalne transakcje przeprowadzane przez porównywalne podmioty prywatne w porównywalnych sytuacjach.
• Konieczność identyfikacji odpowiedniego poziomu odniesienia w zakresie: rodzaju podobnego podmiotu gospodarczego, rodzaju przedmiotowej transakcji, rynku odniesienia, czasu przeprowadzanej transakcji.
• Przeprowadzana najczęściej poprzez wyznaczenie zakresu możliwych wartości w wyniku oceny zbioru porównywalnych transakcji.
• Brak precyzyjności w przypadku, jeżeli dostępne poziomy odniesienia nie zostały określone z uwzględnieniem czynników rynkowych lub jeżeli obowiązujące ceny są znacząco zniekształcone przez interwencje publiczne.
  

• Metody te muszą być oparte o dostępne, obiektywne, możliwe do zweryfikowania i wiarygodne dane, które powinny być wystarczająco szczegółowe i powinny odzwierciedlać sytuację gospodarczą w czasie, w którym podjęto decyzję o przeprowadzeniu transakcji, z uwzględnieniem poziomu ryzyka i przyszłych oczekiwań.
• Użycie tych metod jest najczęściej powiązane z koniecznością potwierdzenia pewności oceny poprzez przeprowadzenie analizy wrażliwości, biorąc pod uwagę różne scenariusze prowadzenia działalności, przygotowując plany awaryjne oraz porównując wyniki z alternatywnymi metodami oceny.
• W wyniku zastosowania metod IRR i NPV nie uzyskuje się zwykle jednej dokładnej wartości, którą można przyjąć, ale raczej przedział możliwych wartości. W przypadku gdy celem oceny jest weryfikacja czy interwencja państwa jest zgodna z warunkami rynkowymi, właściwą praktyką jest określenie miar tendencji centralnej, takich jak średnia lub mediana zbioru porównywalnych transakcji.
• Powszechnie przyjęta standardowa metoda określania stopy zwrotu z inwestycji (w ujęciu rocznym) polega na obliczaniu wewnętrznej stopy zwrotu (IRR). Można również ocenić decyzję inwestycyjną na podstawie wartości bieżącej netto (NPV), która w większości przypadków daje wyniki równoważne wewnętrznej stopie zwrotu. Aby ocenić, czy inwestycja jest dokonywana na warunkach rynkowych, trzeba porównać zwrot z inwestycji z normalną, oczekiwaną rynkową stopą zwrotu.