Pomoc publiczna udzielana w ramach wyłączeń grupowych oraz w oparciu o decyzje Komisji Europejskiej

Ubieganie się o pomoc publiczną stawia wiele wyzwań przed potencjalnymi beneficjentami. Dotyczą one m.in. takich kwestii jak prawidłowe ustalenie statusu (np. weryfikacja spełnienia kryteriów mikro, małego lub średniego przedsiębiorstwa, spełnienie efektu zachęty, czy też kumulacja pomocy w ramach różnych instrumentów pomocowych). Również istotna jest świadomość, że ryzyko ekonomiczne nieprawidłowo udzielonej pomocy publicznej może ostatecznie dotyczyć właśnie przedsiębiorców, będących jej beneficjentami.

Również w treści orzeczeń sądowych wskazuje się, że to właśnie na beneficjencie wsparcia spoczywa obowiązek weryfikacji, czy odpowiednie procedury dotyczące udzielanej pomocy publicznej były przestrzegane. Tym samym szczególnego znaczenia może nabrać weryfikacja, czy pomoc publiczna, z której zamierza korzystać przyszły beneficjent, udzielana jest w oparciu o przepisy rozporządzeń wydanych przez Komisję Europejską (KE), czy też na podstawie jej decyzji.

Stosowna informacja w tym zakresie jest zazwyczaj zawarta w tekście samego aktu stanowiącego podstawę prawną udzielanej pomocy. Ważną rolę odgrywa również Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który na swojej stronie internetowej publikuje aktualizowane na bieżąco rejestry nt. instrumentów wsparcia opartych na rozporządzeniach oraz notyfikowanych do KE.

Pomoc udzielana w oparciu o przepisy rozporządzeń KE

Pomoc publiczna oparta na przepisach rozporządzeń wydanych przez KE, najczęściej znajduje zastosowanie w praktyce. Rozporządzenia regulują bowiem takie przeznaczenia pomocy, które są najchętniej udzielane przez Państwa Członkowskie. W przypadku Polski wykorzystywane jest głównie Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (tzw. GBER), które stanowi podstawę dla wielu popularnych źródeł pomocy:

• regionalnej pomocy inwestycyjnej przewidzianej w Ustawie z dnia 10 maja 2018 r. o wspieraniu nowych inwestycji,
• pomocy na badania, rozwój i innowacje w ramach programów finansowanych ze środków unijnych,
• pomocy na ochronę środowiska udzielaną przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach różnych planów i programów.

Innym przykładem, może być np. pomoc udzielana w formie dotacji w ramach Programu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2030, w ramach którego przedsiębiorca wnioskuje o wsparcie, podlegające obowiązkowi zgłoszenia do KE.

W praktyce, ubiegając się o różne rodzaje wsparcia na podstawie rozporządzeń, beneficjent powinien wziąć pod uwagę obowiązki dotyczące zachowania należytej staranności tj. powinien zwrócić uwagę, czy:

• opisane przez podmiot udzielający pomocy warunki wsparcia spełniają wymogi określone w odpowiednich przepisach danego rozporządzenia,
• w trakcie udzielenia pomocy były przestrzegane odpowiednie wymogi proceduralne (zgodne z rozporządzeniami KE) - przepisy rozporządzeń wydanych przez KE często wymagają także ze strony podmiotu udzielającego pomocy podjęcia szeregu działań o charakterze proceduralnym (np. przekazanie określonych informacje do KE czy publikacja informacji o udzielonej pomocy etc.).
  

Pomoc udzielana w oparciu o decyzję KE

W przypadku pomocy uzyskiwanej na podstawie decyzji KE, udzielenie takiej pomocy uzależnione jest od uzyskania indywidualnej zgody ze strony Komisji. Z mechanizmami wsparcia opartymi na decyzjach Komisji Europejskiej będziemy mieli do czynienia np. w sytuacjach, gdy Państwa Członkowskie próbują przezwyciężyć skutki wszelkich zdarzeń o charakterze nadzwyczajnym. W kontekście skutków epidemii COVID-19 przedsiębiorcy mogli skorzystać m.in. z Tarczy finansowej PFR, która została zaakceptowana przez KE w drodze decyzji. Aktualnym z kolei przykładem takiego mechanizmu wymagającego akceptacji ze strony KE jest instrument wsparcia dużych przedsiębiorców w związku z wysokimi cenami energii.

Z perspektywy beneficjenta konieczność uzyskania decyzji KE oznacza, że:

• Do momentu wydania przez KE odpowiedniej decyzji, warunki, na podstawie których ma być udzielana pomoc, mogą ulec zmianie. Z samej swojej istoty postępowanie zmierzające do wydania decyzji zakłada bowiem dialog między Komisją i Państwem Członkowskim. Jego skutkiem może być wprowadzenie modyfikacji do krajowych aktów prawnych określających warunki uzyskania wsparcia.
• Rozeznanie się w warunkach pozyskania pomocy publicznej wymaga przeanalizowania nie tylko przepisów prawa krajowego, ale także odpowiedniej decyzji KE. Z uwagi na to, że to KE zezwala Państwu Członkowskiemu na stosowanie pomocy publicznej, na określonych w decyzji warunkach, to dotrzymanie tych warunków jest istotne z perspektywy beneficjenta – w szczególności, gdy przepisy prawa krajowego nie odzwierciedlają wymogów ujętych w decyzji KE.
• Znajomość treści decyzji KE jest również istotna w sytuacji, kiedy podmiot udzielający pomocy próbuje zmodyfikować warunki uzyskania wsparcia bez nawiązania do treści uzyskanej wcześniej decyzji KE. Taka sytuacja z punktu widzenia unijnego prawa pomocy publicznej nie jest dopuszczalna. Stąd wiedza o treści decyzji Komisji może stanowić istotny argument w dyskusji z podmiotem udzielającym pomocy.

Powyższe jest niezwykle istotne przy ocenie ryzyka jakie może wystąpić po stronie beneficjentów wparcia, w szczególności gdy może się ono zmaterializować poprzez błędy popełnione na etapie udzielania pomocy (przez podmioty uprawnione do jej udzielenia) - stąd tak istotne jest dołożenie należytej staranności w procesie uzyskiwania pomocy.